آیه ۴۷ سوره بقره یادآوری نعمت‌های خدا بر بنی‌اسرائیل و برتری‌دادن آنان بر جهانیان از سوی خدا است. مفسران منظور از برتری بر جهانیان را برتری در زمان خود آن قوم می‌دانند. نعمت‌های آنان نیز بعثت رسولان، فرودآمدن كتاب‌هاى آسمانى براى هدايت آنها، نازل‌شدن مَنّ و سَلْوى (ترنجبين و مرغ بريان)، غرق‌شدن فرعون و نشانه‌هایی است كه در پرتو آنها بهتر مى‌توانستند به وجود و قدرت آفريدگار پى ببرند.
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| واقع در سوره | سوره بقره |
| شماره آیه | ۴۷ |
| جزء | ۱ |
| اطلاعات محتوایی | |
| مکان نزول | مدینه |
| موضوع | یادآوری نعمت‌های خدا بر بنی‌اسرائیل |
| درباره | برتری بنی اسرائیل بر جهانیان در عصر خویش |
| آیات مرتبط | آیه ۴۰ سوره بقره • آیه ۱۲۲ سوره بقره |
امام حسن عسکری(ع) در حدیثی ولایت محمد(ص) و آل محمد را سبب برتری گذشتگان این قوم دانسته است. صاحب مجمع البیان دلیل تکرار قسمت اول آیه که بخشی از آیه ۴۰ سوره بقره است را اهمیت مطلب و تاکید بر شکر نعمت‌های پروردگار می‌داند.
متن و ترجمه آیه
متن و ترجمه مشترک آیات ۴۷ و ۱۲۲ سوره بقره چنین است؛
يا بَنِی إِسْرائِيلَ اذْكُرُوا نِعْمَتِیَ الَّتِی أَنْعَمْتُ عَلَيْكُم وَ أَنِّی فَضَّلْتُكُمْ عَلَى الْعالَمِين
اى بنى اسرائيل نعمتهايى را كه به شما دادم به خاطر بياوريد و نیز به یاد آورید که من شما را بر جهانيان برترى بخشيدم.
نعمت‌های خدا به بنی‌اسرائیل
برخی مفسران معتقدند برترى بنى‌اسرائيل، برترى در امتيازات ويژه‌اى مانند بعثت رسولان، نزول كتاب‌هاى آسمانى براى هدايت آن قوم، فرود آمدن مَنّ و سَلْوى (ترنجبين و مرغ بريان) بر آنان، غرق شدن فرعون و نشانه‌هایی است كه در پرتو آنها بهتر مى‌توانستند به وجود و قدرت آفريدگار پى ببرند.[۱] فضل بن حسن طبرسی نویسنده تفسیر مجمع البیان، موارد مذکور و انتخاب حاکم از این قوم در زمان سلیمان را نعمت‌های خدا بر آنها دانسته است.[۲] شیخ طوسی در تفسیر تبیان ارسال پیامبران بی‌شمار را از نعمت‌های مخصوص بنی‌اسرائیل برشمرده و از برخی نقل کرده که منظور از نعمت در این آیه کثرت پیامبران برانگیخته شده از میان بنی‌اسرائیل است.[۳]
تفسیر برتری بنی‌اسرائیل بر جهانیان
به نقل تفسیر مجمع البیان، ابن‌عباس برتری بنی‌اسرائیل بر جهانیان را برتری بر مردم زمان خویش دانسته است؛ زیرا به اجماع، امّت اسلام از همه امت‌ها و پیامبر خاتم از همه پیامبران برتراند.[۴] عبد الله جوادی آملی در تفسیر تسنیم برتری مادی و معنوی بنی‌اسرائیل را محدود به مقطعی از تاریخ می‌داند؛ زیرا این قوم به بیان قرآن در مقطع دیگری به ذلت و خواری دچار شدند.[۵] مکارم شیرازی، از مفسران شیعه نیز منظور از برتری بنی‌اسرائیل بر جهانیان را با توجه به آیات دیگر قرآن مانند آیه ۱۳۷ سوره اعراف، برتری نسبت به افراد محيط و عصر خودشان دانسته است.[۶]
بر‌اساس حدیثی، امام حسن عسکری(ع) پذیرش ولایت حضرت محمد(ص) و آل محمد را سبب برتری دینی گذشتگانِ بنی‌اسرائیل دانسته است.[۷] همچنین امام صادق(ع) در تأویل آیه، منظور از بنی‌اسرائيل را آل محمد(ص) معرفی کرده است.[۸]
در روایتی از امام علی(ع) درباره بحث عام و خاص در قرآن سؤال شد. امام این آیه را خواند و آن را نمونه‌ای از آیاتی دانست که در آن لفظ عامی مانند العالمین به کار رفته؛ ولی معنای آن خاص و تنها برتری بر مردم زمان خود بنی اسرائیل است.[۹]
تکرار آیه و علت تکرار
بخش اول آیه ۴۷ سوره بقره «یا بَنِی إِسْرَائِیلَ اذْکرُوا نِعْمَتِی الَّتِی أَنْعَمْتُ عَلَیکمْ» در دو آیه دیگر یعنی آیه ۴۰ و ۱۲۲ سوره بقره نیز تکرار شده است: مفسران برای این تکرار سه دلیل آورده‌اند:
پانویس
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱، ص۲۲۱.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱، ص۲۰۷.
- ↑ طوسی، تبیان، بی‌تا، ج۱، ص۲۰۹.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱، ص۲۲۱.
- ↑ جوادی آملی، تفسیر تسنیم، ۱۳۸۱ش، ج۱۴، ص۲۰۶.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۲۲۱.
- ↑ بحرانی، البرهان، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۲۱۰-۲۱۱.
- ↑ بحرانی، البرهان، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۲۱۰.
- ↑ مجلسی، بحار‌الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۰، ص۲۳.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان،۱۴۱۵ق، ج۱، ص۱۹۹؛ طوسی، تبیان، ج۱، ص۲۰۹.
- ↑ طوسی، تبیان، بی‌تا، ج۱، ص۲۰۹.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱، ص۲۲۱.
منابع
- بحرانی، سید هاشم، البرهان فی تفسیر القران، تهران، بعثت، ۱۴۱۶ق.
- جوادی آملی، عبدالله، تفسیر تسنیم، قم، مرکز نشر اسراء، ۱۳۸۱ش.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تحقیق محمد‌جواد بلاغی، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
- طوسی، محمد بن حسن، تفسیرالتبیان، بی‌تا، بی‌جا، بی‌نا.
- مجلسی، محمد‌باقر، بحار‌الانوار ، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.