سوره کوثر
| ماعون | سورهٔ کوثر | کافرون | |||||||||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
سوره کوثر صد و هشتمین سوره و از سوره‌های مکی قرآن است که در جزء سی‌ام قرآن جای دارد. این سوره، کوچک‌ترین سوره قرآن، به دلیل سخن گفتن از نعمتی به نام کوثر برای پیامبر(ص) در نخستین آیه، کوثر نامیده شده و از پیامبر خواسته است تا در برابر این نعمت بزرگ، نماز بخواند و قربانی کند.
حوض کوثر، رودی در بهشت، خیر فراوان، اسلام، نبوت، قرآن، شمار فراوان اصحاب و شفاعت و فراوانی ذریه از مصادیق کوثر معرفی شده‌اند. به اعتقاد بسیاری از علمای شیعه حضرت فاطمه(س) و فرزندانش یکی از مصادیق کوثر هستند؛ زیرا نزول سوره در پاسخ به کسانی است که پیامبر(ص) را بدون نسل و ذریه می‌دانستند.
در فضیلت تلاوت سوره کوثر آمده است کسی که این سوره را در نمازهای روزانه بخواند، روز قیامت از حوض کوثر خواهد نوشید و همنشین رسول خدا در زیر درخت طوبی خواهد بود.
محتویات
معرفی
نامگذاری
این سوره را از آن رو کوثر نامیده‌اند که در نخستین آیه آن، از نعمتی به نام کوثر سخن گفته است که خدا به پیامبر(ص) اعطا کرده است.[۱]
ترتیب و محل نزول
سوره کوثر جزو سوره‌های مکی [یادداشت ۱] و در ترتیب نزول، پانزدهمین سوره‌ای است که بر پیامبر(ص) نازل شده است. این سوره در چینش کنونی مُصحَف، صد و هشتمین سوره است و در جزء سی‌ام قرآن جای دارد.[۲]
تعداد آیات و کلمات
سوره کوثر ۳ آیه، ۱۰ کلمه و ۴۳ حرف دارد. این سوره کوچک‌ترین سوره قرآن است.[۳]
محتوا
این سوره که مانند سوره‌های ضحی و انشراح، در همه آیاتش پیامبر(ص) را خطاب قرار داده[۴] اشاره به نعمتی به نام کوثر دارد که خداوند به پیامبرش عطا کرده است.[۵] مفسران کوثر را به خیر فراوان تفسیر کرده‌اند[۶] خیری که از پیامبر خواسته شده در برابر آن، نماز بخواند و قربانی کند.[۷]
مصادیق کوثر
مفسران در اینکه مصداق کوثر چیست، اختلاف نظر دارند. حوض کوثر، رودی در بهشت، خیر فراوان، اسلام، نبوت، قرآن، شمار فراوان اصحاب و پیروان، تعداد زیاد نسل پیامبر و شفاعت از مصادیق کوثر معرفی شده است.[۸]
در تفسیر نمونه به نقل از بسیاری از علمای شیعه یکی از مصادیق کوثر را حضرت فاطمه(س) دانسته‌اند؛ زیرا در سوره سخن از کسانی است که پیامبر را بدون نسل و ذریه می‌دانستند، در حالی که نسل پیامبر از دخترش فاطمه ادامه پیدا کرده و همان نسل است که امامت بر عهده او نهاده شده است.[۹]
| ناکامی دشمنان اسلام در پرتو عطایای خدا | |||||||||||||||||||||||||
| نکته سوم؛ آیه۳ ناکام ماندن دشمنان پیامبر | نکته دوم؛ آیه۲ وظایف پیامبر در برابر عطایای الهی | نکته اول؛ آیه ۱ عطایای فراوان خدا به پیامبر | |||||||||||||||||||||||
| وظیفه اول؛ آیه ۲ عبادت و بندگی خدا | |||||||||||||||||||||||||
| وظیفه دوم؛ آیه ۲ قربانی کردن و انفاق از بهترین اموال | |||||||||||||||||||||||||
شأن نزول
سوره کوثر درباره سخنی که عاص بن وائل، درباره پیامبر(ص) گفت، نازل شده است. او به علت آنکه عبدالله فرزند رسول خدا از دنیا رفته بود و پیامبر پسری نداشت، در جمع بزرگان قریش، از پیامبر با واژه ابتر(بی‌نسل) یاد کرد.[۱۱] خداوند با این سوره، به پیامبر دلداری داد که به او خیر فراوان عطا شده است. همچنین به او بشارت داد که دشمنان او ابتر خواهند بود.[۱۲]
