سوده دختر زمعة بن قیس
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| محل زندگی | مکه • مدینه |
| مهاجر/انصار | مهاجر |
| نسب/قبیله | قبیله قریش |
| درگذشت | اواخر سال ۲۲ یا روزهای اول سال ۲۳ق)، مدینه |
| مدفن | بقیع |
| مشخصات دینی | |
| حضور در جنگها | فتح خیبر |
| هجرت به | حبشه • مدینه |
| دیگر فعالیتها | راوی احادیث پیامبر(ص)، شرکت در غسل پیکر زینب دختر پیامبر |
- با سوده همدانی اشتباه نشود
سوده دختر زَمْعَة بن قَیْس (درگذشت ۲۳ یا ۵۴ق) از همسران پیامبر(ص) بود که پس از وفات خدیجه(س) و پیش از ازدواج با عایشه به عقد پیامبر درآمد. او از زنان مهاجر و مؤمن صدر اسلام بود و در فتح خیبر حضور داشت. پیش از ازدواج با پیامبر، همسر سكران بن عمرو بود و پس از وفات او باه همسری پیامبر درآمد. سوده از رسول خدا(ص) روایت کرده و برخی احادیث او در منابع روایی آمدهاند. وفات او را میان سالهای ۲۳ تا ۵۴ هجری قمری دانستهاند.
زندگینامه
پدر سوده، زمعة بن قیس، از قبیله قریش و مادرش شموس، از بنی عدی بن نجار انصاری بود.[۱] پس از آنکه سوده اسلام آورد و با رسول خدا بیعت کرد، شوهرش سکران بن عمرو که پسرعموییش بود، نیز مسلمان شد و آن دو با هم به حبشه مهاجرت کردند. پس از درگذشت سکران، پیامبر(ص) با سوده ازدواج کرد. این ازدواج پیش از ازدواج پیامبر با عایشه صورت گرفت.[۲]
سوده همراه گروهی از زنان و مردان مسلمان به مدینه هجرت کرد و در مسیر، به پیامبر(ص) پیوست.[۳] ابنسعد روایت کرده است که رسول خدا در غزوه خیبر، هشتاد وَسَق [یادداشت ۱]خرما و بیست وسق جو یا گندم بهعنوان طعام به سوده بخشید.[۴] این گزارش، نشاندهنده حضور او در فتح خیبر است. پس از وفات زینب دختر پیامبر(ص)، سوده همراه با گروهی از زنان، پیکر دختر پیامبر را غسل داد.[۵]
بهگفته ابن عبدالبر و ابناثیر، سوده در اواخر خلافت عمر (اواخر سال ۲۲ یا اوایل سال ۲۳ق) در مدینه درگذشت.[۶] اما ابنسعد، به نقل از محمد بن عمر و دیگران، وفات او را در شوال سال ۵۴ق، در دوران خلافت معاویه ذکر کرده و محل دفن او را بقیع دانسته است. همچنین ابن حجر از ابن ابی خثیمه نقل کرده که سوده در زمان خلافت خلیفه دوم درگذشته است. واقدی سال ۵۴ق را ترجیح داده و زرکلی نیز همین سال را برای وفات سوده ذکر کرده است.[۷]
 | |
| خدیجه دختر خویلد | (ازدواج: ۲۵ عامالفیل) |
| سوده دختر زمعه | (ازدواج: قبل از هجرت) |
| عایشه دختر ابوبکر | (ازدواج: ۲ق) |
| حفصه دختر عمر بن خطاب | (ازدواج: ۳ق) |
| زینب دختر خزیمه | (ازدواج: ۳ق) |
| ام سلمه دختر ابوامیه | (ازدواج: ۴ق) |
| زینب دختر جحش | (ازدواج: ۵هجری) |
| جویریه دختر حارث | (ازدواج: ۵ یا ۶ق) |
| امحبیبه دختر ابوسفیان | (ازدواج: ۶ یا ۷ق) |
| ماریه دختر شمعون | (ازدواج: ۷ق) |
| صفیه دختر حیی | (ازدواج: ۷ق) |
| میمونه دختر حارث | (ازدواج: ۷ق) |
خصوصیات اخلاقی
ابنسعد به سند خود از ابن سیرین روایت میکند که رسول خدا برای حجة الوداع همه همسران خود را همراه برد. پس از رحلت پیامبر، زنان آن حضرت بهجای او حج بهجا آوردند؛ اما سوده در حج شرکت نکرد.[۸] او میگفت: «حج من این است که از خانه بیرون نروم، همانگونه که خداوند در قرآن فرموده است:
{{متن قرآن| وَقَرْنَ فِی بُیوتِکنَّ وَلَا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجَاهِلِیةِ الْأُولَیٰ ۖ وَأَقِمْنَ الصَّلَاةَ وَآتِینَ الزَّکاةَ وَأَطِعْنَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ ۚ إِنَّمَا یرِیدُ اللَّهُ لِیذْهِبَ عَنکمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیتِ وَیطَهِّرَکمْ تَطْهِیرًا
آیه ۳۳ سوره احزاب |ترجمه= و در خانههایتان قرار گیرید و مانند روزگار جاهلیت قدیم زینتهای خود را آشکار مکنید و نماز برپا دارید و زکات بدهید و خدا و فرستادهاش را فرمان برید. خدا فقط میخواهد آلودگی را از شما خاندان پیامبر بزداید و شما را پاک و پاکیزه گرداند. سوده تا پایان عمر، از حجرهای که رسول خدا برایش تعیین کرده بود، بیرون نیامد و همانجا اقامت داشت.[۹]
روایت
شیخ طوسی، احمد بن حنبل، ابن عبدالبر، ابن مَنده، ابونُعَیم، ابن اثیر و دیگران، سوده را از جمله اصحاب و راویان پیامبر(ص) دانستهاند.[۱۰] همچنین، اردبیلی و میرزا استرآبادی نیز نام وی را در شمار راویان حدیث ثبت کردهاند.[۱۱] مامقانی درباره اعتبار حدیثی او میگوید: «من او را حسن میدانم و به روایتش اعتماد دارم.»[۱۲] سوده از رسول خدا(ص) روایت کرده است[۱۳] و عبدالله بن عباس و یحیی بن عبدالله بن عبدالرحمن نیز از او روایت نقل کردهاند. طبرانی در المعجم الکبیر، سیزده حدیث از راویان سوده نقل کرده که برخی از آنها مشابه یکدیگرند.[۱۴] همچنین، بخاری، ابوداوود و نسائی نیز احادیثی از سوده نقل کردهاند.[۱۵]
سوده و حضرت علی(ع)
در دوران پس از وفات پیامبر(ص)، هنگامی که میان همسران آن حضرت نوعی دوگانگی سیاسی و اجتماعی پدید آمد، سوده ظاهراً جانب عایشه را گرفت و از او حمایت میکرد.[۱۶]
پانویس
- ↑ ماجرای محمد بن عبدالله و سوده بنت زمعه، انجمن گفتوگوی دینی.
