نهج الفصاحه، کتابی حاوی کلمات قصار و برخی خطبه‌های پیامبر اکرم(ص) در اخلاق و فضایل اخلاقی، که توسط ابوالقاسم پاینده گردآوری و ترجمه شده است. نویسنده در مقدمه‌ی این کتاب به تبیین انگیزه نگارش نهج الفصاحه، فصاحت پیامبر(ص)، تاریخ پیامبر(ص) و موضوعات دیگر پرداخته است.
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | ابوالقاسم پاینده (۱۲۸۷-۱۳۶۳ش) |
| تاریخ نگارش | ۱۳۲۴ش |
| موضوع | اخلاق و فضایل اخلاقی |
| زبان | عربی- فارسی |
| مجموعه | ۱ مجلد |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | سازمان انتشارات جاویدان |
| تاریخ نشر | ۱۳۲۴ش |
نامگذاری این مجموعه به نهج الفصاحه به سبب حدیث پیامبر (ص) است که فرموده‌اند: «انا افصح العرب؛ من فصیح‌ترین فرد عرب هستم».
معرفی و ساختار کتاب
نهج الفصاحه، مجموعه‌ای از احادیث و کلمات قصار بازمانده از پیامبر(ص) همراه با ترجمه روان احادیث، که توسط ابوالقاسم پاینده تدوین و نگاشته شده است. پاینده در مقدمه‌ای بر این کتاب، تاریخ اسلام و شیوه سخن گفتن پیامبر(ص) را بررسی کرده است.[۱]
این کتاب شامل ۳۲۲۷ حدیث و دو ضمیمه است. ضمیمه اول خطبه‌هایی از پیامبر(ص) و ضمیمه دوم تمثیلاتی از پیامبر اسلام(ص) است. مؤلف در مقدمه به تبیین انگیزه نگارش نهج الفصاحه، فصاحت پیامبر، تاریخ پیامبر و موضوعات دیگر پرداخته است. تنظیم و چینش احادیث این کتاب به ترتیب الفبایی و بر اساس حرف اول از کلمه آغازین حدیث است. در ترجمه‌ها و ویرایش‌های بعدی، احادیث کتاب بر اساس موضوع آنها دسته‌بندی شده است. [یادداشت ۱]
پاینده در کتاب نهج‌الفصاحه از منابع مختلف شیعه و اهل سنت برای جمع‌آوری احادیث، بهره برده که در مقدمه این کتاب به آنها اشاره کرده است.[۲]وی نام ۵۹ کتاب از منابع مختلف شیعی و اهل سنت را در دسته بندی های مختلف ذکر کرده است که در نگاترش مقدمه مفصل نهج الفصاحه از آنها کمک گرفته است مانند: کتب تفسیر و علوم قرآن، کتب حدیث، کتب سیرت، کتب علم حدیث، کتب انسابو رجال، کتب تاریخ و کتب دیگر مانند شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید و تأسیس الشیعه لعلوم الاسلام نوشته سیدحسن صدر و...[۳] پاینده در علت نامگذاری کتاب چنین بیان کرده که پیامبر به تصریح خودش افصح العرب بوده و همین کافی است که بتوان مجموعه‌ای از کلماتش را نهج الفصاحه نامید چرا که نهج طریقه (راه) روشن راست و سخنان افصح عرب، راه روشن فصاحت است.[۴][یادداشت ۲]
نگاهی به محتوا