خواندن سوره در نمازهای مستحبی
خواندن سوره کوثر، در برخی از نمازهای مستحبی توصیه شده است؛ از جمله:
- نماز شب یازدهم ماه رمضان: این نماز دو رکعت است؛ در هر رکعت یک مرتبه سوره حمد و بیست مرتبه سوره کوثر خواندمی‌شود.[۱۳]
- نماز شب هیجدهم ماه رمضان: این نماز چهار رکعت است که در هر رکعت یک مرتبه سوره حمد و بیست و پنج مرتبه سوره کوثر خوانده می‌شود.[۱۴]
فضیلت و خواص
ابو بصیر از امام صادق(ع) نقل کرده است: کسی که سوره کوثر را در نمازهای روزانه می‌خواند، در روز قیامت از حوض کوثر خواهد نوشید و همنشین رسول خدا در زیر درخت طوبی خواهد بود.[۱۵] در مجمع البیان به نقل از پیامبر(ص) آمده است: کسی که سوره کوثر را قرائت می‌کند، خداوند او را از رودهای بهشت سیراب خواهد کرد و به تعداد قربانی‌هایی که بندگان خدا در روز عید قربان می‌کنند و همچنین قربانی‌های اهل کتاب و مشرکان به او پاداش خواهد داد.[۱۶]
آثار هنری
سوره کوثر از سوره‌هایی است که بر بنای برخی حرم‌ها، مساجد، امامزاده‌ها و مدارس علمیه به صورت کتیبه یا کاشی‌کاری نقش بسته است؛ از جمله در داخل ضریح امام حسین(ع)،[۱۷] کتیبه‌ای در آرامگاه شیخ صدوق (ابن بابویه) به خط ابراهیم تهرانی،[۱۸] کتیبه‌ای در مدرسه سپهسالار[۱۹] و کتیبه‌های سردر مسجد سید اصفهان.[۲۰]
متن و ترجمه
سوره کوثر
| مـتـن | ترجمه |
|---|---|
| بِسْمِ اللَّـهِ الرَّ‌حْمَـٰنِ الرَّ‌حِيمِ إِنَّا أَعْطَيْنَاكَ الْكَوْثَرَ ﴿١﴾ فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَانْحَرْ ﴿٢﴾ إِنَّ شَانِئَكَ هُوَ الْأَبْتَرُ ﴿٣﴾ |
به نام خداوند رحمتگر مهربان ما تو را [چشمه] كوثر داديم، (۱) پس براى پروردگارت نماز گزار و قربانى كن. (۲) دشمنت خود بى‌تبار خواهد بود. |
| سوره پیشین: سوره ماعون |
سوره کوثر سوره‌های مکی • سوره‌های مدنی |
سوره پسین: سوره کافرون |
|
١.فاتحه ٢.بقره ٣.آل‌عمران ٤.نساء ٥.مائده ٦.انعام ٧.اعراف ٨.انفال ٩.توبه ١٠.یونس ١١.هود ١٢.یوسف ١٣.رعد ١٤.ابراهیم ١٥.حجر ١٦.نحل ١٧.اسراء ١٨.کهف ١٩.مریم ٢٠.طه ٢١.انبیاء ٢٢.حج ٢٣.مؤمنون ٢٤.نور ٢٥.فرقان ٢٦.شعراء ٢٧.نمل ٢٨.قصص ٢٩.عنکبوت ٣٠.روم ٣١.لقمان ٣٢.سجده ٣٣.احزاب ٣٤.سبأ ٣٥.فاطر ٣٦.یس ٣٧.صافات ٣٨.ص ٣٩.زمر ٤٠.غافر ٤١.فصلت ٤٢.شوری ٤٣.زخرف ٤٤.دخان ٤٥.جاثیه ٤٦.احقاف ٤٧.محمد ٤٨.فتح ٤٩.حجرات ٥٠.ق ٥١.ذاریات ٥٢.طور ٥٣.نجم ٥٤.قمر ٥٥.الرحمن ٥٦.واقعه ٥٧.حدید ٥٨.مجادله ٥٩.حشر ٦٠.ممتحنه ٦١.صف ٦٢.جمعه ٦٣.منافقون ٦٤.تغابن ٦٥.طلاق ٦٦.تحریم ٦٧.ملک ٦٨.قلم ٦٩.حاقه ٧٠.معارج ٧١.نوح ٧٢.جن ٧٣.مزمل ٧٤.مدثر ٧٥.قیامه ٧٦.انسان ٧٧.مرسلات ٧٨.نبأ ٧٩.نازعات ٨٠.عبس ٨١.تکویر ٨٢.انفطار ٨٣.مطففین ٨٤.انشقاق ٨٥.بروج ٨٦.طارق ٨٧.اعلی ٨٨.غاشیه ٨٩.فجر ٩٠.بلد ٩١.شمس ٩٢.لیل ٩٣.ضحی ٩٤.شرح ٩٥.تین ٩٦.علق ٩٧.قدر ٩٨.بینه ٩٩.زلزله ١٠٠.عادیات ١٠١.قارعه ١٠٢.تکاثر ١٠٣.عصر ١٠٤.همزه ١٠٥.فیل ١٠٦.قریش ١٠٧.ماعون ١٠٨.کوثر ١٠٩.کافرون ١١٠.نصر ١١١.مسد ١١٢.اخلاص ١١٣.فلق ١١٤.ناس | ||
پانویس
- ↑ خرمشاهی، «سوره کوثر»، ص۱۲۶۹.
