آیه جلد
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| واقع در سوره | نور |
| شماره آیه | ۲ |
| جزء | ۱۸ |
| اطلاعات محتوایی | |
| مکان نزول | مدینه |
| موضوع | فقهی |
| درباره | حد زنا |
| آیات مرتبط | آیه جزای فحشا |
آیه جَلْد یا آیه زِنا دومین آیه از سوره نور است و مجازات شرعی زن و مرد زناکار را بیان کرده است. در این آیه مجازات زنا، صد ضربه شلاق تعیین شده است که باید در حضور گروهی از مؤمنان انجام گیرد. هم‌چنین از دلسوزی در اقامه حد بر زناکاران نهی شده است. بر اساس نظر فقیهان این آیه درباره زناکارانی است که برده و مُحْصِن (کسی که به رابطه جنسی حلال دسترسی دارد) نباشند. به عقیده برخی از مفسران، این آیه، آیه ۱۵ سوره نساء در مورد زنان زناکار را نسخ کرده است.
اهمیت آیه جلد
به آیه ۲ سوره نور آیه جَلد یا آیه زنا گفته می‌شود.[۱] این آیه از آیات الاحکام است و فقیهان با استناد به این آیه مجازات زناکار را بیان کرده‌اند.[۲] در این آیه آمده است: ﴿الزَّانِيَةُ وَالزَّانِي فَاجْلِدُوا كُلَّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا مِائَةَ جَلْدَةٍ وَلَا تَأْخُذْكُمْ بِهِمَا رَأْفَةٌ فِي دِينِ اللَّهِ إِنْ كُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَلْيَشْهَدْ عَذَابَهُمَا طَائِفَةٌ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ ٢﴾ [نور:2] ﴿به هر زن زناکار و مرد زناکاری صد تازیانه بزنید و اگر به خدا و روز بازپسین ایمان دارید در [کار] دین خدا نسبت به آن دو دلسوزی نکنید و باید گروهی از مؤمنان در کیفر آن دو حضور یابند ٢﴾
به‌گفته برخی از مفسران به سه مطلب اشاره دارد:
- تعیین صد ضربه شلاق به عنوان مجازات زناکار
- نهی از اعمال احساسات و محبت بی‌جا در حق فرد زناکار
- دستور به حضور عده‌ای از مؤمنان در صحنه مجازات زناکار برای عبرت گرفتن.[۳]
کاربرد فقهی
در کتاب شرائع الإسلام، مجازات صد ضربه شلاق برای زناکاری دانسته شده است که مُحصِن (کسی که به رابطه جنسی حلال دسترسی دارد) نباشد. مجازات محصن زناکار، رجم (سنگسار) است.[۴]
علامه حلی در کتاب تَحریر الاَحْکام بر این باور است که مرد زناکار را باید عُریان شلاق زد؛ اما از سر، صورت و فَرْجش در مقابل تازیانه محافظت می‌شود و با استناد به عبارت (وَلَا تَأْخُذْكُمْ بِهِمَا رَأْفَةٌ فِي دِينِ اللَّهِ؛ در [کار] دین خدا نسبت به آن‌دو دلسوزی نکنید) حکم به شدید بودن ضربه‌های شلاق داده است.[۵]
شیخِ طوسی با استناد به عبارت «وَ لْيَشْهَدْ عَذٰابَهُمٰا طٰائِفَةٌ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ؛ پس باید گروهی از مؤمنان در مجازات آنها حضور یابند» معتقد است که والی باید مردم را آگاه کند تا در هنگام اجرای حد بر زناکار حضور یابند و در حضور مردم حد را جاری کند؛ تا مردم از ارتکاب چنین عملی بازداشته شوند.[۶] شایسته است کسانی که در صحنه مجازات حاضر می‌شوند از مردمان نیکوکار باشند.[۷] به گفته طبرسی در تفسیر مجمع البیان مفسران مصداق طائفه (طٰائِفَةٌ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ= گروهی از مؤمنان) را یک، دو، سه نفر و بیشتر دانسته‌اند.[۸]
