ازدواج پیامبر با عایشه
ازدواج پیامبر با عایشه ازجمله گزارههای تاریخی است که انتقاداتی را از سوی برخی نویسندگان در پی داشته است؛ چراکه پیامبر اکرم(ص) در حدود سن ۵۵ سالگی با عایشه کمسنوسال ازدواج کرد. عایشه تنها همسرِ باکرهٔ پیامبر(ص) پس از خدیجه دانسته شده است، هرچند برخی در اینباره تردید کردهاند.
عایشه پس از وفات خدیجه و ازدواج پیامبر(ص) با سوده، به عقد پیامبر درآمد. ازدواج با عایشه از قبیله بنیتیم در راستای جلب حمایت قبایل و تقویت نفوذ سیاسی مسلمانان بوده است. سن عایشه هنگام ازدواج طبق نظر مشهور شش تا نُه سال بوده، اما برخی پژوهشگران با توجه به قرائن تاریخی، آن را تا نوزده سال برآورد کردهاند. زمان ازدواج، دو یا سه سال پیش از هجرت دانسته شده که عقد در مکه و زفاف در مدینه پس از جنگ بدر (سال دوم هجری) انجام شده است. زندگی مشترک آنان نُه سال و پنج ماه طول کشید.
اهمیت
ازدواج رسول خدا(ص) در حدود سن ۵۵ سالگی با عایشه کمسنوسال، یکی از گزارههای تاریخی است که موجب شده برخی از نویسندگان، بهویژه مستشرقان، اتهاماتی را متوجه رسول خدا(ص) کنند.[۱] عایشه دختر ابوبکر، در میان همسران پیامبر تنها همسر باکره او بعد از حضرت خدیجه دانسته شده[۲] که مطابق برخی منابع اهل سنت، زیباترین و محبوبترین همسران پیامبر(ص) بوده است.[۳] البته برخی با استناد به گزارشاتی از نویسندگان اهل سنت،[۴] در مورد دوشیزه بودن عایشه[۵] و همچنین محبوبترین بودن او[۶] تردید کردهاند. عایشه پس از وفات خدیجه(س) و بعد از ازدواج پیامبر با سوده،[۷] به عقد پیامبر(ص) درآمد.[۸]
گفته شده بیشتر ازدواجهای پیامبر(ص) برای جلب حمایت قبایل و تقویت نفوذ سیاسی مسلمانان بوده و ازدواج با عایشه از قبیله بنیتیم نیز در همین راستا ارزیابی شده است.[۹]
سن عایشه در زمان ازدواج
سن عایشه هنگام ازدواج بین شش تا نُه سالگی گزارش شده است.[۱۰] نظر مشهور آن است که او هنگام عقد، شش یا هفت سال[۱۱] و در زمان زفاف حدود نُه سال داشته است.[۱۲] اما برخی پژوهشگران با تحلیل دادههای تاریخی، سن او را حدود هجده سال[۱۳] و برخی دیگر سیزده تا هفده سال[۱۴] دانستهاند.
برای ردّ سن پایین عایشه، ادلهای ذکر شده است:
- عایشه نوزدهمین مسلمان:
سید جعفر مرتضی عاملی، سیرهنگار و از عالمان لبنان، سن پایین عایشه را نمیپذیرد و با استناد به سخن مورخان که عایشه را نوزدهمین مسلمان دانستهاند،[۱۵] نتیجه میگیرد که او در آغاز بعثت حدود هفت سال داشته و در زمان عقد حدود هفده ساله بوده است.[۱۶]
- ناقل روایات، خودِ عایشه
گفته شده در هیچ روایتی از پیامبر اکرم(ص) در مورد سن عایشه مطلبی نقل نشده و عمده این روایات، از خود عایشه است و قطعاً طبع زنانگی در کمسن جلوهدادن خود در این نقلها دخالت داشته است.[۱۷]
- مقایسه سن عایشه با خواهرش
برخی با مقایسه سن اسماء (خواهر عایشه) که ۲۷ سال قبل از هجرت به دنیا آمده[۱۸] و از طرف دیگر سخن مورخان که اسماء را دَه سال بزرگتر از عایشه دانستهاند،[۱۹] نتیجه گرفتهاند که عایشه ۱۷ سال قبل از هجرت بهدنیا آمده و در سال دوم هجری که با پیامبر ازدواج کرده، نوزده ساله بوده است.[۲۰]
