حدیث قاروره‌

حدیث قاروره‌

حدیث قاروره‌
اطلاعات روایت
موضوع	شهادت امام حسین(ع)
صادره از	پیامبر اسلام (ص)
راوی اصلی	ام‌سلمه، ابن عباس
منابع شیعه	تاریخ یعقوبی، بحار الانوار
منابع سنی	الاستیعاب، أسدالغابة، الإصابة، إمتاع الأسماع
احادیث مشهور
حدیث سلسلةالذهب • حدیث ثقلین • حدیث کساء • مقبوله عمر بن حنظلة • حدیث قرب نوافل • حدیث معراج • حدیث ولایت • حدیث وصایت • حدیث جنود عقل و جهل • حدیث شجره

سوگواری محرم
تابلوی عصر عاشورا یکی از آثار نگارگری محمود فرشچیان
رویدادها
نامه‌های کوفیان به امام حسین(ع) • نامه امام حسین(ع) به اشراف بصره • روز عاشورا • واقعه کربلا • واقعه عاشورا (از نگاه آمار) • روزشمار واقعه عاشورا • اسیران کربلا
افراد
امام حسین(ع) • علی اکبر • علی‌اصغر • عباس بن علی • حضرت زینب(س) • سکینه بنت حسین • فاطمه دختر امام حسین • مسلم بن عقیل • شهیدان کربلا • اسیران کربلا
جای‌ها
حرم امام حسین(ع) • تل زینبیه • حرم حضرت عباس(ع) • گودال قتلگاه • بین‌الحرمین • نهر علقمه
مناسبت‌ها
تاسوعا • عاشورا • دهه محرم • اربعین • دهه صفر
مراسم
مرثیه‌خوانی • نوحه • تعزیه • روضه • زنجیرزنی • سینه‌زنی • سقاخانه • سنج و دمام • دسته عزاداری • شام غریبان • تشت‌گذاری • نخل‌گردانی • قمه‌زنی • راهپیمایی اربعین • تابوت‌گردانی • مراسم تابوت

حدیث قاروره، حدیثی از پیامبر(ص) با مضمون پیش‌گویی واقعه کربلا و شهادت امام حسین(ع). این حدیث در کتاب‌های حدیثی شیعه و اهل‌سنت نقل شده است. این حدیث خطاب به ام‌سلمه همسر پیامبر است و بر اساس آن پیامبر مقداری از خاک کربلا را به اُم‌سلمه داده و گفته است که هر‌گاه دیدی که این خاک، به خون تبدیل شد، بدان که فرزندم حسین(ع) به شهادت رسیده است. ام‌سلمه نیز آن را در ظرفی (قاروره) نگهداری می‌کرد. روزی ام‌سلمه در خواب، پیامبر را با چهره‌ای غمگین و لباسی خاک‌آلود دید، که حضرت به او فرمود: از کربلا و از دفن شهدا می‌آیم. ناگهان از خواب برخاست، نگاه به آن ظرف کرد، خاک را خونین یافت، دانست که حسین(ع) شهید شده است.

اهمیت حدیث قاروره

حدیث قاروره که مضمون اصلی آن خبردادن از وقوع واقعه کربلا و شهادت امام حسین(ع) است یکی از نشانه‌های آگاهی پیامبر از آینده و نیز از نشانه‌های درستی قیام امام حسین(ع) است. شیعیان با تکیه بر این حدیث معتقدند که عزاداری بر امام حسین(ع) عملی شرعی و مستحب است زیرا طبق این حدیث پیامبر خود برای امام حسین(ع) گریسته است.

در منابع شیعی این حدیث در تاریخ یعقوبی در قرن سوم و ارشاد شیخ مفید در آغاز قرن پنجم و سپس در منابع دیگر نقل شده است. مجلسی در بحار الانوار آن را از امالی شیخ طوسی مربوط به میانه قرن پنجم نقل کرده است. این حدیث در منابع متعددی از شیعه و اهل‌سنت نقل شده است. محمدی ری‌شهری روایت‌های مختلف حدیث قاروره و خواب‌های امّ‌سلمه و ابن‌عباس را از منابع شیعه و اهل‌سنت، در کتاب الصحیح من مقتل سید الشهداء گرد آورده است.