- ↑ معرفت، آموزش علوم قرآن، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۱۶۶.
- ↑ خرمشاهی، «سوره کوثر»، ص۱۲۶۹.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲۷، ص۳۷۰.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲۷، ص۳۷۰و۳۷۱.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱۰، ص۸۳۵.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲۷، ص۳۷۲.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱۰، ص۸۳۶و۸۳۷؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲۰، ص۳۷۰.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج ۲۷، ص ۳۷۵؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲۰، ص۳۷۰.
- ↑ خامه‌گر، محمد، ساختار سوره‌های قرآن کریم، تهیه مؤسسه فرهنگی قرآن و عترت نورالثقلین، قم، نشر نشرا، چ۱، ۱۳۹۲ش.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱۰، ص۸۳۶؛ واحدی، اسباب نزول القرآن، ۱۴۱۱ق، ص۴۹۴.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲۷، ص۳۶۹.
- ↑ قمی، مفاتیح الجنان، بخش نمازهای شب‌های ماه رمضان.
- ↑ قمی، مفاتیح الجنان، بخش نمازهای شب‌های ماه رمضان.
- ↑ صدوق، ثواب الأعمال، ۱۴۰۶ق، ص۱۲۶و۱۲۷.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱۰، ص۸۳۵.
- ↑ «کدام آیات و روایات در ضریح جدید امام حسین(ع) درج شده است» در سایت موعود، تاریخ بازبینی (۲۱ بهمن ۱۳۹۵ش).
- ↑ مصطفوی، آثار تاریخی، ۱۳۶۱ش، ج۱، ص۲۴۳.
- ↑ مهجور و علیئی، «بررسی کتیبه‌های مسجد ـ مدرسهٔ شهید مطهری (سپهسالار)»، ص۵۷.
- ↑ «مسجد سید اصفهان»، در سایت کویرها و بیابان‌های ایران.
- ↑ درباره محل نزول سوره کوثر، اختلاف نظر وجود دارد. برخی معتقدند در مکه نازل شده است و برخی نیز محل نزول آن را مدینه دانسته‌اند. دیدگاه مشهور آن است که سوره کوثر از سوره‌های مکی است. (مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۷، ص۳۶۸.)
منابع
- قرآن کریم، ترجمه محمدمهدی فولادوند، تهران، دارالقرآن الکریم، ۱۴۱۸ق/۱۳۷۶ش.
- خرمشاهی، قوام الدین، «سوره کوثر»، در دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، تهران: دوستان-ناهید، ۱۳۷۷ش.
- صدوق، محمد بن علی، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، قم، دار الشریف رضی، ۱۴۰۶ق.
- قمی، عباس، مفاتیح الجنان، تهران، اسوه، ۱۳۸۴ش.
- طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۰ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه محمدجواد بلاغی، تهران، ناصر خسرو، ۱۳۷۲ش.
- معرفت، محمدهادی، آموزش علوم قرآن، [بی‌جا]، مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی، چ۱، ۱۳۷۱ش.
- مهجور، فیروز و میثم علیئی، «بررسی کتیبه‌های مسجد ـ مدرسهٔ شهید مطهری (سپهسالار)»، در مجله هنرهای زیبا ـ هنرهای تجسمی، شماره ۴۸، زمستان ۱۳۹۰ش.
- مصطفوی، محمدتقی، آثار تاریخی تهران، ۱۳۶۱ش.
- مكارم شيرازى، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الكتب الإسلامية، ۱۳۷۱ش.
- واحدی، علی بن احمد، اسباب نزول القرآن، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۱ق.
