ازدواج پیامبر(ص) و خدیجه اولین ازدواج پیامبر(ص) بود که ۱۵ سال پیش از بعثت رخ داد. سن پیامبر(ص) هنگام این ازدواج مطابق روایت مشهور ۲۵ سال و سن حضرت خدیجه را ۴۰ سال دانسته‌اند. اقوال دیگری نیز درباره سن پیامبر(ص) و خدیجه آمده که سن خدیجه بین ۲۵ تا ۴۶ و سن پیامبر(ص) را ۲۵ تا ۳۰ ذکر کرده‌اند.
بر اساس گزارش منابع تاریخی، آشنایی خدیجه و پیامبر(ص) به سبب کاروان تجاری خدیجه بود که به شام می‌رفت و خدیجه از پیامبر(ص) برای شرکت در این تجارت دعوت کرد. گفته شده در این سفر، مَیسره غلام خدیجه همراه پیامبر بود و پس از بازگشت از سفر از مکارم اخلاق و امانت‌داری پیامبر نزد خدیجه تعریف نمود و خدیجه نسبت به ازدواج با پیامبر تمایل پیدا کرد. آورده‌اند که خدیجه علاقه خود به پیامبر را با واسطه‌ای به او اظهار کرد و پیامبر این موضوع را به عموهای خود اطلاع داد و آنان نیز خدیجه را از عمو یا پدرش خواستگاری کردند.
منابع تاریخی، شش فرزند به نام قاسم، رقیه، زینب، ام‌کلثوم، فاطمه(س) و عبدالله را حاصل ازدواج پیامبر(ص) و خدیجه می‌دانند. برخی نیز گفته‌اند زینب و رقیه دخترخوانده این دو بوده‌اند و فرزندان واقعی آنان نبوده‌اند.
خدیجه نخستین همسر پیامبر(ص)
خدیجه؛ نخستین زنی بود که به ازدواج پیامبر درآمد[۱] و بیست‌وپنج سال با او زندگی کرد.[۲] تاریخ ازدواج محمد(ص) و خدیجه را ۱۵ سال قبل از بعثت یا کمی پیش‌تر گفته‌اند[۳] که دو ماه و بیست و پنج روز پس از بازگشت رسول خدا از سفر شام ذکر کرده‌اند.[۴] خطبه این عقد را ابوطالب خواند.[۵] زریاب خویی (درگذشت: ۱۳۷۳ش) پژوهشگر تاریخ اسلام، معتقد است رغبت زنی چون خدیجه به ازدواج با پیامبر، دلیل شاخص بودن مقام اجتماعی و شهرت پیامبر به امانت و درستکاری است.[۶]
خواستگاری خدیجه از پیامبر(ص)
بنا به روایتی، ابوطالب به پیامبر(ص) پیشنهاد داد تا برای تجارت نزد خدیجه برود که زنی تاجر بود.[۷] طبق همین روایت، خدیجه از این پیشنهاد مطلع شده و خود به پیامبر(ص) پیشنهاد تجارت داد و گفت دو برابر دیگران حق‌الزحمه می‌دهم.[۸] برخی نیز گفته‌اند خدیجه چون از درستکاری و امانت‌داری[۹] محمد(ص) با خبر بود، به او پیشنهاد همکاری در سفر شام نمود.[۱۰] در این سفر، مَیسَره غلام خدیجه نیز همراه محمد(ص) بود و خدیجه به میسره توصیه کرد که هیچ‌گونه مخالفتی با دستور و نظرات محمد نداشته باشد.[۱۱] این سفر موفقیت‌آمیز بود و میسره در بازگشت از سفر از حُسن رفتار و امانت‌داری پیامبر برای خدیجه تعریف کرد و خدیجه به او علاقه‌مند شد. خدیجه به وسیله کسانی نظر پیامبر را درباره این ازدواج پرسید و چون پیامبر پذیرفت، عموهای پیامبر، حمزه و ابوطالب، خدیجه را از عمویش عمرو بن اَسَد خواستگاری کردند و این ازدواج صورت گرفت.[۱۲]
به روایتی؛ خدیجه پس از سفر شام خود به پیامبر(ص) پیشنهاد ازدواج داد و گفت که بهسبب خویشاوندی، امانت‌داری، خوش‌اخلاقی و راست‌گویی محمد(ص) خواهان او شده است.[۱۳] بر اساس روایتی دیگر، او به وساطت زنی به نام نفیسه دختر مُنیه [۱۴] یا منیه خواهر یعلی بن منبه از پیامبر(ص) خواستگاری کرد.[۱۵] [یادداشت ۱] برخی گفته‌اند خدیجه به پدر خود خُویلد شراب داد و او را مست کرد و او در عالم مستی به ازدواج دخترش با محمد رضایت داد.[۱۶] محققان این روایت را جعلی می‌دانند و گفته‌اند اگر این روایت درست باشد، می‌بایست در همان زمان حکم به بطلان این ازدواج شود.[۱۷] همچنین احتمال داده‌اند این روایات را دشمنان بنی‌فاطمه جعل کرده باشند، زیرا فاطمه(س) و امامان شیعه، حاصل این ازدواج هستند.[۱۸]