مضمون حدیث

بر اساس این حدیث پیامبر(ص)، مقداری از خاک کربلا را به ام‌سلمه داده بود و او نیز آن را در شیشه‌ای نگهداری می‌کرد. حضرت فرموده بود هر‌گاه دیدی که این خاک، به خون تبدیل شد، بدان که فرزندم حسین(ع) به شهادت رسیده است. روزی ام‌سلمه در خواب، رسول خدا را با چهره‌ای غمگین و لباسی خاک‌آلود دید، که حضرت به او فرمود: از کربلا و از دفن شهدا می‌آیم. ناگهان از خواب برخاست، نگاه به آن شیشه کرد، خاک را خونین یافت، دانست که حسین(ع) شهید شده است. آنگاه شیون و زاری نمود و وقتی همسایه‌ها آمدند، ماجرا را برای آنان بیان کرد. به گزارش یعقوبی تاریخ نگار قرن سوم قمری، صدای همسایه‌ها به شیون و غوغا برخاست به طوری که گریه و زاری شهر مدینه را چنان در بر گرفت که تا آن زمان دیده نشده بود. این ماجرا در روایات، به حدیث قاروره معروف است.

متن و ترجمه حدیث

شیخ مفید در کتاب الارشاد چند روایت با مضمون پیش‌گویی واقعه کربلا نقل کرده است که مفصل‌ترین آن روایتی است که از ام‌سلمه آورده است:

وَ رُوِيَ بِإِسْنَادٍ آخَرَ عَنْ أُمِّ سَلَمَةَ رَضِيَ اَللَّهُ عَنْهَا أَنَّهَا قَالَتْ: خَرَجَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ مِنْ عِنْدِنَا ذَاتَ لَيْلَةٍ فَغَابَ عَنَّا طَوِيلاً ثُمَّ جَاءَنَا وَ هُوَ أَشْعَثُ أَغْبَرُ وَ يَدُهُ مَضْمُومَةٌ فَقُلْتُ يَا رَسُولَ اَللَّهِ مَا لِي أَرَاكَ شُعْثاً مُغْبَرّاً فَقَالَ أُسْرِيَ بِي فِي هَذَا اَلْوَقْتِ إِلَى مَوْضِعٍ مِنَ اَلْعِرَاقِ يُقَالُ لَهُ كَرْبَلاَءُ فَأُرِيتُ فِيهِ مَصْرَعَ اَلْحُسَيْنِ اِبْنِي وَ جَمَاعَةٍ مِنْ وُلْدِي وَ أَهْلِ بَيْتِي فَلَمْ أَزَلْ أَلْقِطُ دِمَاءَهُمْ فَهَا هِيَ فِي يَدِي وَ بَسَطَهَا إِلَيَّ فَقَالَ خُذِيهَا وَ اِحْتَفِظِي بِهَا فَأَخَذْتُهَا فَإِذَا هِيَ شِبْهُ تُرَابٍ أَحْمَرَ فَوَضَعْتُهُ فِي قَارُورَةٍ وَ سَدَدْتُ رَأْسَهَا وَ اِحْتَفَظْتُ بِهِ فَلَمَّا خَرَجَ اَلْحُسَيْنُ عَلَيْهِ السَّلاَمُ منْ مَكَّةَ مُتَوَجِّهاً نَحْوَ اَلْعِرَاقِ كُنْتُ أُخْرِجُ تِلْكَ اَلْقَارُورَةَ فِي كُلِّ يَوْمٍ وَ لَيْلَةٍ فَأَشَمُّهَا وَ أَنْظُرُ إِلَيْهَا ثُمَّ أَبْكِي لِمُصَابِهِ فَلَمَّا كَانَ فِي اَلْيَوْمِ اَلْعَاشِرِ مِنَ اَلْمُحَرَّمِ وَ هُوَ اَلْيَوْمُ اَلَّذِي قُتِلَ فِيهِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ أَخْرَجْتُهَا فِي أَوَّلِ اَلنَّهَارِ وَ هِيَ بِحَالِهَا ثُمَّ عُدْتُ إِلَيْهَا آخِرَ اَلنَّهَارِ فَإِذَا هِيَ دَمٌ عَبِيطٌ فَصِحْتُ فِي بَيْتِي وَ بَكَيْتُ وَ كَظَمْتُ غَيْظِي مَخَافَةَ أَنْ يَسْمَعَ أَعْدَاؤُهُمْ بِالْمَدِينَةِ فَيُسْرِعُوا بِالشَّمَاتَةِ فَلَمْ أَزَلْ حَافِظَةً لِلْوَقْتِ حَتَّى جَاءَ اَلنَّاعِي يَنْعَاهُ فَحَقَّقَ مَا رَأَيْتُ .

