غزوه
| تاریخ صدر اسلام |
|---|
| شخصیت‌ها |
|
پیامبر اسلام(ص) • ابوطالب • حضرت خدیجه(س) • حضرت علی (ع) • حضرت فاطمه(س) |
| جنگ‌ها: غزوه‌ها و سریه‌ها |
| جنگ بدر • جنگ احد • غزوه بنی‌نضیر • غزوه خندق • غزوه بنی‌قریظه • صلح حدیبیه • غزوه خیبر • فتح مکه • غزوه تبوک • سایر غزوه‌ها • سریه‌ها |
| شهرها و مکان‌ها |
| مکه • شعب ابی‌طالب • مدینه • طائف • مسجد قبا • مسجدالنبی • سقیفه بنی‌ساعده • خیبر • قبرستان بقیع |
| حوادث |
| بعثت • هجرت به حبشه • لیلة المبیت • هجرت به مدینه • صلح حدیبیه • حجة الوداع • واقعه غدیر • سقیفه • سپاه اسامه |
| مفاهیم مرتبط |
| اسلام • انصار • مهاجرین • تشیع • حج • قریش • بنی‌هاشم • بنی امیه • جاهلیت |
غَزوَه به جنگی گفته می‌شود که پیامبر(ص) در آن حضور داشته است. غزوه بدر، غزوه اُحُد و غزوه خندق از غزوه‌های مشهور پیامبر(ص) است. درباره شمار غزوات میان تاریخ‌نگاران اختلاف است؛ برخی ۲۶ و برخی دیگر ۲۷ غزوه ذکر کرده‌اند.
معنای غزوه
غَزْوَه به جنگ‌هایی اشاره دارد که پیامبر(ص) در آن شرکت می‌کرده و فرماندهی آنها را به طور مستقیم بر عهده داشته است و به جنگ‌هایی که پیامبر(ص) در آنها شرکت نداشت بلکه دسته‌ای را با تعیین فرمانده به منطقه‌ای اعزام می‌کرد سَرِیه می‌گویند.[۱] مورخان، مواقعی که پیامبر فرماندهی سپاه اسلام را بر عهده داشته است ولی جنگی صورت نگرفته را نیز «غزوه» نامیده‌اند.[۲] غزوه در لغت به معنای جنگیدن است.[۳]
آغاز غزوه‌ها
به گزارش ابن‌اسحاق، پیامبر(ص) از ۱۲ ربیع‌الاول سال اول قمری که وارد مدینه شده تا صَفَر سال دوم، هیچ جنگی نداشته است؛[۴] با این حال به گزارش محمد بن عمر واقدی سریه‌های حمزه و عبیده بن حارث و سریه سعد بن ابی‌وقاص را در سال اول هجرت به وقوع پیوسته است.[۵]
تعداد غزوات
علی بن حسین مسعودی تعداد غزوات رسول خدا(ص) را، ۲۶ غزوه ذکر کرده اما برخی تعداد آن را ۲۷ غزوه نوشته‌اند. جهت اختلاف آن است که دسته اول بازگشت رسول خدا از خیبر به وادی‌القری با غزوه خیبر را یکی دانسته‌اند اما دسته دوم، غزوه خیبر و غزوه وادی‌القری را دو غزوه شمرده‌اند. با این حال ابن‌اسحاق که نامی از وادی‌القری پس از خیبر نمی‌برد، نیز غزوه‌های رسول خدا را ۲۷ غزوه ذکر می‌کند و عمرة القضاء را جزء غزوات می‌شمارد.[۶]
نبرد موته
با آنکه پیامبر(ص) در نبرد موته شرکت نداشته اما آن را غزوه نامیده‌اند.[۷]
غزوه‌هایی که به جنگ انجامید
ابن‌اسحاق و طبرسی در اعلام الوری نوشته‌اند که کار رسول خدا در غزوه‌های بدر، احد، خندق، قریظه، مصطلق، خیبر، فتح، حنین و طائف، به جنگ کشیده شد،[۸] مسعودی به جای «مصطلق»، «تبوک» را نوشته است.[۹]
اطلاعات غزوات پیامبر
غزوه‌ها در جدول زیر به ترتیب زمانی آمده‌اند:
