طَلَعَ الْبَدْرُ عَلَیْنا (به معنای ماه بر ما طلوع کرد) مطلع آغازین سرودی است[۱] که به‌صورت گروهی در زمان ورود پیامبر اسلام(ص) به مدینه خوانده شد.[۲] خواندن این شعر در زمان ورود پیامبر به مدینه را از روایات مشهور دانسته‌اند که میان مردم عادی نیز به شهرت رسیده است.[۳] قاریان و خواننده‌های مختلف این شعر را در سبک‌های متفاوت خوانده‌اند.[۴]
راغب اصفهانی عالم و ادیب قرن چهارم قمری، زنان مدینه را خواننده این شعر نام برده است.[۵] بیهقی[۶] مورخ قرن پنجم قمری و طبرسی[۷] عالم شیعه در قرن ششم قمری آورده‌اند که این سرود توسط کودکان و زنان خوانده شده است. برخی نیز خواندن این سرود را توسط کودکان گفته‌اند.[۸] تعدادی منابع خواندن این سرود را همراه با دف دانسته‌اند[۹] و بعضی دیگر به دف اشاره‌ای نکرده‌اند.[۱۰]
برخی کتابها این سرود را در هنگام بازگشت پیامبر اسلام از تبوک[۱۱] و شماری دیگر آن‌را سرود زنان مکه در استقبال از پیامبر اسلام در فتح مکه گفته‌اند.[۱۲]
«ثَنِیّة الْوِداع» اسم مکانی مُشرِف بر مدینه که مسافرانِ مکه، از آنجا مدینه را ترک می‌کردند.[۱۵] برخی این محل را در مدینه به سمت شام[۱۶] و بعضی نام برای دو منطقه؛ یکی در مسیر مکه و دیگری در مسیر شام، گفته‌اند.[۱۷]
محمد غزالی دانشمند اهل‌سنت در قرن پنجم معتقد است هر مناسبتی که اصل شادی در آن جایز باشد، شادی‌آفرینی نیز در آن جایز است. او دلیل خود را دف زدن زنان و خواندن سرود طلع البدر علینا در استقبال از پیامبر دانسته است.[۱۸]
بعضی از محققان شیعه به نقلِ شعر خواندن زنان برای پیامبر اشکال کرده و آن‌را نامناسب با شأن پیامبر دانسته‌اند.[۱۹] عده‌ای نیز معتقدند در آن زمان هنوز حکم تحریم این موارد نازل نشده بود و در آن زمان اشکال نداشته است.[۲۰] برخی محققان اهل‌سنت نیز در متن و سند این واقعه اشکال کرده و آن‌را ضعیف دانسته‌اند.[۲۱]
پیوند به بیرون
پانویس
- ↑ شعیب، مرآت الاولیاء، ۱۳۷۹ش، ص۸۱.
- ↑ مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۱۱۷.
- ↑ الأندنوسی، «دراسة فی حدیث (طلع البدر علینا) دراسة حدیثیة للخبر و النشید»، ص۷۲.
- ↑ «تواشیح عربی طلع البدر علینا»، پایگاه ضیاء الصالحین.
- ↑ راغب اصفهانی، محاضرات الأُدَباء و مُحاورات الشُعراء و البُلغاء، ۱۹۹۹م، ج۱، ص۴۸۷.
- ↑ بیهقی، دلائل النبوة، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۵۰۶ - ۵۰۷.
- ↑ طبرسی، إعلام الوری بأعلام الهدی، ۱۳۹۰ق، ص۶۵.
- ↑ مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۱۱۷.
- ↑ مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۱۱۷؛ شعیب، مرآت الاولیاء، ۱۳۷۹ش، ص۸۱.
- ↑ طوسی، المبسوط فی فقه الإمامیة، ۱۳۸۷ق، ج۸، ص۲۲۶؛ بیهقی، دلائل النبوة، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۵۰۷.
- ↑ مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۸، ص۳۹۴.
- ↑ جاحظ، البیان و التبیین، ۲۰۰۲م، ج۳، ص۲۸۲؛ ابن‌منظور، لسان العرب، ۱۴۱۴ق، ج۸، ص۳۸۷.