مهریه
در انساب الاشراف بَلاذُری (درگذشت: ۲۷۹ق) آمده که پیامبر اسلام(ص) ۱۲ اوقیه (هر اوقیه معادل ۴۰ درهم) به‌عنوان مهر خدیجه تعیین کرد.[۱۹] اقوال دیگری نیز گفته شده است.[۲۰] همچنین گفته شده پیامبر بیست شتر جوان[۲۱] یا پانصد درهم مهر خدیجه کرده است.[۲۲] طبرسی (درگذشت: ۵۴۸ق) عالم شیعه، مهر خدیجه را دوازده اوقیه گفته و مهر همه زنان پیامبر را همین مقدار می‌داند[۲۳]
سن پیامبر(ص) و خدیجه هنگام ازدواج
به روایتی، پیامبر(ص) ۲۵ ساله بود که با خدیجه ازدواج کرد[۲۴] و خدیجه نیز هنگام ازدواج با پیامبر(ص) ۴۰ سال داشت.[۲۵] روایت چهل‌سالگی برای خدیجه مشهور است، اما مورخان سن ۲۱، ۲۷، ۲۸، ۳۰، ۳۷ و ۴۵ سال را نیز برای خدیجه هنگام ازدواج نقل کرده‌اند.[۲۶] جعفر مرتضی عاملی (درگذشت: ۱۴۴۱ق) محقق تاریخ اسلام، دربارهٔ سن خدیجه هنگام ازدواج، ۲۵، ۳۰، ۳۵، ۴۰، ۴۴، ۴۵ و ۴۶ سال را از کتب تاریخی نقل کرده و ادعا می‌کند اکثر مورخان، سن ۲۸ را برای خدیجه هنگام ازدواج تأیید کرده‌اند.[۲۷] سید جعفر شهیدی (درگذشت: ۱۳۸۶ش) تاریخ‌پژوه، گفته با توجه به فرزندانی که خدیجه به دنیا آورد می‌توان احتمال داد که سن او کمتر از چهل سال بوده است.[۲۸]
مشهور مورخان ازدواج پیامبر را در ۲۵ سالگی ثبت کرده‌اند[۲۹] اما برخی ۲۱، ۲۹، ۳۰ و ۳۷ سالگی را نیز ذکر کرده‌اند.[۳۰]
فرزندان
همه فرزندان پیامبر(ص) جز ابراهیم از خدیجه هستند.[۳۱] گفته شده پیامبر(ص) و خدیجه دارای شش فرزند بودند. اولین آنها قاسم و پس از او چهار دختر بودند که زینب، رقیه، فاطمه و ام‌کلثوم نام داشتند.[۳۲] پس از بعثت پسری به نام عبدالله آوردند که به طیب و طاهر نیز معروف بود. قاسم و عبدالله هر دو در مکه وفات یافتند.[۳۳] در ترتیب فرزندان خدیجه از پیامبر، اختلاف هست.[۳۴] یعقوبی تاریخ‌نگار سده سوم هجری، تولد قاسم، رقیه، زینب و ام‌کلثوم را پیش از بعثت، و تولد عبدالله و فاطمه را پس از بعثت می‌دانند.[۳۵] طبرسی معتقد است عده‌ای به اشتباه طیب و طاهر را دو پسر دیگر پیامبر می‌دانند؛ اما در واقع طیب و طاهر القاب عبدالله است.[۳۶]
به گفته جعفر مرتضی عاملی، رقیه و زینب دختران خواهر خدیجه بودند.[۳۷] هرچند دیگران ادعا کرده‌اند این چهار دختر از خدیجه و پیامبر هستند.[۳۸]
ازدواج خدیجه پیش از پیامبر(ص)
در منابع تاریخی گفته شده خدیجه، پیش از ازدواج با پیامبر اسلام(ص)، دو بار ازدواج کرده است.[۳۹] طبق این روایات، خدیجه نخست به ازدواج ابوهاله تَمیمی درآمد و پس از وی با عُتیق بن عائذ ازدواج کرد.[۴۰] برخی نیز گفته‌اند اول با عتيق بن عائذ ازدواج کرد سپس با ابوهاله.[۴۱] بعضی از عالمان شیعه آورده‌اند که خدیجه موقع ازدواج با پیامبر(ص) دوشیزه بود.[۴۲]
پانویس
- ↑ ابن‌قتیبه دینوری، المعارف، ۱۹۹۲م. ص۱۳۲.