| نام جنگ | نیروهای اسلام | نیروهای دشمن | مکان جنگ | زمان جنگ | مختصری از نتایج جنگ | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ۱ | غزوه ابواء(وَدّان) | ۲۰۰ نفر | نامعلوم | ابواء- روستای بزرگی در نزدیک ودّان میان راه مکه و مدینه- | صفر سال دوم هجری | در این غزوه، درگیری نظامی صورت نگرفت.[۱۰] نیروی اسلام به قریش نرسید. و تنها با قبیله بنی‌ضمره پیمان مودت بسته شد. |
| ۲ | غزوه بُواط | ۲۰۰ نفر | ۱۰۰ نفر | بواط | ربیع‌الاول سال دوم هجری[۱۱] یا ربیع الاخر سال دوم هجری[۱۲] | ---- |
| ۳ | غزوه عُشَیره | ۲۰۰ نفر | ائتلافی از قریش و قبیله مدلج و بنی‌ضمره | العشیره (مکانی بین مکه و مدینه[۱۳]) | جمادی‌الاول سال دوم هجری[۱۴] | درگیری صورت نگرفت.[۱۵]
متارکه و دوستی قبیله مدلج و هم‌پیمانان مدلج و ضمره |
| ۴ | غزوه بدر اول | ۲۰۰ نفر | نیروی کمی با فرماندهی یکی از کفار | بدر -آبادی‌ای بر سر راه مدینه به مکه ـ | جمادی‌الاخر سال دوم هجری[۱۶] یا ربیع‌الاول سال دوم.[۱۷] | فرار مشرکان |
| ۵ | غزوه بدر کبری | ۳۱۳ نفر با ۲ اسب و ۷۰ شتر | ۹۵۰ سواره و پیاده | بدر -آبادی‌ای بر سر راه مدینه به مکه ـ | ۱۷ رمضان سال دوّم.[۱۸] | پیروزی مسلمانان بر قریش |
| ۶ | غزوه بنی‌سُلَیم | ۲۰۰ نفر سواره | بنی‌سلیم و غطفان | میان مکه و مدینه | شوّال سال دوّم.[۱۹] | فرار بنی‌سلیم ترک اموال خود در جنگ |
| ۷ | غزوه بنی‌قَینُقاع | مسلمانان مدینه | یهود مدینه | مدینه | اوایل شوال سال دوم هجری | پاکسازی محیط مدینه از یهود |
| ۸ | غزوه سَویق | نیرویی ناچیز | ۲۰۰ نفر | قرقره الکدر | ذی‌الحجه سال دوم هجری[۲۰][۲۱] | فرار قریش |
| ۹ | ذی اَمَرّ | ۴۵۰ نفر | فبیله و محارب | ذو امر نجد | محرم سال سوم هجرت[۲۲] | فرار بنی‌ثعلبه یک ماه اقامت مسلمانان در دیار آنان |
| ۱۰ | غزوه بُحران | ۳۰۰ نفر سواره | بنی‌سلیم | بحران (معدنی در حجاز یا وادی‌ای در ذابع) | ربیع‌الاخر سال سوم هجرت[۲۳] | ---- |
| ۱۱ | غزوه احد | ۷۰۰ نفر سواره و پیاده در اطراف مدینه | ۲۹۰۰ تا ۳۰۰۰ نفر | دامنه کوه احد | شوّال سال سوّم.[۲۴] | شهادت ۷۰ نفر از مسلمانان عدم پیروزی قطعی کفار نجات لشکر محاصره شده مسلمانان |
| ۱۲ | غزوه حَمراء الاسد | ۶۳۰ نفر | ۹۲۷۹ نفر از قریش | حَمراءالاسد چند کیلومتری جنوب مدینه | شوّال سال سوم.[۲۵] | فرار مشرکان قریش |
| ۱۳ | غزوه بنی‌نَضیر | عموم مسلمانان مدینه | یهودیان بنی‌نضیر | اطراف مدینه | ربیع‌الاوّل سال چهارم[۲۶] | کوچ دادن بنی‌نضیر از اطراف مدینه |
| ۱۴ | غزوه ذات الرِّقاع | ۴۰۰ نفر سواره و پیاده | بنی‌محارب | ذات‌الرقاع نجد | جمادی‌الاولی سال چهارم.[۲۷] | فرار بنی‌ثعلبه و محارب |
| ۱۵ | غزوه بدر الوعد | ۱۰۰۰ نفر | ۲۰۰۰ نفر | بدر | شعبان سال چهارم.[۲۸] | برخورد نظامی نداشتند |
| ۱۶ | غزوه دُومة الجَندَل | ۱۰۰۰ نفر سواره و پیاده | قبایل دومةالجندل | دومةالجندل | ربیع‌الاوّل سال پنجم[۲۹] | فرار و شکست قبایل جندل |
| ۱۷ | غزوه خندق | ۳۰۰۰ نفر | ۱۰۰۰۰ نفر از قبایل مشرک | مدینه | شوّال سال پنجم.[۳۰] | شکست احزاب وبازگشت بدون پیروزی |