کتب نهج الفصاحه که به ترتیب حروف الفباست با این سخنان از پیامبر(ص) آغاز شده است: «آفة الشّجاعة البغى و آفة الحسب الافتخار و آفة السّماحة المنّ و آفة الجمال الخيلاء و آفة الحديث الكذب و آفة العلم النّسيان و آفة الحلم السّفه و آفة الجود السّرف و آفة الدّين الهوى.» ترجمه:سركشى آفت شجاعت است، تفاخر آفت شرافت است،منت آفت سماحت است،خود پسندى آفت جمال است،دروغ آفت سخن است فراموشى آفت دانش است،سفاهت آفت بردبارى است،اسراف آفت بخشش است،هوس آفت دين است. [۶] پایان بخش نهج الفصاحه ( قطع نظر از دو ضمیمه‌ای که بعداً توسط پاینده به نهج الفصاحه افزوده شده است) این سخن از پیامبر(ص) است:أليمين على نيّة المستحلف. ترجمه:قسم مربوط به نيت قسم خور(کسی که قسم می‌خورد) است. [۷]
مؤلف کتاب
ابوالقاسم پاینده مترجم، نویسنده و روزنامه‌نگار ایرانی در ۱۲۸۷ش در نجف‌آبادِ اصفهان به دنیا آمد. پاینده به زبان و ادب فارسی و عربی (وی با انگلیسی و فرانسه هم آشنایی داشت) تسلط داشت و تجربه ممتدش در روزنامه‌نگاری، نثری روان و بی‌غلط به او بخشیده بود که ویژگی برجسته آثارش شده بود. مهم‌ترین اثر پاینده را ترجمه قرآن وی دانسته‌اند. وی در سال‌های آخر حیات انزوا گزیده بود و تمام وقتش را به تحقیق و تألیف و ترجمه می‌گذراند. او در ۱۸ مرداد ۱۳۶۳ش درگذشت و در قبرستان ابن‌بابویه شهرری دفن گردید. از پاینده حدود چهل اثر منتشر شده‌است.[۸]
تاریخ طبری و مروج الذهب از ترجمه‌های مشهور اوست.[۹]
چاپ و نشر
کتاب حاضر، در یک جلد به زبان عربی به همراه ترجمه فارسی، در سال ۱۳۲۴ش برای بار اول منتشر شد.[۱۰] مجدداً در سال ۱۳۳۶ش، به همراه مقدمه‌ای مفصل از پاینده انتشار یافته است.[۱۱] این کتاب در سال ۱۳۶۲ برای بار دوّم به همّت سازمان انتشارات جاویدان به چاپ رسیده‌است.[۱۲]
این کتاب در سال‌های بعد با فصل‌بندی‌ها و ترجمه‌های جدید توسط ناشران مختلفی به چاپ رسیده‌است؛ مانند (به ترتیب زمان نشر):
- رهگشای انسانیت، سخنان گهربار حضرت رسول اکرم (ص)، ترجمه ابراهیم احمدیان، قم، گلستان ادب، ۱۳۸۱.
- نهج الفصاحه: کلمات قصار پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم همراه با فهرست تفصیلی، نمایه موضوعی و…، به کوشش علی شیروانی، قم، دار الفکر.
- نهج الفصاحه، مجموع سخنان و خطبه‌های حضرت رسول اکرم، گردآورنده ابوالقاسم پاینده، تصیح و تنظیم عبدالرسول پیمانی و محمدامین شریعتی، اصفهان، خاتم الانبیاء، ۱۳۸۳.
- ترجمه نهج االفصاحه توسط واحد ترجمه نسیم کوثر، نشر فرایض، ۱۳۸۶ش.[۱۳]
- چاپ با تحقیق غلامحسین مجیدی در سال ۱۳۸۷ش. در قم و از سوی موسسه انصاریان.[۱۴]
- چاپ با ترجمه علی اکبر میرزایی و مقدمه محسن غرویان، قم نشر صالحان، ۱۳۸۷ش.[۱۵]
- ترجمه مجید بختیاری ، نشر فرهوش، تهران ۱۳۹۸ش.[۱۶]
پانویس
- ↑ سوری، «ادیب کوشا(درگذشت نویسنده توانا، ابوالقاسم پاینده)» سایت پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
- ↑ پاینده، نهج الفصاحة، ۱۳۸۲ش، ص۱۱.
- ↑ پاینده، نهج الفصاحة، نشر دنیای دانش،ص۱۵۱-۱۵۲.
- ↑ پاینده، ابوالقاسم، نهج الفصاحه، ۱۳۵۶ش، مقدمه چاپ دوم، ص۱۶۱.
