تعظیم شعائر
تعظیم شَعائر احترام و بزرگداشت شعائر الهی است که در قرآن، نشانه تقوای قلبی و مایه خیر معرفی شده است. درباره مصداق شعائر، نظرات مختلفی وجود دارد؛ در قرآن از صفا و مروه و نیز قربانی حج، به‌عنوان شعائر الهی یاد شده است. مفسران آن را شامل مناسک حج و یا هر چیزی می‌دانند که نشانه‌ای از دین و خدا باشد. مطابق این سخن، عبادت‌های دسته‌جمعی مانند نماز جمعه و جماعت و نیز مساجد، قبور پیامبر(ص) و ائمه(ع)، ساختن بنا بر قبور اولیای الهی و عزاداری امام حسین(ع) جزو شعائر الهی‌اند.
مرتضی مطهری تعظیم شعائر را وظیفه همه مسلمانان می‌داند. فقیهان از طریق عنوان شعائر الله، جواز و وجوب بعضی احکام مانند اذان گفتن، ختنه‌کردن، بزرگداشت اعیاد، حجاب زنان، نتراشیدن ریش و زیارت قبور را نتیجه گرفته‌اند.
مفهوم و جایگاه
تعظیم شعائرالله، با استناد به‌تصریح قرآن واجب دانسته شده است.[۱] مکارم شیرازی معتقد است حقیقت تعظیم شعائر آن است که جایگاه این شعائر، برجسته شود و نزد انسان‌ها محترم شمرده شود.[۲] بر اساس قرآن، بزرگداشت شعائر الهی و احترام به نشانه‌های آئین خدا، نشانه تقوای دل[۳] و مایه خیر دانسته شده است.[۴] بزرگداشت شعائر را توسط کسانی می‌دانند که تقوای قلبی دارند، نه افراد متظاهر و منافق.[۵] گفته شده هرکس به شعائر الهی بی‌اعتنا باشد، تقوای قلبی او کم است.[۶]
تعظیم شعائر الله را التزام عملی به آن،[۷] بزرگ‌شمردن شعارهای اسلامی[۸] و نشانه امت اسلامی دانسته‌اند.[۹] مرتضی مطهری تعظیم شعائر را یکی از مقررات اسلامی می‌داند که انجام آن وظیفه همه مسلمانان است.[۱۰] علت بزرگداشت شعائر را تقوا دانسته‌اند، نه امور دیگری مانند رقابت.[۱۱]
تعظیم شعائر را یک ضرورت عقلی و عقلایی در دین برشمرده‌اند.[۱۲] محقق حلی گفته اگر در سرزمین‌های شرک نتوان شعائر اسلامی را اظهار کرد، در صورت امکان، باید از آنجا مهاجرت کرد.[۱۳] گفته شده در حرمت اهانت به شعائر الله هیچ تردیدی نیست.[۱۴]
تعظیم شعائر در فقه
عنوان شعائر در موارد بسیاری در فقه، مورد توجه فقیهان واقع شده و از طریق آن، جواز و وجوب مواردی همچون اذان، نماز جماعت، سلام‌کردن، ختنه‌کردن، برگزاری اعیاد، زیارت قبور معصومان(ع)، حجاب زنان، نتراشیدن ریش، دست‌ندادن به نامحرم، سوگواری‌ها و قرائت قرآن نتیجه گرفته شده است.[۱۵]
صاحب جواهر معتقد است می‌توان از طریق مفهوم شعائر الله بر جواز و وجوب برخی موضوعات استدلال کرد.[۱۶] برخی زیارتگاه اهل‌بیت، مساجد و قبر پیامبران را از شعائر الله می‌دانند.[۱۷] مطابق نظر ملا احمد نراقی، تعظیم همه انبیاء و اولیاء از شعائر الله است.[۱۸] علامه حلی نماز جمعه و نماز جماعت را از شعائر الله شمرده است.[۱۹]
گفته شده تمسک به «دلیل تعظیم شعائر» در غیر موضوع حج، اولین بار توسط علامه حلی صورت گرفت و از آن پس تمسک به آن، حوزه گسترده‌ای از موضوعات فقهی از جمله زیارت قبور پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع) را در برمی‌گیرد.[۲۰]
گستره مصادیق شعائر الهی
گفته شده شعائر الله هر چیزی را که نشانه خدا باشد و انسان را به یاد خدا بیندازد، شامل می‌شود.[۲۱]
مناسک حج از شعائر الهی
آیت‌الله مکارم شیرازی، مناسک حج را از شعائر الهی می‌داند.[۲۲] همچنین در آیات ۱۵۸ سوره بقره و ۳۶ سوره حج، صفا و مروه[۲۳] و شتران قربانی حج از شعائر الله به‌شمار رفته است.[۲۴] تعظیم شتر قربانی، به معنای فربه‌‌بودن و بی‌عیب بودن شتر تفسیر شده است.[۲۵] در آیات ۳۲ سوره حج و ۲ سوره مائده نیز از اهمیت تعظیم شعائر الهی گفته شده که بین مفسران در مصداق آن اختلاف است.[۲۶] قربانی حج،[۲۷] همه مناسک حج[۲۸] و دین[۲۹] از مصادیق این آیات ذکر شده است.[۳۰] برخی گفته‌اند در شرع هر چه نشانه‌ای از نشانه‌های حج باشد، مانند قربانی، طواف و سعی، از شعائر است.[۳۱]
توسعه در مصادیق شعائر