- تولد همه فرزندان ابوبکر در جاهلیت
برخی با توجه به نقل طبریِ مورخ که گفته همه فرزندان ابوبکر در جاهلیت به دنیا آمدهاند[۲۱] و سن عایشه را در زمان فوت (سال ۵۷ق)[۲۲] هفتاد ساله دانستهاند.،[۲۳] ادعا کردهاند نظریه نُه سالگی زیر سؤال میرود.[۲۴]
نویسندگان مقاله «بازپژوهشی در سن عایشه هنگام ازدواج با پیامبر(ص)» انگیزه کمسن جلوه دادن عایشه در هنگام ازدواج با پیامبر(ص) توسط خود او یا خواهرزادهاش (عروة بن زبیر) را ایجاد ویژگی خاص و انحصاری برای او در میان همسران پیامبر دانستهاند.[۲۵] بهنظر این پژوهشگران، عایشه برای رسیدن به این هدف، خود را تنها همسر باکره پیامبر دانسته که در سنی پایین با پیامبر ازدواج کرده و خدیجه را زنی با سن بالا و بیوه معرفی کرده است.[۲۶] در حالیکه در مورد باکرهبودن خدیجه، اختلاف وجود دارد؛ برخی منابع تاریخی اهل سنت او را بیوه معرفی کردهاند،[۲۷] اما بسیاری از عالمان شیعه معتقدند خدیجه هنگام ازدواج با پیامبر، دوشیزه بوده است.[۲۸]
زمان ازدواج با عایشه
در مورد زمان این ازدواج، برخی آن را دو یا سه سال پیش از هجرت دانستهاند.[۲۹] طبق گزارش مشهور، پیامبر(ص) در سال یازدهم بعثت با عایشه ازدواج کرد[۳۰] و مهریهاش را چهارصد درهم تعیین نمود.[۳۱] سید مرتضی عسکری نویسنده کتاب «نقش عایشه در اسلام» معتقد است عقد در سال یازدهم بعثت در مکه و زفاف در مدینه پس از جنگ بدر (سال دوم هجری) و با اصرار ابوبکر انجام شد.[۳۲] زندگی مشترک پیامبر و عایشه، نُه سال و پنج ماه به طول انجامید.[۳۳]
تکنگاریها
بحث ازدواج پیامبر(ص) با عایشه در لابلای کتب تاریخی مطرح شده،[۳۴] اما کتاب مستقل در این موضوع کمتر نوشته شده که میتوان به دو کتاب «دفاع از پیامبر مظلوم (گفتاری پیرامون ازدواج پیامبر اکرم با عایشه)»، نوشته محسن ابراهیم (نشر ابتکار دانش) و «تحلیلی بر ازدواج رسول خدا(ص) با عایشه امالمومنین»، نوشته امیرصادق تبریزی (نشر کردستان) اشاره کرد.[۳۵]
یادداشت
پانویس
- ↑ صمیمی، محمد در اروپا، ۱۳۸۲ش، ص۴۱۹-۴۲۱؛ انصاری، بازشناسی قرآن، ۱۳۷۸ش، ص۳۶۲-۳۶۳.
- ↑ بلاذری، الانساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۰۶.
- ↑ ابنهشام، السیره النبویة، ج۸، ص۶۸؛ ابنکثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۸ق، ج۸، ص۹۹.
- ↑ ابنسعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۴۷؛ عسقلانی، الاصابه، ۱۴۱۵ق، ج۸، ص۲۳۲.
- ↑ «جبیر بن مطعم همسر اول عایشه»، پایگاه تخصصی حضرت خدیجه(س).
- ↑ ابنطاووس، الطرائف، ۱۴۰۰ق، ج۱، ص۲۹۰؛ تقیزاده داوری، تصویر خانواده پیامبر در دایرةالمعارف اسلام، ۱۳۸۷ش، ص۹۷–۱۰۴.
- ↑ ابنسعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۴۶؛ ابنقتیبه، المعارف، ۱۴۱۰ق، ص۱۳۳-۱۳۴.
- ↑ ابنعبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۸۸۱.
- ↑ قدردان قراملکی و محرمی، پاسخ به شبهات کلامی: درباره پیامبر اعظم، ۱۳۹۳ش، ص۲۹۸.
- ↑ ابنحجر، الاصابة، ۱۴۱۵ق، ج۸، ص۲۳۲؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۲، ص۱۹۱.