- ↑ پاینده، نهج الفصاحه، نشردنیای دانش، ص۱۴۷.
- ↑ پاینده، نهج الفصاحه، نشر دنیای دانش، ص۱۵۵.
- ↑ پاینده، نهج الفصاحه، نشر دنیای دانش، ص۸۰۲.
- ↑ حسینی، «پاینده ابوالقاسم»، ج۵، ذیل مدخل.
- ↑ «درگذشت مترجم و نویسنده توانا ابوالقاسم پاینده (۱۳۶۳ش)»، سایت دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ پاینده، نهج‌الفصاحه، ۱۳۲۴ش، ص۱۳.
- ↑ پاینده، نهج‌الفصاحه، ۱۳۳۶ش، ص۱۴۹.
- ↑ پاینده، نهج‌الفصاحه، ۱۳۳۶ش، ص۱۴۹.
- ↑ https://ketab.ir/book/ae65c936-bed4-4f48-b3d0-68795697d20f
- ↑ https://hadith.net/post/58450/نهج-الفصاحه/
- ↑ https://ketab.ir/book/d3d42b85-7649-4516-9d51-36800aef191e؛ خانه کتاب و.ادبیات ایران.
- ↑ https://ketab.ir/book/7c092953-1813-4725-9862-346839f765c8
یادداشت
- ↑ تسامح در ادله سنن قاعده‌ای فقهی و اصولی به معنای آسان‌گیری نسبت به مستندات احکام مستحب است. فقها بر اساس این قاعده، در ادله و مستندات احکام مستحب سخت‌گیری نمی‌کنند. مهم‌ترین دلیلی که مورد تکیهٔ عموم موافقان قاعده است، همان اخباری است که به «اخبار من بلغ» معروف‌اند و بر آنها ادعای تواتر شده‌است
- ↑ پاینده در مقدمه نهج الفصاحه دراین باره نوشته است:يكى از معاصران بر عنوان مجموعۀ ما خرده گرفته كه از عنوان نهج الفصاحه بر كلمات پيمبر اين وهم تواند زاد كه وى تعليم ديده است،او بيش از اين نگفته و من از گفتۀ وى بيش از اين نتوانستم دانست كه اعتراضى واهى است حديث«انا افصح العرب»اگر متواتر نيست به شياع از احاديث عادى برتر است و عنوان«افصح»كه پيمبر بخويش مى‌دهد كافى است كه مجموعه‌اى از كلمات او را نهج الفصاحه توان ناميد كه نهج طريقۀ روشن است و سخنان افصح عرب،راه روشن فصاحت است.[۵]
منابع
- «درگذشت مترجم و نویسنده توانا ابوالقاسم پاینده (۱۳۶۳ش)»، سایت دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۱۸ مرداد ۱۳۹۵ش، تاریخ بازدید: ۱۸ شهریور ۱۴۰۲ش.
- پاینده، ابوالقاسم، نهج الفصاحة، تهران، دنیای دانش، ۱۳۸۲ش.
- حسینی، مالک، «پاینده ابوالقاسم»، در دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، بی‌تا.
- رهگشای انسانیت، سخنان گهربار حضرت رسول اکرم (ص)، ترجمه ابراهیم احمدیان، قم، گلستان ادب، ۱۳۸۱.
- سوری، محمد، «ادیب کوشا(درگذشت نویسنده توانا، ابوالقاسم پاینده)» سایت پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ بازدید: ۱۸ شهریور ۱۴۰۲ش.
- نهج الفصاحه: کلمات قصار پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم همراه با فهرست تفصیلی، نمایه موضوعی و…، به کوشش علی شیروانی، قم، دار الفکر.
- نهج الفصاحه، مجموع سخنان و خطبه‌های حضرت رسول اکرم، گروآورنده ابوالقاسم پاینده، تصحیح و تنظیم عبدالرسول پیمانی و محمدامین شریعتی، اصفهان، خاتم الانبیاء، ۱۳۸۳.
پیوند به بیرون