آیه سلم
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| نام آیه | آیه سلم |
| واقع در سوره | بقره |
| شماره آیه | ۲۰۸ |
| جزء | ۲ |
| اطلاعات محتوایی | |
| شأن نزول | عمل یهودیان تازه مسلمان بر طبق دستورات تورات |
| مکان نزول | مدینه |
| موضوع | اخلاقی و اعتقادی |
| درباره | اطاعت از دستورات خدا |
| آیات مرتبط | آیه صلح |
آیه سِلْم (بقره: ۲۰۸) بر داخل شدن در دین اسلام یا تحت فرمان خدا در آمدن و اطاعت از امر او تاکید می‌کند. از این آیه به همراه چند آیه بعد به عنوان راهکاری برای حفظ وحدت دینی در جامعه انسانی یاد شده و تسلیم در برابر فرمان خدا را حقله اتصال میان قلوب بشر خوانده‌اند. این آیه درباه گروهی از یهودیان نازل شد که ضمن ایمان آوردن به پیامبر اسلام(ص) خواهان عمل بر طبق دستورات تورات از جمله تعطیلی کسب و کار در روز شنبه و حرمت گوشت و شیر شتر بودند. این آیه به آنان دستور عمل به تمامی احکام و معارف اسلام بدون استثنا داد.
متن و ترجمه آیه سلم
﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا ادْخُلُوا فِي السِّلْمِ كَافَّةً وَلَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ ٢٠٨﴾ [بقره:208]
﴿ای کسانی که ایمان آورده‌اید همگی به اطاعت [خدا] درآیید و گامهای شیطان را دنبال مکنید که او برای شما دشمنی آشکار است ٢٠٨﴾
سوره بقره: آیه ۲۰۸
معرفی و شأن نزول
آیه ۲۰۸ سوره بقره را آیه سِلْم نام نهاده‌اند[۱] که همراه شش آیه بعدی به عنوان راهکاری برای حفظ وحدت دینی در جامعه انسانی معرفی شده‌اند.[۲] این آیه درباره گروهی از یهود به رهبری عبدالله بن سلام نازل شد که ضمن ایمان داشتن به پیامبر اسلام(ص)، بر رعایت احکام و دستورات شریعت حضرت موسی(ع) نیز تاکید داشتند. آنها روز شنبه را محترم دانسته، گوشت و شیر شتر را استفاده نمی‌کردند و برخی از چیزهایی که در تورات بود را مبنای عمل خود قرار داده بودند که این رفتار آنان مورد اعتراض مسلمانان قرار گرفت. یهودیان از پیامبر(ص) درخواست کردند که تعطیلی کسب و کار شنبه و حرمت گوشت شتر همچنان برای آنان باقی بماند؛ ولی این آیه نازل شد و از آنان خواست به همه احکام اسلام بدون استثنا پایبند باشند.[۳]
محتوای آیه
سِلْم در این آیه به معنای اسلام، صلح و اطاعت خداوند معنا شده است[۴] و «دخول در سلم» را به داخل شدن در دین اسلام یا تحت فرمان خدا در آمدن و اطاعت از امر او معنا کرده‌اند؛ با این توضیح که کاملا تسلیم اسلام باشید و به همه احکام آن بدون تبعیض عمل کنید.[۵] در تفسیر نمونه «سلم» به معنای صلح و آرامش دانسته و از مفهوم آیه چنین استفاده شده است که صلح و آرامش تنها در پرتو ایمان امکان‌پذیر است و اکتفا بر قوانین مادی هرگز به برچیده شدن جنگ و ناامنی از دنیا منجر نخواهد شد و علاقه به آن سرچشمه کشمکش‌ها خواهد بود.[۶]
در تفسیر المیزان مراد از سلم در آیه تسلیم شدن در برابر خدا بعد از ایمان آوردن به او دانسته شده و اینکه به صلاح‌دید خود و با تفسیر به رأی به غیر آن راهی که خدا و رسولش امر کرده‌اند، وارد نشوند؛ چراکه هلاکت هر قومی به دلیل رها کردن راه خدا و پیمودن راه نفس است. در این تفسیر، پیروی از گامهای شیطان را به پیروی از دعوت‌های او که ذیل عنوان دین و به نام دین و با تزیین باطل به صورت حق به انسان‌ها ارائه می‌دهد، تعبیر کرده است؛ دعوتی که انسان‌های جاهل بدون دلیل آن را می‌پذیرند و علامت شیطانی بودن آن این است که در میان تعالیم خدا و رسولش نامی از آنها برده نشده است.[۷]
از آیه سلم چنین استفاده شده است که اسلام تمام احکام و معارفی را که مردم به آن نیاز دارند و باعث صلاح آنان می‌شود را در اختیار آنها قرار داده و نیازی به غیر این احکام و معارف ندارند.[۸]
ایمان به خدا و تسلیم در برابر فرمان او را نقطه وحدت جامعه انسانی و رمز ارتباط اقوام و ملت‌ها دانسته‌اند که به عنوان حقله اتصال میان قلوب بشر عمل می‌کند.[۹]
تفسیر آیه به ولایت امام علی(ع)
براساس برخی از روایات داخل شدن تحت اطاعت امر خدا در این آیه را به داخل شدن تحت ولایت امام علی(ع) و ائمه(ع) تعبیر کرده‌اند.[۱۰] در تفسیر منسوب به امام حسن عسکری ذیل تفسیر آیه سلم، قبول ولایت امام علی(ع) مانند قبول نبوت پیامبر اکرم(ص) دانسته شده است. ازاین‌رو، کسی که اعتراف به نبوت پیامبر(ص) داشته باشد؛ ولی به ولایت علی(ع) به عنوان وصی او اعتراف نکند، مسلمان نیست.[۱۱]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ الراضی، سبیل النجاه فی تتمه المراجعات، ۱۴۰۲ق، ج۱، ص۵۴.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۱۰۱.
- ↑ واحدی، اسباب نزول القرآن، ۱۴۱۱ق، ص۶۸؛ مقاتل بن سلیمان، تفسیر مقاتل، ۱۴۲۳ق، ج۱، ص۱۸۰.
- ↑ طوسی، التبیان، بیروت، ج۲، ص۱۸۶.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۵۳۶.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۸۲.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۱۰۱-۱۰۲.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۱۰۱.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۸۲.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۱۷؛ طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۲۹۹.
- ↑ تفسیر منسوب به امام عسکری، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۶۲۶.
منابع
- التفسیر المنسوب إلی الإمام الحسن بن علی العسکری علیهم السلام، قم، مدرسه امام مهدی، ۱۴۰۹ق.
- الراضی، حسین، سبیل النجاة فی تتمة المراجعات، بیروت، ۱۴۰۹ق.
- طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار احیا التراث العربی، ۱۳۹۰ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، تهران، ناصر خسرو، ۱۳۷۲ش.
- طوسی، محمد بن حسن، الامالی، قم، دارالثقافة، ۱۴۱۴ق.
- طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، مصحح احمد حبیب عاملی، بیروت، دار احیا التراث العربی.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیة، ۱۴۰۷ق.
- مقاتل بن سلیمان، تفسیر، محقق عبدالله محمود شحاته، بیروت، دار احیا التراث العربی، ۱۴۲۳ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب العلمیة، ۱۳۷۱ش.
- واحدی، علی بن احمد، اسباب نزول القرآن، محقق کمال بسیونی زغلول، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۱ق.