المناقب و المثالب (کتاب)
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | قاضی نعمان مغربی (متوفای ۳۶۳ق) |
| موضوع | چهارده معصوم |
| سبک | تاریخی |
| زبان | عربی |
| مجموعه | ۱ جلد |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | مؤسسة الاعلمی للمطبوعات |
| تاریخ نشر | ۱۴۲۳ق |
اَلمَناقِبُ وَ المَثالِب کتابی به زبان عربی، تألیف قاضی نعمان مغربی (متوفای ۳۶۳ ق)، عالم شیعه اسماعیلی است. مغربی در این کتاب به ذکر مناقب اجداد و خاندان پیامبر(ص) و مثالب (نقائص، عیب‌ها و بدی‌ها) دشمنان ایشان پرداخته است.
مناقب و مثالب
موضوع مثالب (ذکر نقائص، عیب‌ها و بدی‌ها) همانند مناقب‌نویسی (ذکر فضائل و خوبی‌ها) در میان نویسندگان و مورخان قدیم رایج بوده و آثار زیادی در این‌باره وجود دارد. قاضی نعمان مغربی، عالم شیعه اسماعیلی هر دو موضوع را در کنار هم قرار داده و اثری جدید پدید آورده است. غالب مثالب‌نویسان شیعه به بیان بدی‌های خلفا و دشمنان ائمه و در نگاهی عام به مثالب بنی امیه پرداخته‌اند و از مناقب و عظمت بنی هاشم یاد می‌کنند.
درباره مؤلف
ابوحنیفه، نُعمان بن محمد بن منصور بن احمد بن حَیون تمیمی مغربی، دانشمند بزرگ فرقه اسماعیلیه در آغاز پیدایش آنان به شمار می‌آید. او در سال ۲۵۹ هجری در مغرب و در خانواده‌ای اهل علم به دنیا آمد. پدر او از علمای بزرگ اهل تسنن و پیرو مذهب مالکی بود و روایات فراوانی نقل کرده است.
نعمان در آغاز پیرو مذهب مالکی بود ولی بعد تغییر مذهب داده و شیعه شد، اما در سلک فرقه اسماعیلیه در آمد یعنی از آن گروه که عقیده دارند اسماعیل فرزند امام جعفر صادق(ع) امام غائب است. البته برخی از علمای شیعه مانند علامه مجلسی[۱] و محدث نوری[۲] او را شیعه می‌دانند و می‌گویند او در برابر سلاطین اسماعیلیه تقیه می‌کرده است.
انگیزه نگارش
هدف نویسنده کتاب از مقدمه وی آشکار می‌شود که گوید بدعتی بدتر از این نیست که مفضول به منزله فاضل تلقی شود و جای او را بگیرد و ثوابی بالاتر از آن نخواهد بود که حق تبیین شود و شبهه رفع گردد.[۳]
روش تألیف
قاضی نعمان این کتاب را بر خلاف کتاب شرح الاخبار به شیوه حدیثی نیاورده و گزارش‌ها و حکایات را به صورت پیوسته ذکر می‌کند. مؤلف سعی کرده در برابر هر نفر که از او بدی‌هایی ذکر کرده به خوبی‌های شخص مقابل او بپردازد چنانکه در کتاب دیگرش شرح الاخبار می‌نویسد:
- کتابی تألیف کرده‌ام به نام مناقب و مثالب که در آن فضیلت هاشم و فرزندانش در جاهلیت و اسلام و برتری آنان بر عبد شمس و فرزندانش را بیان کرده‌ام. در این کتاب موازنه را رعایت کرده و هر نفر را در برابر شخص دیگر آورده‌ام.[۴] نام بردن قاضی نعمان از این کتاب در اثر دیگرش، تردید درباره انتساب آن به مؤلف را از بین می‌برد.
