آلُ الله یا خاندان خدا از اوصاف اهل بیت(ع) در روایات است که سخنوران و شاعران شیعه نیز برای اشاره به اهل بیت(ع) از آن استفاده می‌کنند. این کاربرد، به جهت منزلت والای اهل بیت(ع) نزد خداوند است، نه این که آنها حقیقتا از خاندان و خویشاوندان خدا باشند. همچنین قریش به دلیل اینکه نگهبان کعبه بودند، آل الله نامیده می‌شدند.
مفهوم‌شناسی
آل الله به معنای خاندانی است که به خدا منتسب است.[۱] «آل» برگرفته از واژه «اهل» به معنای خاندان، خانواده، پیروان و وابستگان است.[۲] این واژه در قرآن به کار رفته است؛ مانند آل عمران[۳] به معنای خانواده عمران که شامل مریم(ع) و عیسی(ع) است،[۴] آل لوط[۵] به‌معنای خانواده لوط[۶] و آل فرعون[۷] به معنای پیروان و لشگر فرعون.[۸] البته اضافه آل به الله، اضافه تشریفیه است از این‌رو بر عظمت و بزرگی چیزی دلالت دارد که به الله (خدا) اضافه شده است نه نسبت خانوادگی آن با خدا.[۹]
مصداق‌شناسی
بر پایه برخی روایات، برخورداری امامان(ع) از علم ویژه به جهت آن است که آنها «اهل سرّ الله»، «آل الله» و «ورثة الانبیاء» هستند.[۱۰] بر همین اساس، سخنوران[۱۱] [یادداشت ۱] در نخستین فراز از زیارت امام حسین (ع) در نیمه ماه رجب تعبیر «آل الله» بکار رفته است السَّلامُ عَلَیْکُمْ یَا آلَ اللهِ السَّلامُ عَلَیْکُمْ یَا صَفْوَةَ اللهِ ونیز در دیگر زیارت نامه‌ها تعبیر آل الله ذکر شده است.[۱۲] وزیارت اربعین جابربن‌عبدالله انصاری[۱۳] و شاعران، از اصطلاح «آل الله» برای اشاره به اهل البیت(ع) استفاده می‌کنند:
دربارهٔ انتساب امامان شیعه به خداوند گفته شده این کاربرد دلالت بر عظمت و بزرگی آنان دارد نه بر نسبت خویشاوندی با خدا.[۱۶] آنان از این جهت که در بالاترین درجات قرب به خدا قرار دارند، به او منتسب شده‌اند.[۱۷] همچنان که قبیله قریش از آن جهت که نگهبان و حافظ کعبه بودند، افزون بر جیران الله و سکان الله، «آل الله» نیز نامیده می‌شدند.[۱۸] به گفته منصور بن حسین آبی عالم شیعه قرن پنجم، ماجرای اصحاب فیل به قریش عظمت بخشید و سبب شد که آنان را اهل الله بنامند.[۱۹]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ «چرا به اهل بیت علیهم‌السلام، آل الله می‌گویند؟»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
- ↑ راغب اصفهانی، المفردات، ۱۴۱۲ق، ص۹۸.
- ↑ سوره آل عمران، آیه۳۳.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۵۱۸.
- ↑ سوره نمل، آیه۵۶؛ سوره حجر، آیه۶۱.
- ↑ علامه طباطبائی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۵، ص۳۷۶.
- ↑ سوره بقره، آیه۵۰؛ سوره انفال، آیه۵۴.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۲۵۱؛ قرشی، تفسیر احسن‌الحدیث، ۱۳۹۱ش، ج۱، ص۱۲۰.
- ↑ «چرا به اهل بیت علیهم‌السلام، آل الله می‌گویند؟»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: علامه مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۳۱، ص۵۹۲ و ج۴۴، ص۱۸۴.
- ↑ «پاسخ آیت‌الله العظمی وحید؛ چرا به اهل‌بیت پیامبر «آل الله» می‌گویند»، خبرگزاری رسمی حوزه.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ج ۹۹، ص۲۰۲
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ج ۹۸، ص۳۲۹
- ↑ ابن طاووس، لهوف، ۱۳۷۷ش، ص۹۷.
- ↑ سید بن طاووس، لهوف، الناشر: أنوار الهدی - قم - ایران، ص۷۱.
- ↑ «چرا به اهل بیت علیهم‌السلام، آل الله می‌گویند؟»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
- ↑ «پاسخ آیت‌الله العظمی وحید؛ چرا به اهل‌بیت پیامبر «آل الله» می‌گویند»، خبرگزاری رسمی حوزه.
- ↑ ابن عبدربه، العقد الفرید، دارالکتب العلمیه، ج۳، ص۲۲۶؛ علامه مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۵، ص۲۵۸؛ شیخ صدوق، الامالی، ۱۴۱۷ق، ص۳۱۷.
- ↑ آبی، نثر الدر، ۱۴۲۴ق، ص۲۷۳.
یادداشت
- ↑ مثلا در آغاز خطبه، از این عبارت استفاده می‌کنند: «الحمدلله و الصلاة علی رسول الله و علی آله آل الله».
- ↑ ترجمه منظوم این فراز از سخن امام حسین (ع) روز عاشورا خطاب به لشگریان دشمن پس از آن که مطلع شد به سوی خیمه‌ها حمله کرده‌اند:إنی أقول أقاتلکم وتقاتلوننی والنساء لیس علیهن جناح.[۱۵]
منابع
- آبی، منصور بن حسین، نثر الدر فی المحاضرات، تحقیق محفوظ خالد عبدالغنی، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۲۴ق/۲۰۰۴م.
- ابن طاووس، علی بن موسی، لهوف منظوم، ترجمه علی محلاتی، دفتر نشر نوید اسلام، ۱۳۷۷ش.
- ابن عبدربه، احمد بن محمد، العقد الفرید، تحقیق عبدالمجید ترحینی، بیروت، دارالکتب العلمیه.
- «پاسخ آیت‌الله العظمی وحید؛ چرا به اهل‌بیت پیامبر «آل الله» می‌گویند»، خبرگزاری حوزه، درج مطلب ۳۰ مهر ۱۳۹۳ش، مشاهده ۱۰ آذر ۱۳۹۹ش.
- «چرا به اهل بیت علیهم‌السلام، آل الله می‌گویند؟»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، درج مطلب ۸ اسفند ۱۳۹۱ش، مشاهده ۱۰ آذر ۱۳۹۹ش.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، دارالقلم، ۱۴۱۲ق.
- سید بن طاووس، لهوف، الناشر: أنوار الهدى - قم - ايران، بی تا.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، الامالی، قم، موسسه البعثه، ۱۴۱۷ق.
- علامه طباطبائی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۷ق.
- علامه مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، انتشارات مؤسسه الوفاء، ۱۴۰۳ق.
- قرشی، علی‌اکبر، تفسیراحسن‌الحدیث، دفتر نشر نوید اسلام، ۱۳۹۱ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، دارالکتب الاسلامیه، تهران، ۱۳۷۴ش.