- ↑ آیتی، تاریخ پیامبر اسلام محمد، ۱۳۹۱ش، ص۵۷.
- ↑ مرادی، «خدیجه»، ج۲۲، ذیل مدخل.
- ↑ مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۱۷.
- ↑ مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۱۷.
- ↑ زریاب خویی، سیره حضرت رسول، ۱۳۸۸ش، ص۹۵و ۹۶.
- ↑ حلبی، السیرة الحلبیة، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۱۹۳.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۰۳ و ۱۰۴ و ۱۰۵. مرتضی عاملی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، ۱۴۲۷ق، ج۲، ص۱۸۹.
- ↑ أیوب، زوجات النبی، دار الهادی، ص۳۹؛ شهیدی، تاریخ تحلیلی اسلام، ۱۳۹۲ش، ص۴۲.
- ↑ ابن هشام، السیرة النبویة، قاهره، ج۱، ص۱۲۱؛ آیتی، تاریخ پیامبر اسلام محمد، ۱۳۹۱ش، ص۵۵.
- ↑ الحلبی، السیرة الحلبیه، الناشر : دار الكتب العلمية، ج۱، ص۱۹۳.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۰۳ و ۱۰۴ و ۱۰۵. مرتضی عاملی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، ۱۴۲۷ق، ج۲، ص۱۸۹.
- ↑ ابن هشام، السیرة النبویة، قاهره، ج۱، ص۱۲۲.
- ↑ مرادی، «خدیجه»، ج۲۲، ذیل مدخل.
- ↑ حلبی، السیرة الحلبیه، الناشر : دار الكتب العلمية، ج ۱، ص۱۹۹.
- ↑ حلبی، السیرة الحلبیة، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۱۹۳.
- ↑ زریاب خویی، سیره حضرت رسول، ۱۳۸۸ش، ص۹۶.
- ↑ زریاب خویی، سیره حضرت رسول، ۱۳۸۸ش، ص۹۶.
- ↑ بلاذری، أنساب الأشراف، دار المعارف، قاهره، ۱۳۹۴ق، ج۱، ص۹۷.
- ↑ محمودپور، محمد، «خدیجه»، ج۱۵، ذیل مدخل.
- ↑ آیتی، تاریخ پیامبر اسلام محمد، ۱۳۹۱ش، ص۵۶.
- ↑ استرابادی، آثار احمدی، ۱۳۷۴ش.ص۷۲.
- ↑ طبرسی، إعلام الوری، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۲۷۵.
- ↑ بخاری، التاریخ الصغیر، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۴۳؛ ابن هشام، السیرة النبویة، قاهره، ج۱، ص۱۲۱؛ حلبی، السیرة الحلبیة، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۱۹۳.
- ↑ بلاذری، أنساب الأشراف، ۱۳۹۴ق، ج۱، ص۹۸؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۰۵.
- ↑ مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۱۷؛ طهماز، السیدة خدیجة أم‌المؤمنین و سباقة الخلق إلی الإسلام، ۱۴۱۷ق، ص۳۷ و ۳۸ و ۳۹.
- ↑ عاملی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، ۱۴۲۷ق، ج۲، ص۲۰۰.
- ↑ شهیدی، تاریخ تحلیلی اسلام، ۱۳۹۲ش، ص۴۲.
- ↑ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت، ج۲، ص۲۰.
- ↑ طهماز، السیدة خدیجة أم‌المؤمنین و سباقة الخلق إلی الإسلام، ۱۴۱۷ق، ص۳۶؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۸۱۸.
