آیه ۲۰۰ سوره اعراف دستوری است که هنگام وسوسه شیطان باید به خدا پناه برده و خود را به او سپرد.[۱]
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| واقع در سوره | اعراف |
| شماره آیه | ۲۰۰ |
| جزء | ۹ |
| اطلاعات محتوایی | |
| موضوع | اخلاقی |
| درباره | پناه‌بردن به خداوند در زمان وسوسه شیطان |
| آیات مرتبط | آیه ۳۶ سوره فصلت |
برخی مفسران معتقدند در نگاه ابتدایی این آیه خطاب به پیامبر اسلام است[۲] اما از آن‌جایی که پیامبر معصوم است[۳] و وسوسه‌های شیطان در او راه ندارد؛[۴] مقصود این آیه امت پیامبر است.[۵] در مقابل برخی معتقدند با این که پیامبر اسلام، معصوم است ولی وسوسه‌های شیطان در معصومان نیز وجود دارد[۶] اما آنان تسلیم وسوسه شیطان نشده و از راه حق منحرف نمی‌شوند.[۷]
برخی منابع شیعه[۸] و اهل‌سنت[۹] نقل کرده‌اند که با نزول آیه ۱۹۹ سوره اعراف دستور داده شد که پیامبر از نادانان روی بگرداند. پیامبر گفت با خشمی که از رفتار نادانان به‌وجود آمده چه می‌توان کرد؟ در این هنگام آیه ۲۰۰ اعراف نازل شد و دستور داد در صورت وسوسه شیطان به خداوند پناه ببرد.
این آیه در ۳۶ سوره فصلت نیز تکرار شده و تنها در سوره فصلت حرف «هو» در «إِنَّهُ هو سَمِیعٌ عَلِیمٌ» برای تأکید آمده[۱۰] که در ۲۰۰ اعراف وجود ندارد.[۱۱] البته آیه ۲۰۰ اعراف پس از دستور به روی گرداندن از نادانان[۱۲] آمده است.[۱۳] اما در سوره فصلت دستور داده شده: «ادْفَعْ بِالَّتیِ هِیَ أَحْسَن؛ بدی را با نیکی دفع کن»[۱۴] و مقابل مخالفان با بهترین شیوه برخورد کن تا آنان را تغییر دهی.[۱۵] سپس متذکر می‌شود اگر شیطان تو را وسوسه کرد که با دشمن برخورد بد داشته باشی به خدا پناه ببر.[۱۶]
کلمه «نزغ» در این آیه را به معنای وسوسه شیطان دانسته‌اند[۱۷] که انسان را به سوی انجام گناهان می‌کشاند.[۱۸] تعبیر «یَنْزَغَنَّکَ» را به جهت اینکه با نون تأکید آمده به معنای حتمی بودن وسوسه شیطان دانسته‌اند.[۱۹] همچنین فعل مضارع بودن این تعبیر را نشان‌دهنده دائمی بودن وسوسه شیطان خوانده‌اند.[۲۰] تعبیر «فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ» را به پناه‌بردن به خداوند معنا کرده‌اند.[۲۱] در معنای پناه بردن به خداوند چنین گفته‌اند که تنها با گفتن کلمه‌ی «اعوذ باللّه؛ پناه می‌برم به خداوند» نیست، بلکه یک پیوند و ارتباط روحی برقرار کردن و سپردن خود به خداوند است.[۲۲]
خدا در قرآن فرمود هر وقت ... دیدید در درون شما وسوسه است که فلان کار (گناه) را انجام بدهید ... هر وقت این آژیر خطر را احساس کردید بروید به پناهگاه ﴿فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ﴾ استعاذه یعنی ... وارد پناهگاه شدن. خدا هم فرمود من یک پناهگاه دارم همه جایی و همیشگی است. در هم باز است.[۲۳]
﴿وَإِمَّا يَنْزَغَنَّكَ مِنَ الشَّيْطَانِ نَزْغٌ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ إِنَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ ٢٠٠﴾ [اعراف:200]
﴿و اگر از شیطان وسوسه‌ای به تو رسد به خدا پناه ب ر زیرا که او شنوای داناست ٢٠٠﴾
پانویس
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۷، ص۶۳.
- ↑ طباطبائی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۸، ص۳۸۱.
- ↑ طباطبائی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۸، ص۳۸۱.
- ↑ طیب، أطیب البیان، ۱۳۷۸ش، ج۶، ص۶۲.
- ↑ طباطبائی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۸، ص۳۸۱؛ طیب، أطیب البیان، ۱۳۷۸ش، ج۶، ص۶۲.
- ↑ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۳ش، ج۴، ص۲۵۶.
- ↑ جعفری، کوثر، ۱۳۷۶ش، ج۴، ص۳۰۴.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۴، ص۷۸۸.
- ↑ قرطبی، الجامع لأحکام القرآن، ۱۳۶۴ش، ج۷، ص۳۴۷.
- ↑ صافی، الجدول فی إعراب القرآن، ۱۴۱۸ق، ج۲۴، ص۳۱۱.
- ↑ طیب، أطیب البیان، ۱۳۷۸ش، ج۱۱، ص۴۳۵.
- ↑ سوره اعراف، آیه۱۹۹.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۴، ص۷۸۸.
- ↑ سوره فصلت، آیه۳۴.
- ↑ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۳ش، ج۱۰، ص۳۴۴.
- ↑ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۳ش، ج۱۰، ص۳۴۴.
- ↑ واسطی زبیدی، تاج العروس، ۱۴۱۴ق، ج۱۲، ص۶۵.
- ↑ طریحی، مجمع البحرین، ۱۳۷۵ش، ج۵، ص۱۷.
- ↑ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۳ش، ج۴، ص۲۵۶.
- ↑ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۳ش، ج۴، ص۲۵۶.
- ↑ مدنی شیرازی، الطراز الأول، ۱۳۸۴ش، ج۶، ص۴۱۷.
- ↑ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۳ش، ج۴، ص۲۵۶.
- ↑ جلسه درس اخلاق (1391/11/26)، سایت آیت‌الله جوادی آملی.
منابع
- جلسه درس اخلاق (1391/11/26)، سایت آیت‌الله جوادی آملی.
- جعفری، یعقوب، کوثر، قم، هجرت، چاپ اول، ۱۳۷۶ش.
- صافی، محمود بن عبدالرحیم، الجدول فی اعراب القرآن، دمشق، دارالرشید، مؤسسة الإیمان، ۱۴۱۸ق.
- طباطبائی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه: محمدجواد بلاغی، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
- طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، تحقیق: سیداحمد حسینی، تهران، کتابفروشی مرتضوی، چاپ سوم، ۱۳۷۵ش.
- طیب، سید عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات اسلام، ۱۳۷۸ش.
- قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، چاپ یازدهم، ۱۳۸۳ش.
- قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن، تهران، ناصر خسرو، چاپ اول، ۱۳۶۴ش.
- مدنی شیرازی، علی خان بن أحمد، الطراز الاول و الکناز لما علیه من لغة العرب المعول، مشهد، مؤسسة آل‌البیت(ع) لإحیاء التراث، چاپ اول، ۱۳۸۴ش
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.
- واسطی زبیدی، محب‌الدین سید محمدمرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس، محقق و مصحح: علی شیری، بیروت، دار الفکر، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.