| ۱۸ | غزوه بنی‌قُرَیظه | ۳۰۰۰ نفر | ۶۰۰ تا ۷۰۰ نفر | اطراف مدینه | ذی‌قعده و ذی‌حجّه سال پنجم[۳۱] | پیروزی ارتش اسلام بر بنی‌قریظه |
| ۱۹ | غزوه بنی‌لِحیان | حدود ۳۰۰۰ نفر | فبیله لحیان | غران | جمادی الأولی سال ششم[۳۲] | فرار بنی‌لحیان |
| ۲۰ | غزوه ذی‌قرد | پانصد تا هفتصد نفر[۳۳] | غطفان | ذی‌قرد | ربیع الاول[۳۴]و ربیع‌الثانی سال ششم.[۳۵] | بستن پیمان صلح بین مسلمانان و قریش |
| ۲۱ | غزوه بنی‌مصطلق | ۱۰۰۰ نفر سواره و پیاده | بنی‌مصطلق | المریسیع | شعبان سال ششم[۳۶] | فرار مشرکان پس از مقاومت مختصر |
| ۲۲ | غزوه حدیبیه | ۱۶۰۰ نفر | قریش | حدیبیه | ذی‌القعده سال ششم هجری[۳۷] | عقد پیمان صلح بین مسلمانان و قریش |
| ۲۳ | غزوه خیبر | ۱۶۰۰ نفر | یهودیان خیبر | خیبر | محرم و صفر سال هفتم هجری | سقوط و شکست خیبریان |
| ۲۴ | غزوه عمرة القضاء | ۱۴۰۰ نفر | قریش | مکه | ذی‌الحجه یا ذی‌القعده سال هفتم.[۳۸] | تقویت روحی مسلمانان و تضعیف مشرکان |
| ۲۵ | غزوه فتح مکه | ۱۰۰۰۰ نفر | قریش و بنی‌بکر | مکه | رمضان سال هشتم.[۳۹] | فتح مکه |
| ۲۶ | غزوه حنین | ۱۲۰۰۰ نفر | قبیله هوازن و ثقیف | نزدیکی طائف | شوّال سال هشتم.[۴۰] | پیروزی مسلمانان |
| ۲۷ | غزوه طائف | ۱۲۰۰۰ نفر | قبیله ثقیف | طائف | شوّال سال هشتم[۴۱] | بازگشت به مکه بدون پیروزی |
| ۲۸ | غزوه تبوک | ۳۰۰۰۰ نفر | روم و هم‌پیمانان | تبوک | رجب سال نهم[۴۲] | درخواست مصالحه مالی با مسلمانان از سوی رومیان[۴۳] |
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ میرشریفی، آشنایی با تاریخ اسلام، ج۱، ص۱۷۵.
- ↑ برای نمونه: مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۷۴.
- ↑ ابن‌منظور، لسان‌العرب، ۱۴۱۴ق، ج۱۵، ص۱۲۳.
- ↑ ابن‌اسحاق، سیرة النبی، ج۲، ص۲۲۳.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲.
- ↑ ابن‌اسحاق، سیرة النبی، ج۴، ص۲۸۰- ۲۸۱؛ مسعودی، مروج الذهب، ج۲، ص۲۸۷- ۲۸۸.
- ↑ جعفریان، سیره رسول خدا(ص)، ص۴۶۴.
- ↑ نگاه کنید به طبرسی، اعلام الوری، ج۱، صص۱۶۸-۲۰۰.
- ↑ مسعودی، مروج الذهب، ج۲، ص۲۸۰ به بعد.
- ↑ ابن‌خلدون، ج۱، ص۴۰۸؛ بحار ج۱۹، ص۱۸۷.
- ↑ السیرة النبویة، ج۱، ص۵۹۸
- ↑ بیهقی، ج۳، ص۱۱.
- ↑ حموی، معجم البلدان، ج۴، ص۱۲۷
- ↑ طبرسی، اعلام الوری، ج۱، ص۱۶۴؛ السیرة النبویة، ج۱، ص۵۹۹؛ دلائل النبوة، ج۵، ص۴۶۹.
- ↑ جوامع السیرة النبویة، ص۷۸.
- ↑ خلیفة بن خیاط، تاریخ خلیفة، ص۲۰،
- ↑ واقدی، ج۱، ص۱۲؛ عیون الأثر، ج۱، ص۲۶۳.
- ↑ السیرة النبویة، ج۱، ص۲۴۰.
- ↑ دلائل النبوة، ج۳، ص۱۶۳؛ السیرة النبویة، ج۲، ص۴۳–۴۴.
- ↑ دلائل النبوة، ج۳، ص۱۶۴
- ↑ السیرة النبویة، ج۲، ص۴۴.
- ↑ السیرة النبویة، ج۲، ص۴۶.
- ↑ ابن‌حبیب، ص۱۱۲؛ ابن‌سعد، ج۲، ص۲۴.
- ↑ السیرة النبویة، ج۲، ص۶۰؛ دلائل النبوة، ج۳، ص۱۷۷؛ جوامع السیرة النبویة، ص۱۴۰.