برخی مفسران تمام دین[۳۲] و علامت‌هایی که خدا برای عبادت قرار داده[۳۳] را شعائرالله معرفی کرده‌اند.[۳۴] مکارم شیرازی معتقد است شعائر اللَّه، تمام آنچه در برنامه‌های دینی وارد شده و انسان را به یاد خدا و عظمت آئین او می‌اندازد را شامل می‌شود.[۳۵] عده‌ای گفته‌اند عبادت‌های دسته‌جمعی، مانند نماز جمعه و جماعت از شعائر خداوند است.[۳۶] برخی نیز ولایت امام علی(ع)[۳۷] و قبور پیامبر(ص) و ائمه(ع) را از شعائر الله قلمداد کرده‌اند.[۳۸]
ساختن بنا بر قبور اولیای الهی را تعظیم شعائر خداوند دانسته‌اند؛ زیرا مراد از شعائر الله هر چیزی است که نشانه دین خدا باشد و پیامبران و اولیای الهی از بزرگ‌ترین نشانه‌های دین خداوند هستند.[۳۹]
عزاداری امام حسین شعائر الهی است
میرزا جواد تبریزی در کتاب صراط النجاة، شعائر حسینی را جزو شعائر الهی دانسته است.[۴۰] بر این اساس، گریه بر امام حسین(ع)[۴۱] و پیاده‌روی اربعین[۴۲] را ذیل عنوان شعائر الهی قرار داده‌اند. به‌گفته مرتضی مطهری، عزاداری برای امام حسین(ع) از این جهت که امام حسین(ع) سمبل عدالت و مبارزه با ظلم است، تعظیم شعائر الهی محسوب می‌شود.[۴۳]
پانویس
- ↑ سبحانی، التوحید والشرک فی القرآن الکریم، ۱۳۸۴ش، ص۲۱۱.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۴، ص۹۷.
- ↑ ابوالفتوح رازی، روض الجنان، ۱۴۰۸ق، ج۱۳، ص۳۲۵؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۴، ص۹۶.
- ↑ افتخار افضلی، «آثار تعظیم شعائر الهی»، ص۱۵۶.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۴، ص۹۷.
- ↑ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۸ش، ج۶، ص۴۱.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۷، ص۱۳۳.
- ↑ مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۸۹ش، ج۲۵، ص۳۵۹.
- ↑ میبدی، کشف الاسرار، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۴۲۵.
- ↑ مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۸۹ش، ج۲۵، ص۳۵۹.
- ↑ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۸ش، ج۶، ص۴۱.
- ↑ «ضرورت تعظیم شعائر»، سایت آیت‌الله علیدوست.
- ↑ محقق حلی، شرائع الاسلام، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۷۹۳.
- ↑ صرامی، «بازخوانی دلیل تعظیم شعائر؛ حکم، موضوع و متعلق»، ص۱۱.
- ↑ رحیمی، «تعظیم و بزرگداشت شعائر الهی در آینة فقه اسلامی»، ص۲۱ و ۲۸.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، بیروت، ج۲، ص۵۲.
- ↑ محقق حلی، شرائع الاسلام، ۱۴۰۹ق، تعلیقات محقق، ج۴، ص۷۹۳.
- ↑ نراقی، رسائل و مسائل، ۱۳۸۰ش، ج۲، ص۵۱.
- ↑ علامه حلی، تذکرة الفقهاء، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۱۲۰ و ۲۲۷.
- ↑ صرامی، «بازخوانی دلیل تعظیم شعائر؛ حکم، موضوع و متعلق»، ص۷.
- ↑ رحیمی، «تعظیم و بزرگداشت شعائر الهی در آینه فقه اسلامی»، ص۲۱.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۴، ص۹۶.
- ↑ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۲۴۳.
- ↑ مدرسی، مناسک حج، ۱۳۸۰ش، ص۶۲.، قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۸ش، ج۶، ص۴۱.
- ↑ قرشی بنابی، تفسیر احسن الحدیث، ۱۳۷۵ش، ج۷، ص۴۷؛ مغنیه، تفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۵، ص۳۲۷.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۷، ص۱۳۳.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۷، ص۱۳۷.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۷، ص۱۳۳؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۵، ص۱۶۲.
- ↑ ابوالفتوح رازی، روض الجنان، ۱۴۰۸ق، ج۱۳، ص۳۲۵.
- ↑ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۸ش، ج۶، ص۴۱.
- ↑ ابوالفتوح رازی، روض الجنان، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۲۵۳.
- ↑ قرشی بنابی، تفسیر احسن الحدیث، ۱۳۷۵ش، ج۷، ص۴۷.
- ↑ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۲۴۳.