- ↑ ماجرای محمد بن عبدالله و سوده بنت زمعه، انجمن گفتوگوی دینی.
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۱۴.
- ↑ ابنسعد، الطبقات الکبری، دار صادر، ج۸، ص۵۵–۵۶؛ به نقل از غروی نائینی، محدثات شیعه، ۱۳۸۶ش، ص۲۵۰.
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۰۰.
- ↑ غروی نائینی، محدثات شیعه، ۱۳۸۶ش، ص۲۴۹؛ به نقل از الاستیعاب، ج۴، ص۱۸۶۷؛ اسدالغابة، ج۵، ص۴۸۵.
- ↑ غروی نائینی، محدثات شیعه، ۱۳۸۶ش، ص۲۴۹؛ به نقل از ابنسعد، الطبقات الکبری، دار صادر، ج۸، ص۵۷؛ ابنحجر عسقلانی، تهذیب التهذیب، ج۱۲، ص۴۲۷.
- ↑ ابنسعد، الطبقات الکبری، دار صادر، ج۸، ص۵۵.
- ↑ غروی نائینی، محدثات شیعه، ۱۳۸۶ش، ص۲۵۰.
- ↑ غروی نائینی، محدثات شیعه، ۱۳۸۶ش، ص۲۵۰؛ به نقل از: طئسی، رجال طوسی، ص۳۲؛ ابنحنبل، الجامع فی العلل، ص۲۴۴؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۴، ص۱۸۶۷؛ ابناثیر، اسد الغابه، ج۵، ص۴۸۴؛ مامقانی، تنقیح المقال، ج۳، ص۸۰، فصل النساء.
- ↑ غروی نائینی، محدثات شیعه، ۱۳۸۶ش، ص۲۵۰؛ به نقل از: اردبیلی، جامع الرواة، ج۲، ص۴۵۸؛ منهج المقال، ص۴۰۰.
- ↑ غروی نائینی، محدثات شیعه، ۱۳۸۶ش، ص۲۵۰؛ به نقل از: مامقانی، تنقیح المقال، ج۳، ص۸۰.
- ↑ غروی نائینی، محدثات شیعه، ۱۳۸۶ش، ص۲۵۱؛ به نقل از: ابنحنبل، الجامع فی العلل، ص۲۴۴.
- ↑ غروی نائینی، محدثات شیعه، ۱۳۸۶ش، ص۲۵۱؛ به نقل از: المعجم الکبیر، ج۲۴، ص۳۳–۳۷.
- ↑ غروی نائینی، محدثات شیعه، ۱۳۸۶ش، ص۲۵۱؛ به نقل از: ابنحجر عسقلانی، تهذیب التهذیب، ج۱۲، ص۴۲۶.
- ↑ ابن ابی عاصم، آلاحاد و المثانی، ۱۹۹۱م، ج۵، ص۳۸۸؛ طبرانی، المعجم الکبیر، ج۲۳، ص۵۰.
یادداشت
- ↑ هر وَسَق ۶۰ صاع و هر صاع سه کیلوگرم است.
منابع
- ابنسعد، محمد، الطبقات الکبری، بیروت، دار صادر.
- ابن ابی عاصم، احمد بن عمرو. آلاحاد و المثانی، تحقیق فیصل احمد الجوابره، دارالدرایه، الریاض، ۱۹۹۱م.
- بلاذری، أحمد بن یحیی بن جابر، جمل من انساب الأشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دار الفکر، ط الأولی، ۱۴۱۷/۱۹۹۶.
- طبرانی، ابوالقاسم، سلیمان بن احمد، معجم الکبیر، تحقیق حمدی عبدالمجید، السلفی، مکتبه ابن تیمیه، قاهره.
- غروی نائینی، نهله، محدثات شیعه، تهران، دانشگاه تربیت مدرس؛ مرکز نشر آثار علمی، چاپ دوم، ۱۳۸۶ش.
- ماجرای محمد بن عبدالله و سوده بنت زمعه، انجمن گفتوگوی دینی، تاریخ بازدید: ۶ خرداد ۱۴۰۲.