- ↑ ابنسعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۴۷–۴۸.
- ↑ ابنهشام، السیرة النبویة، دارالمعرفة، ج۲، ص۶۴۴؛ ابنسعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۴۷–۴۸.
- ↑ تقیزاده داوری، تصویر خانواده پیامبر در دائرةالمعارف اسلام، ۱۳۸۷ش، ص۹۲–۹۳.
- ↑ عاملی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، ۱۴۲۶ق، ج۳، ص۲۸۵-۲۸۷.
- ↑ ابن اسحاق همدانی، السِیَر و المغازی، ۱۳۹۸ق، ج۱، ص۱۴۳.
- ↑ عاملی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، ۱۴۲۶ق، ج۳، ص۲۸۵-۲۸۷.
- ↑ عاملی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، ۱۴۲۶ق، ج۳، ص۲۸۷؛ جلالی لیقوان و میرسپاه، «بازپژوهشی در سن عایشه هنگام ازدواج با پیامبر(ص)»، تاریخ اسلام در آینه پژوهش، ص۳۳.
- ↑ ابنعساکر، تاریخ مدینه دمشق، ۱۴۱۹ق، ج۶۹، ص۹؛ ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۲۸۸.
- ↑ طبرانی، المعجم الکبیر، ۱۴۰۴ق، ج۲۴، ص۷۷؛ ابناثیر، اُسد الغابه، ۱۴۱۷ق، ج۷، ص۱۱.
- ↑ جلالی لیقوان و میرسپاه، «بازپژوهشی در سن عایشه هنگام ازدواج با پیامبر(ص)»، تاریخ اسلام در آینه پژوهش، ص۳۴.
- ↑ طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۳، ص۴۲۶.
- ↑ ابنکثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۸ق، ج۸، ص۱۰۱؛ ابن طاووس، الطرائف، ۱۴۰۰ق، ج۲، ص۵۰۳.
- ↑ ابنعبد ربه، العقد الفرید، ۱۴۰۴ق، ج۵، ص۷.
- ↑ جلالی لیقوان و میرسپاه، «بازپژوهشی در سن عایشه هنگام ازدواج با پیامبر(ص)»، تاریخ اسلام در آینه پژوهش، ص۳۳.
- ↑ جلالی لیقوان و میرسپاه، «بازپژوهشی در سن عایشه هنگام ازدواج با پیامبر(ص)»، تاریخ اسلام در آینه پژوهش، ص۳۶.
- ↑ جلالی لیقوان و میرسپاه، «بازپژوهشی در سن عایشه هنگام ازدواج با پیامبر(ص)»، تاریخ اسلام در آینه پژوهش، ص۳۶.
- ↑ بلاذری، الانساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۰۶؛ ابنحبیب، المنمّق، ۱۴۹۵ق، ص۲۴۷.
- ↑ ابنشهرآشوب، مناقب آل ابیطالب، ۱۳۷۶ق، ج۱، ص۱۵۹؛ کوفی، الاستغاثه، ۱۳۷۳ش، ج۱۰، ص۷۰؛ عاملی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، ۱۴۲۶ق، ج۲۰، ص۲۱۲.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۲، ص۲۳۵؛ ابنحجر، الاصابة، ۱۴۱۵ق، ج۸، ص۲۳۲.
- ↑ ابنسیدالناس، عیون الاثر، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۳۶۸.
- ↑ سهیلی، الروض الانف، ۱۴۱۲ق، ج۷، ص۵۳۴.
- ↑ عسکری، نقش عایشه در اسلام، ۱۳۹۰ش، ج۱، ص۴۵.
- ↑ ابنحزم، جوامع السیرة النبویة، دار الکتب العلمیة، ص۲۷.
- ↑ بهعنوان نمونه: ابنهشام، السیرة النبویة، دارالمعرفة، ج۲، ص۶۴۴؛ ابنسعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۴۷–۴۸؛ ابنکثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۸ق، ج۸، ص۹۹؛ عاملی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، ۱۴۲۶ق، ج۳، ص۲۸۵-۲۸۷.
- ↑ «تحلیلی بر ازدواج رسول خدا (ص) با عایشه امالمومنین»، گیسوم.
منابع
- ابناثیر، علی بن ابیالکرم، اُسد الغابه فی معرفة الصحابه، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۷ق.