و بسند ديگر از ام سلمه رضى اللّٰه عنها روايت كند كه گفت:شبى رسول خدا(ص) از پيش ما بيرون رفت و مدتى دراز ناپديد شد سپس بازگشت و سر و رويش گردآلود بود و دستش نيز بسته بود، من عرض كردم: اى رسول خدا(ص) چيست كه من شما را گردآلود مى‌بينم‌؟فرمود: مرا در اين ساعت به جائى از سرزمين عراق بردند كه نامش كربلا بود و در آن سرزمين جاى كشته شدن پسرم حسين و گروهى از فرزندان و خاندانم را به من نشان دادند و من پيوسته خون ايشان را از آنجا برمی‌گرفتم و آن اكنون در دست من است و دست خود را براى من باز كرده فرمود: آن را بگير و نگهدارى كن، پس من آن را گرفتم ديدم مانند خاك سرخ بود، پس در شيشۀ نهادم و سر آن را بستم و از آن نگهدارى می‌كردم، تا آنگاه كه حسين(ع) از مكه به سمت عراق رهسپار شد، من در هر روز و شب آن شيشه را بيرون مى‌آوردم و بو مي‌كردم و بدان مى‌نگريستم و بر مصيبت‌هاى آن جناب ميگريستم،و چون روز دهم محرم شد همان روزى كه حسين در آن روز كشته شد،در اول روز كه آن را بيرون آوردم ديدم بحال خود است،دوباره آخر آن روز آن را آوردم ديدم خون تازه شده،من به تنهائى در خانه خود شروع بزارى شده گريستم،و اندوه خود را فرو نشاندم از ترس آنكه مبادا دشمنان ايشان در مدينه بشنوند و در شماتت ما شتاب كنند،و پيوسته آن روز و ساعت را در نظر داشتم تا خبر مرگ آن حضرت بمدينه رسيد و آنچه ديده بودم بحقيقت پيوست.

در منابع اهل سنت

در منابع اهل‌سنت نیز این روایت نقل شده است. مقریزی تاریخ‌نگار (درگذشت ۷۷۶ق) در امتاع الاسماع از قول ام‌سلمه نقل کرده‌ است که امام حسین(ع) بر پیامبر(ص) وارد شد. من در این هنگام کنار درب ورودی بودم، ناگاه در دست پیامبر(ص) شی‌ای دیدم که می‌بوسد در حالی که امام حسین(ع) بر روی زانوی پیامبر(ص) در خواب بود، پرسیدم این چیست که می‌بوسی و اشک می‌ریزی؟ پیامبر(ص) فرمود: جبرئیل خاکی آورد که در آن خاک فرزندم به دست امتم به شهادت می‌رسد. سپس آن خاک را به دست من داد و فرمود:‌ ای ام‌سلمه اگر دیدی این خاک به خون تبدیل شد بدان که فرزندم به شهادت رسیده است. ام‌سلمه آن را در ظرفی (قاروره) قرار داد و هر روز به آن نگاه می‌کرد و می‌گفت: در روزی بزرگ به خون تبدیل خواهی شد. بر اساس این نقل حتی پیامبر(ص) به نام سرزمین کربلا نیز اشاره کرده و گفته است این تربت بوی کرب‌وبلا می‌دهد.

به نقل از برخی منابع اهل‌سنت، ابن‌عبدالبر در الاستیعاب، ابن‌اثیر در اُسدُ الغابه و ابن‌حجر در الاِصابه به نقل از ابن عباس نقل کرده‌ند که روزی پیامبر(ص) هنگام ظهر خوابید؛ ناگهان بیدار شد در حالی که ناراحت و پریشان بود و در دستش ظرفی از خون بود، وقتی علت را جویا شدم فرمود: این خون حسین است.