- ↑ ابن‌قتیبه دینوری، المعارف، ۱۹۹۲م. ص۱۳۲.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۰۶؛ بخاری، التاریخ الصغیر، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۴۳.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۰۶؛ بخاری، التاریخ الصغیر، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۴۳.
- ↑ محمودپور، محمد، «خدیجه»، ج۱۵، ذیل مدخل.
- ↑ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت، ج۲، ص۲۰.
- ↑ طبرسی، إعلام الوری، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۲۷۵.
- ↑ مرتضی عاملی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، ۱۴۲۷ق، ج۲، ص۲۰۸.
- ↑ أیوب، زوجات النبی (ص)، دار الهادی ص۳۹.
- ↑ ابن‌قتیبه دینوری، المعارف، ۱۹۹۲م، ص۱۳۳؛ طبرسی، إعلام الوری، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۲۷۴.
- ↑ آیتی، تاریخ پیامبر اسلام محمد، ۱۳۹۱ش، ص۵۷.
- ↑ طبرسی، إعلام الوری، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۲۷۴. حلبی، السیرة الحلبیة، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۱۹۳.
- ↑ ابن‌شهرآشوب، مناقب آل أبی‌طالب(ع)، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۲۰۶؛ مرتضی عاملی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، ۱۴۲۷ق، ج۲، ص۲۰۷ تا ۲۱۳.
یادداشت
- ↑ سبحانی در فروغ ابدیت واسطه را زنی بنام نفیسه دختر عیله دانسته است.(سبحانی، فروغ ابدیت، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۱۹۳.)
منابع
- آیتی، محمد ابراهیم، تاریخ پیامبر اسلام محمد، تجدینظر و اضافات ابوالقاسم گرجی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۹۱ش.
- ابن‌عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفه الاصحاب، بیروت، دارالجلیل، ۱۴۱۲ق.
- ابن‌قتیبه دینوری، عبدالله بن مسلم، المعارف، تصحیح و تنظیم: عکاشه ثروت، قاهره، الهیئة المصریة العامة للکتاب، ۱۹۹۲م.
- ابن‌شهرآشوب، محمد بن علی، مناقب آل أبی طالب(ع)، بیروت، دار الأضواء، ۱۴۱۲ق.
- ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۰ق.
- ابن هشام الحمیری، السیرة النبویة، قاهره، مکتبة محمد علی صبیح و أولاده، بی‌تا.
- استرابادی، احمد بن حسن، آثار احمدی، تاریخ زندگانی پیامبر اسلام و ائمه اطهار، به کوشش میرطاهر محدث، تهران، نشر میراث مکتوب، انتشارات قبله، ۱۳۷۴ش.
- ایوب، سعید، زوجات النبی(ص)، بی‌جا، دار الهادی، بی‌تا.
- بخاری، محمد بن اسماعیل، التاریخ الصغیر، بیروت، دار المعرفة، ۱۴۰۶ق.
- بلاذری، احمد بن یحیی، أنساب الأشراف، قاهره، دار المعارف، ۱۳۹۴ق.
- حلبی، علی بن ابراهیم، السیرة الحلبیة، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۲۷ق.
- زریاب خویی، عباس، سیره حضرت رسول، تهران، سروش، ۱۳۸۸ش.
- شهیدی، سیدجعفر، تاریخ تحلیلی اسلام، تهران، علمی فرهنگی، ۱۳۹۲ش.
- طبرسی، فضل بن حسن، إعلام الوری بأعلام الهدی، قم، مؤسسة آل‌البیت (علیهم السلام) لإحیاء التراث، ۱۳۷۶ش.
- طهماز، عبدالحمید محمود، السیدة خدیجة أم المؤمنین وسباقة الخلق إلی الإسلام، دمشق، دار القلم، ۱۴۱۷ق.
- محمودپور، محمد، «خدیجه»، دانشنامه جهان اسلام، ج۱۵، تهران، بنیاد دائره المعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش.
- مرادی، عبدالحمید، «خدیجه»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۲۲، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، بی‌تا.
- مرتضی عاملی، سید جعفر، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، بیروت، مرکز الاسلامی للدراسات، ۱۴۲۷ق.
- مقریزی، احمد بن علی، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۲۰ق.
- یعقوبی، احمد بن ابی‌یعقوب، تاریخ یعقوبی، بیروت، دار صادر، بی‌تا.