محتوای کتاب
کتاب مناقب و مثالب قاضی نعمان، مشتمل بر ذکر مناقب بنی‌هاشم و از میان ایشان اجداد و خاندان رسول خدا(ص) و اهل‌بیت(ع) آن حضرت است. مثالب ذکر شده در این کتاب هم درباره بنی عبدشمس و خاندان ابوسفیان و به خصوص معاویه، یزید، عثمان، مروان و فرزندان اوست. این کتاب نیز در بردارنده شرح حال ائمه با تأکید بر فضائل آنان تا امام صادق(ع) است. برخی از عناوین کتاب عبارتند از:
- ذکر مناقب عبدمناف بن قصی
- ذکر مناقب هاشم بن عبدمناف
- مثالب عبدشمس بن عبدمناف
- مناقب عبدالمطلب بن هاشم
- ذکر مناقب عبدالله بن عبدالمطلب
- مثالب حرب بن امیة بن عبد شمس
- ذکر مناقب أبی طالب بن عبدالمطلب و فرزندان
- ذکر مناقب أمیرالمؤمنین علی بن ابی طالب(ع)
- مثالب معاویة بن أبی سفیان
- ذکر مناقب ائمه اطهار (امام حسن(ع) تا امام صادق(ع).[۵]
نخستین مطلب کتاب درباره شرافت نسب و جایگاه عبد مناف جدّ سوم پیامبر(ص) است و بیان این نکته که چون بر اساس آیات قرآن کریم معیار کرامت تقوی است[یادداشت ۱] بر این اساس اگر پیامبر(ص) از کسی تعریف کرده و او را تکریم کرده است می توان فهمید که او شخص محترم و با تقوایی بوده است. در حدیث آمده که سنگی را در حجر یافتند که روی آن نوشته شده بود: من مغیرة بن قصی هستم که دستور به تقوی و نیکی به خویشاوندان می‌دهم. [۶][یادداشت ۲] مطلب پایانی کتاب درباره خلافت عبد الرحمن بن معاوية بن هشام بن عبد الملك و فرزندان اوست که درسال ۱۳۸ هجری قمری از ترس حکومت بنی عباس به اندلس گریخت ودر مدت حکومتشان هر گونه فساد وفحشا ومنکری را مرتکب شدند و جامعه را به انواع فسق و فجور وگناه آلودند تا این که توسط المعز لدین الله منقرض و نابود شدند و بساط حکومتشان برچیده شد.[۷]
نسخه‌ها و چاپ
- نسخه کتابخانه سید محمدکاظم طباطبایی یزدی.
- نسخه کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
این کتاب با تحقیق ماجد العطیة توسط موسسه الاعلمی للمطبوعات در بیروت منتشر شده است.[۸]
پانویس
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۳۸.
- ↑ نوری، خاتمه مستدرک، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۱۲۸.
- ↑ مغربی، المناقب و المثالب، ۱۴۰۸ق، مقدمه کتاب.
- ↑ مغربی، شرح الاخبار، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۹۸.
- ↑ مغربی، المناقب و المثالب، ۱۴۰۸ق، فهرست کتاب.
- ↑ قاضی نعمان مغربی، المناقب والمثالب، نشر اعلمی، ج۱، ص۲۵.
- ↑ قاضی نعمان مغربی، المناقب والمثالب، نشر اعلمی، ج۱، ص۳۹۸-۴۰۱.
- ↑ المناقب و المثالب، کتابخانه دیجیتال نور.
یادداشت
منابع
- نوری، میرزا حسین، مستدرک الوسائل، بیروت، مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، ۱۴۰۸ق.
- مغربی، نعمان بن محمد، شرح الأخبار فی فضائل الأئمة الأطهار علیهم السلام، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۱۴ق.
- مغربی، نعمان، المناقب و المثالب، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۲۳ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳ق.
- المناقب و المثالب، کتابخانه دیجیتال نور، تاریخ بازدید: ۱۶ اسفند ۱۳۹۹ش.
پیوند به بیرون
فضائل اهل البیت علیهم‌السلام | ||
|---|---|---|
| قرآن |  | |
| روایات | ||
| وقایع | ||
| کتاب‌ها | مناقب • الثاقب فی المناقب • خصائص الأئمة • الیقین • نوادر المعجزات • اثبات الهداة • تأویل الآیات الظاهرة • الرسالة العلویة • الدر النظیم • عیون المعجزات • فضائل الخمسة • الکلمة الغراء • المناقب و المثالب • ریاض الابرار • فضائل اهل بیت • الهدایة الکبری • مدینة المعاجز • الخرائج و الجرائح • تنزیه الانبیاء • نور الابصار • نظم درر السمطین • فرائد السمطین • تذکرة الخواص • جواهر العقدین • الانوار الباهرة • مناقب آل محمد • مطالب السؤول • اتحاف السائل • المعیار و الموازنة • احیاء المیت • معارج الوصول • نخب المناقب • الفصول العلیة • غایة المرام فی فضائل علی | |
| مرتبط | ||