- ↑ بیضاوی، أنوار التنزیل، ۱۴۱۸ق، ج۴، ص۷۱.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۴، ص۹۶.
- ↑ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۸ش، ج۶، ص۴۱.
- ↑ افتخار افضلی، «آثار تعظیم شعائر الهی»، ص۱۵۸.
- ↑ عبدالوهاب، زیارتگاه‌های اهل بیت علیهم السلام جایگاه تعظیم شعائر الهی، ۱۳۹۴ش، ص۱۶ و ۱۷.
- ↑ تبریزی، صراط النجاة، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۴۳۹؛ منتظری، رساله مفتوحة (نامه‌ای سرگشاده)، ۱۳۸۵ش، ص۷۱ و ۷۲.
- ↑ تبریزی، صراط النجاة، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۵۶۲.
- ↑ تبریزی، صراط النجاة، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۴۴۲.
- ↑ «بیانات در ابتدای درس خارج فقه درباره پیاده‌روی اربعین» دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله خامنه‌ای.
- ↑ مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۸۹ش، ج۲۵، ص۳۷۰.
منابع
- ابوالفتوح رازی، حسین بن علی، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، مشهد، آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهش‌های اسلامی، ۱۴۰۸ق.
- افتخار افضلی، سیدحسین، «آثار تعظیم شعائر الهی»، مکاتبه و اندیشه، شماره ۴۶، بهار و تابستان ۱۳۹۲ش.
- بابایی، رضا، «عزاداری؛ سنت یا بدعت؟»، آیینه پژوهش، شماره ۷۷ و ۷۸، ۱۳۸۱ش.
- «بیانات در ابتدای درس خارج فقه درباره پیاده‌روی اربعین» دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بازدید: ۶ دی ۱۴۰۲ش.
- بیضاوی، عبدالله بن عمر، أنوار التنزیل و أسرار التأویل، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۱۸ق.
- تبریزی، میرزا جواد، صراط النجاة، قم، مهر، ۱۴۱۷ق.
- رحیمی، مرتضی، «تعظیم و بزرگداشت شعائر الهی در آینه فقه اسلامی»، آموزه‌های فقه مدنی، شماره ۲، ۱۳۸۸ش.
- سبحانی، جعفر، التوحید والشرک فی القرآن الکریم، قم، مؤسسة الإمام الصادق علیه‌السلام، ۱۳۸۴ش.
- صرامی، سیف‌الله، «بازخوانی دلیل تعظیم شعائر؛ حکم، موضوع و متعلق»، فقه، شماره ۳، سال بیست و ششم، پاییز ۱۳۹۸ش.
- «ضرورت تعظیم شعائر»، سایت آیت‌الله علیدوست، انتشار: ۱۱ مهر ۱۴۰۰، بازدید: ۶ دی ۱۴۰۲.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصر خسرو، ۱۳۷۲ش.
- طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۰ق.
- عبدالوهاب، محمد رجب، زیارتگاه‌های اهل بیت علیهم السلام جایگاه تعظیم شعائر الهی، ترجمه: مجتبی باقری، تهران، نشر مشعر، ۱۳۹۴ش.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، قم، مؤسسة آل البیت، ۱۴۱۴ق،
- قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، ۱۳۸۸ش.
- قرشی بنابی، علی‌اکبر، تفسیر احسن الحدیث، تهران، بنیاد بعثت، ۱۳۷۵ش.
- محقق حلی، جعفر بن حسن، شرائع الاسلام، تعلیقات سید صادق حسینی شیرازی، تهران، استقلال، ۱۴۰۹ق.
- مدرسی، سید محمد تقی، مناسک حج، قم، انتشارات محبان الحسین(ع)، ۱۳۸۰ش.
- مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران، صدرا، ۱۳۸۹ش.
- مغنیه، محمدجواد، التفسیر الکاشف، قم، دار الکتاب الإسلامی، ۱۴۲۴ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش،
- منتظری، حسینعلی، رساله مفتوحه (نامه‌ای سرگشاده)، بی‌جا، نشر سایه، ۱۳۸۵ش،
- میبدی، احمد بن محمد، کشف الاسرار و عدة الابرار، تهران، امیر کبیر، ۱۳۷۱ش.
- نراقی، احمد بن محمدمهدی، رسائل و مسائل، قم، کنگره بزرگداشت محققان ملا مهدی و ملا احمد نراقی، ۱۳۸۰ش.
- نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، بی‌تا.
| اقسام |
|  | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| محرمات احرام | |||||||
| مراحل اعمال |
| ||||||
| زمانها | |||||||
| مکانها |
| ||||||
| مرتبط | حج ناتمام امام حسین(ع) • فاجعه منا (۱۳۹۴) • سوره حج • فهرست کتابهای درباره حج • سقایة الحاج • عمرة القضاء • حج خونین • استلام حجر • آیه سقایة الحاج • دانشنامه حج و حرمین شریفین • متعة الحج • روحانی کاروان • امیر الحاج • مراسم برائت از مشرکین • حجة الوداع • تعظیم شعائر • بعثه حج • آیه حج • آیه ۲ سوره مائده | ||||||