- ابن اسحاق همدانی، محمد، السِیَر و المغازی، بیروت، دار الفکر، ۱۳۹۸ق
- ابنحبیب بغدادی، محمد، المنمّق فی اخبار قریش، بیروت، عالم الکتب، ۱۴۰۵ق.
- ابنحجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابه فی تمییز الصحابه، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق.
- ابنحزم اندلسی، علی بن احمد، جوامع السیرة النبویة، بیروت، دار الکتب العلمیة، بیتا.
- ابنسعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۰ق.
- ابنسیدالناس، محمد بن عبدالله، عیون الاثر، بیروت، دار القلم، ۱۴۱۴ق.
- ابنشهرآشوب، محمد بن علی، مناقب آل ابی طالب، نجف، المکتبة الحیدریه، ۱۳۷۶ق.
- ابنطاووس، علی بن موسی، الطرائف فی معرفة مذهب الطوائف، قم، خیام، ۱۴۰۰ق.
- ابنعبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، بیروت، دار الجیل، ۱۴۱۲ق.
- ابنعبد ربه، احمد بن محمد، العقد الفرید، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۴ق.
- ابنعساکر، ابوالقاسم، تاریخ مدینه دمشق، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۹ق.
- ابنقتیبه، عبدالله بن مسلم، المعارف، القاهرة، الهیئة المصریة العامة للکتاب، ۱۴۱۰ق.
- ابنکثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۸ق.
- ابنهشام، عبدالملک بن هشام، السیرة النبویة، بیروت، دار المعرفة، بیتا.
- انصاری (روشنگر)، مسعود، بازشناسی قرآن، پاریس، نشر نیما، ۱۳۷۸ش.
- بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الأشراف، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۷ق.
- «تحلیلی بر ازدواج رسول خدا(ص) با عایشه امالمومنین»، گیسوم، تاریخ بازدید: ۲۸ آبان ۱۴۰۴ش.
- تقیزاده داوری، محمود، تصویر خانواده پیامبر (ص) در دائرة المعارف اسلام، قم، انتشارات شیعهشناسی، ۱۳۸۷ش.
- جلالی لیقوان، رضا و میرسپاه، اکبر، «بازپژوهشی در سن عایشه هنگام ازدواج با پیامبر(ص)»، تاریخ اسلام در آینه پژوهش، شماره۴۵، پاییز و زمستان ۱۳۹۷ش.
- خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، بیروت، دار الغرب الاسلامی، ۱۴۲۲ق.
- «جبیر بن مطعم همسر اول عایشه»، پایگاه تخصصی حضرت خدیجه(س)، تاریخ بازدید: ۲۷ آبان ۱۴۰۴ش.
- ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، بیروت، مؤسسة الرساله، ۱۴۱۴ق.
- ذهبی، محمد بن احمد، میزان الاعتدال فی نقد الرجال، بیروت، دار المعرفه للطباعة و النشر، ۱۳۸۲ق.
- سهیلی، عبدالرحمن، الروض الانف فی شرح السیرة النبویة، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۱۲ق.
- صمیمی، مینو، محمد در اروپا، ترجمه عباس مهرپویا، تهران، انتشارات اطلاعات، ۱۳۸۲ش.
- طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الکبیر، موصل، مکتبة الزهراء، ۱۴۰۴ق.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الطبری (تاریخ الرسل و الملوک)، بیروت، دار التراث، ۱۳۸۷ق.
- عاشوری لنگرودی، حسن، همسران پیامبر(ص) (پرسشها و پاسخها: ۴)، تهران، نشر هستینما، ۱۳۸۶ش.
- عاملی، جعفر مرتضی، الصحیح من سیرة النبی الأعظم، قم، دارالحدیث، ۱۴۲۶ق.
- عسکری، سید مرتضی، نقش عایشه در اسلام، قم، مؤسسه علمی فرهنگی علامه عسکری، ۱۳۹۰ش.
- قدردان قراملکی، محمدحسن، و غلامحسن محرمی، پاسخ به شبهات کلامی: درباره پیامبر اعظم(ص)، تهران، انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ۱۳۹۳ش.
- کوفی، علی بن احمد، الاستغاثه فی بدع الثلاثه، تهران، مؤسسه اعلمی، ۱۳۷۳ش.
- طباره، عفیف عبدالفتاح، مع الانبیاء فی القرآن، بیروت، دار العلم للملایین، ۲۰۰۳م.
- مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