- ↑ مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۹، ص۲۰۲.
- ↑ جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۳۰۹.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۸۶.
- ↑ مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۸، ص۳۹۴.
- ↑ خلیلی، موسوعة العتبات المقدسة، ۱۹۸۷م، ج۳، ص۱۱۰.
- ↑ غزالی، احیاء علوم الدین، بیروت، ج۶، ص۱۵۱.
- ↑ فیض کاشانی، الوافی، ۱۴۰۶ق، ج۱۷، پاورقی ص:۲۱۳.
- ↑ ابن أبی‌جمهور، عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة، ۱۴۲۰ق، ج۱، پاورقی ص۲۶۱.
- ↑ الأندنوسی، «دراسة فی حدیث (طلع البدر علینا) دراسة حدیثیة للخبر و النشید»، ص۸۸
یادداشت
- ↑ برخی کتابها ادامه‌ای برای این شعر آورده‌اند.(کورانی عاملی، السیرة النبویة عند أهل‌البیت، ۲۰۰۹م، ج۱، ص۵۱۸). أنت يا مرسل حقاًجئت بالأمر المطاعجئتنا تسعى رويداًمرحبا يا خير ساعيا نبياً مِن ضياهأشرقتْ كل البقاعقد لبسنا ثوب عزبعد تمزيق الرقاعربنا صل على منحل في خير البقاع
ترجمه: آمدی و مدینه را قرین شرف نمودی....خوش آمدی، ای بهترین دعوت کننده.
منابع
- ابن أبی‌جمهور، محمد بن زین‌الدین، عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة، محقق و مصحح: مجتبی عراقی، قم، دار سیدالشهداء، چاپ اول، ۱۴۰۵ق.
- ابن‌منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دارصادر، چاپ سوم، ۱۴۱۴ق.
- الأندنوسی، انیس بن احمد، «دراسة فی حدیث (طلع البدر علینا) دراسة حدیثیة للخبر و النشید»، المدینة المنورة، شماره ۱۲، محرم - ربیع‌الأول ۱۴۲۶ق.
- بیهقی، احمد بن حسین، دلائل النبوة و معرفة أحوال صاحب الشریعة، تحقیق: عبدالمعطی قلعجی، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۰۵ق.
- «تواشیح عربی طلع البدر علینا»، پایگاه ضیاء الصالحین، تاریخ بازدید:۱۱ خرداد ۱۴۰۲ش.
- جاحظ، عمرو بن بحر، البیان و التبیین، بیروت، دار و مکتبة الهلال، ۲۰۰۲م.
- جعفریان، رسول، آثار اسلامی مکه و مدینه، تهران، مشعر، ۱۳۸۷ش.
- خلیلی، جعفر، موسوعة العتبات المقدسة، بیروت، مؤسسة الأعلمی، ۱۹۸۷م،
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد، محاضرات الأُدَباء و مُحاورات الشُعراء و البُلغاء، بیروت، دار الارقم بن ابی‌الارقم، ۱۹۹۹م،
- شعیب، محمد، مرآت الاولیاء، اسلام‌آباد، مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان، ۱۳۷۹ش.
- طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری بأعلام الهدی، تهران، دارالکتب الاسلامیة، چاپ سوم، ۱۳۹۰ق.
- طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الإمامیة، محقق و مصحح: سید محمدتقی کشفی، تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، چاپ سوم، ۱۳۸۷ق.
- غزالی، محمد بن محمد، احیاء علوم الدین، بیروت، دارالکتب العربی، چاپ اول، بی‌تا.
- فیض کاشانی، محمد محسن، الوافی، اصفهان، کتابخانه امام أمیر المؤمنین علی(ع)، ۱۴۰۶ق.
- کورانی عاملی، علی، السیرة النبویة عند أهل‌البیت، بیروت، دارالمرتضی، ۲۰۰۹م.
- مقریزی، تقی‌الدین، امتاع الأسماع، تحقیق: محمد عبدالحمید نمیسی، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۲۰ق.
- یاقوت حموی، شهاب‌الدین، معجم البلدان، بیروت، دار صادر، چاپ دوم، ۱۹۹۵م.