آیه ۲ سوره نور را هم‌چنین ناسخ آیه مجازات فحشا دانسته‌اند؛ به گفته سید محمدحسین طباطبائی، نویسنده تفسیر المیزان، آیه جلد، آیه ۱۵ سوره نساء را نسخ کرده است زیرا در آیه سوره نساء آمده است که « اگر زنانِ شما، مرتکب زنا شدن آنها را در خانه‌ها نگاه دارید تا مرگشان فرا رسد یا خدا راهی برای آنان قرار دهد»، [۹] به عقیده او عبارت «أَوْ یجْعَلَ اللَّهُ لَهُنَّ سَبیلا» بیانگر این است که این آیه نسخ خواهد شد.[۱۰]
نکات تفسیری
طبرسی از مفسران شیعه در توضیح این آیه به چند نکته اشاره می‌کند:
- این آیه در مورد بیان زن و مرد غیرمُحْصِنِ حُر (آزاد) است. اگر زناکار، کنیز یا عبد باشد بر اساس آیه ۲۵ سوره نساء نصف این مقدار تازیانه می‌خورد.[۱۱]. زیرا در آيه ۲۵ سوره نساء آمده ست که؛ پس چون (کنیزان) به ازدواج [شما] درآمدند، اگر مرتكب فحشا شدند، پس بر آنان نيمى از عذاب [=مجازات] زنان آزاد است.[۱۲]
- خطاب این آیه به ائمه(ع) و کسانی است که از جانب آنها قرار داده شده‌اند؛ زیرا کسی غیر از امام و والیان او حق اقامه حدود ندارد.[۱۳]
- در این آیه عبارت الزّانیة (زن زناکار) قبل از الزّانی (مرد زناکار) آمده است. طبرسی چند دلیل برای این تقدم نقل کرده است:
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ خراسانی، «آیات نامدار»، ج۱، ص ۳۸۰.
- ↑ محقق حلی، شرائع الإسلام، ج۴، ص۱۳۷؛ علامه حلی، تحریر الاحکام، ۱۴۲۰ق، ج۵، ص۳۱۹؛ شیخ طوسی، النهایه، ۱۴۰۰ق، ص۷۰۱.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۴، ص۳۵۹-۳۶۰.
- ↑ محقق حلی، شرائع الإسلام، ج۴، ص۱۳۷.
- ↑ علامه حلی، تحریر الاحکام، ۱۴۲۰ق، ج۵، ص۳۱۹.
- ↑ شیخ طوسی، النهایه، ۱۴۰۰ق، ص۷۰۱.
- ↑ شیخ طوسی، النهایه، ۱۴۰۰ق، ص۷۰۱.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۷، ص۲۲۰.
- ↑ سوره نساء، آیه۱۵.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۴، ص۲۳۵.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۷، ص۲۱۹.
- ↑ سوره نساء، آیه ۲۵.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۷، ص۲۱۹.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۷، ص۲۱۹.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۷، ص۲۱۹.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۷، ص۲۱۹.
منابع
- خراسانی، علی، «آیات نامدار»، در دائرة المعارف قرآن کریم، قم، مؤسسه بوستان کتاب، ۱۳۸۲ش.
- طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسه الأعلمی، چاپ دوم، ۱۳۹۰ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، تحقیق گروهی از محققین، بیروت، موسسه الأعلمی، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.
- طوسی، محمد بن حسن، النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت، دار الکتاب العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۰ق.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، تحریر الاحکام الشرعیه علی مذهب الإمامیه، تحقیق ابراهیم بهادری، قم، مؤسسه الإمام الصادق(ع)، چاپ اول، ۱۴۲۰ق.
- محقق حلی، جعفر بن حسن، شرائع الإسلام فی مسائل الحرام و الحلال، تحقیق عبدالحسین محمد علی بقال، قم، مؤسسه اسماعیلیان، چاپ دوم، ۱۴۰۸ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ سی و دوم، ۱۳۷۴ش.