- ↑ واقدی، المغازی، ج۱، ص۳۳۴.
- ↑ عیون الأثر، ج۲، ص۷۰؛ المغازی، ج۱، ص۳۶۳.
- ↑ السیرة النبویة، ج۲، ص۲۰۳.
- ↑ السیرة النبویة، ج۲، ص۲۰۹.
- ↑ السیرة النبویة، ج۲، ص۲۱۳
- ↑ السیرة النبویة، ج۲، ص۲۱۴؛ جوامع السیرة النبویة، ص۱۴۷؛ انیس المؤمنین، ص۲۱.
- ↑ المغازی، ج۲، ص۴۹۶؛ انساب الاشراف، ج۱، ص۳۴۷
- ↑ دلائل النبوة، ج۳، ص۳۶۴
- ↑ جعفریان، تاریخ سیاسی اسلام، (سیره رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم)،قم، عترت، ۱۳۸۰ش، ج۱، ص۵۷۳.
- ↑ انساب الأشراف، ج۱، ص۳۴۹
- ↑ واقدی، المغازی، ج۲، ص۵۳۷
- ↑ السیرة النبویة، ج۲، ص۲۸۹
- ↑ السیرة النبویة، ج۲، ص۳۰۸.
- ↑ السیرة النبویة، ج۲، ص۳۲۸؛ دلائل النبوة، ج۴، ص۱۹۷
- ↑ السیرة النبویة، ج۲، ص۳۸۹.
- ↑ دلائل النبوة، ج۵، ص۱۵۶؛ المغازی، ج۳، ص۸۹۲
- ↑ طبرسی، اِعلام الوری، ج۱، ص۲۳۳؛ دلائل النبوة، ج۵، ص۱۵۶.
- ↑ السیرة النبویة، ج۲، ص۵۱۵؛ دلائل النبوة، ج۵، ص۴۶۹.
- ↑ حسنی، ص۹۳-۹۴.
منابع
- ابن‌اسحاق، سیرة النبی، چاپ مصطفی الحلبی، ۱۳۵۵ق.
- ابن‌حبیب، محمد، المحبر، به کوشش ایلزه لیشتن اشتتر، حیدرآباد دکن، ۱۳۶۱ق/۱۹۴۲م.
- ابن‌حزم اندلسی، جوامع السیرة النبویة، دار الکتب العلمیة، بیروت، بی‌تا
- ابن‌خلدون، تاریخ ابن‌خلدون، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، چاپ اول، ۱۳۶۳ش.
- ابن‌سعد، محمد، کتاب الطبقات الکبیر، به کوشش ادوارد زاخاو، لیدن، ۱۳۲۱- ۱۳۲۵ق.
- ابن‌سید الناس، عیون الأثر، دار القلم، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.
- ابن‌هشام، عبدالملک، السیرة النبویة، تحقیق: السقا، مصطفی، الأبیاری، ابراهیم، شلبی، عبد الحفیظ، دار المعرفة، بیروت، چاپ اول، بی‌تا.
- بلاذری، احمد بن یحیی، أنساب الاشراف، دار الفکر، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۷ق.
- بیهقی، ابو بکر احمد بن حسین، دلائل النبوة و معرفة أحوال صاحب الشریعة، تحقیق: قلعجی، عبد المعطی، دار الکتب العلمیة، بیروت، چاپ اول، ۱۴۰۵ق.
- جعفریان رسول، تاریخ سیاسی اسلام (سیره رسول خدا صلی الله علیه و آله)، قم، عترت، ۱۳۸۰ش.
- جعفریان رسول؛ سیرت رسول خدا(ص)، قم، انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۳ش.
- حسنی، علی‌اکبر، تاریخ تحلیلی صدر اسلام، تهران، انتشارات پیام نور.
- حلبی ابوالفرج، السيرة الحلبية، دار الكتب العلمية، بيروت، 1427، چاپ دوم.
- حموی، محمد بن اسحاق، أنیس المؤمنین، بنیاد بعثت، تهران، ۱۳۶۳ش.
- طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری بأعلام الهدی، مؤسسه آل البیت(ع)، قم، چاپ اول، ۱۴۱۷ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحار الأنوار، مؤسسة الوفاء، بیروت، ۱۴۰۴ ق.
- مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب، چاپ مطبعة السعاده، ۱۳۶۷ق.
- مقریزی، احمد بن علی، امتاع الاسماع، بیروت، دار الکتب العلمیه.
- واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، مؤسسة الأعلمی، بیروت، چاپ سوم، ۱۴۰۹ق.
- یاقوت حموی، شهاب الدین ابو عبد الله، معجم البلدان، دار صادر، بیروت، چاپ دوم، ۱۹۹۵م.
پیوند به بیرون
