آیه ۹ سوره یس به سد نهادن خدا پیش‌رو و پشت‌سر رهبران لجوج کافران و مشرکان اشاره دارد تا آیات آفاقی او را مشاهده نکنند و ایمان به دل‌هایشان راه نیابد. مفسران، شأن نزول آیه را درباره نقشه قتل پیامبر(ص) توسط ابوجهل و دیگر کافران دانسته‌اند، که با عنایت خداوند به سرانجام نرسید.
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| نام آیه | آیه ۹ سوره یس |
| واقع در سوره | سوره یس |
| شماره آیه | ۹ |
| جزء | ۲۲ |
| اطلاعات محتوایی | |
| شأن نزول | توطئه قتل پیامبر(ص) و پنهان‌ماندن وی |
| مکان نزول | مکه |
| موضوع | اعتقادی |
| درباره | عقوبت کافران |
| آیات مرتبط | آیه ۷ سوره یس • آیه ۸ سوره یس • آیه ۱۷۱ سوره بقره |
گفته شده مضمون این آیه بیان سبب ایمان‌نیاوردن و محرومیت کافران است. جعفر سبحانی، منظور آیه را ایجاد سد و مانع میان کفار و هدایت تشریعی انبیا و اولیا دانسته و این مجازات را نتیجه عملکرد خودشان در کنار گذاشتن هدایت عامه عقل و فطرت برمی‌شمارد.
در حدیثی به فرمایش امام علی(ع) آیه ۹ سوره یس از آیاتی است که آدم در بهشت می‌خوانده است. خواندن این آیه برای پنهان‌ماندن از نگاه دیگران در فرهنگ مؤمنان رواج دارد.
معرفی، متن و ترجمه آیه
ناصر مکارم شیرازی، آیه ۹ سوره یس را توصیفی از حال رهبران لجوج کفر و شرک و نفاق دانسته است.[۱] به گفته وی خدا به سبب انحرافات ابتدایی آنها، از پیش رو و پشت‌سرشان سدی نهاده تا آیات آفاقی او را مشاهده نکنند و ایمان در دل‌هایشان نفوذ نکند.[۲]
علامه طباطبایی عبارت آیه در ایجاد سد از جلو و عقب را کنایه از پوشاندن همه جوانب کافران می‌داند. به نظر وی این آیه به همراه آیه ۸ سوره یس دلیل محرومیت و ایمان‌نیاوردن کافران را بیان می‌کند که در آیه ۷ سوره یس ذکر شده بود.[۳]
وَ جَعَلْنَا مِنْ بَيْنِ أَيْدِيهِمْ سَدًّا وَمِنْ خَلْفِهِمْ سَدًّا فَأَغْشَيْنَاهُمْ فَهُمْ لَا يُبْصِرُونَ
و (ما) فراروى آنها سدى و پشت سرشان سدى نهاده و پرده‌اى بر (چشمان) آنان فرو گسترده‌ايم، در نتيجه نمى‌توانند ببينند.[۴]
شأن نزول
در برخی تفاسیر روایی، حدیثی از امام باقر(ع) در شأن نزول آیه ۹ سوره یس نقل شده است.[۵] بر‌اساس این حدیث ابوجهل، سوگند یاد کرده بود که اگر پیامبر(ص) را در حال نماز ببیند، سرش را بشکند. او با سنگی در دست آمد و پیامبر(ص) را ایستاده در حال نماز‌خواندن دید. هر بار که خواست سنگ را بالا ببرد و بر سر ایشان بزند، خدا دستش را به گردنش گره می‌زد و سنگ در دستش نمی‌چرخید. هنگامی که نزد اصحابش برگشت، سنگ از دستش افتاد. سپس فرد دیگری از بستگانش اقدام کرد که مرعوب قرائت پیامبر شد و او هم با ترس بازگشت. اخبار دیگری از ابن عباس درباره آیه نقل شده که به نقشه قتل پیامبر(ص) توسط ابوجهل و دیگر کافران و ماجرای دیده‌نشدن ایشان اشاره دارد.[۶]
محرومیت کافران
مفسران شیعه، آیه ۹ سوره یس را بیانی بر عقوبت و محرومیت کافران از نعمت ایمان دانسته‌اند.[۷] جعفر سبحانی منظور آیه را ایجاد سد و مانع میان کفار و هدایت تشریعی انبیا و اولیا دانسته است. وی این محرومیت را نتیجه عملکرد خودشان در کنار گذاشتن هدایت عامه عقل و فطرت برمی‌شمارد.[۸] در تفسیر مجمع البیان دو احتمال درباره این آیه آمده است:[۹]
- آیه در تمثیلی قرآنی حال کافران در روی‌گردانی از حق و پذیرش ایمان را به کسانی تشبیه کرده که راه مقابل و مسیر بازگشت آنها بسته شده و خدا درمانده‌شان کرده است. اگر هم آیه ناظر به آخرت باشد بیانگر ایجاد مانع در اطراف آنها و تنگی جایگاهشان در جهنم است.
- آیه درباره کافرانی است که قصد کشتن پیامبر(ص) را داشتند. چنانچه بر اساس روایتی ابوجهل چنین نیّتی داشت. شبانه اقدام کرد؛ ولی با ایجاد مانع از سوی خدا وی را ندید.
بانو امین، آیه ۸ سوره یس را اشاره به صفات باطنی کفار و مشرکان دانسته و این آیه را مترتب بر آن می‌داند. به گفته وی از مقابل و پشت سرشان پرده غفلت کشیده می‌شود و حق و آیات قرآن را از نظرشان پوشیده می‌کند تا مصداق آیه ۱۷۱ سوره بقره شوند.[۱۰]
تفسیر روایی
بر پایۀ روایتی از امام صادق(ع) در تأویل آیه مضمون آن عقوبتی برای منکران ولایت امامان شیعه در دنیا توصیف شده است.[۱۱] به گزارش تفسیر علی بن ابراهیم قمی در ماجرای لیلة المبیت خانه پیامبر(ص) به هدف قتل او توسط قریش محاصره شد. جبرئیل در دل شب فرود آمد. سپس دست حضرت محمد(ص) را گرفت و درحالی‌که وی همین آیه را در برابر قریش می‌خواند پنهانی از خانه خارج شد و هجرت به مدینه را آغاز کرد.[۱۲] همچنین در حدیثی به فرمایش امام علی(ع) آیه ۹ سوره یس از آیاتی است که آدم در بهشت می‌خوانده است.[۱۳]
خاصیت تلاوت آیه
با توجه به اخبار حفظ جان پیامبر(ص) در اثر خواندن آیه ۹ سوره یس، مؤمنان نیز این آیه را برای پنهان‌ماندن از نگاه دیگران می‌خوانند.[۱۴] عالمان مقدار اثر‌گذاری چنین مواردی را منوط به میزان اخلاص و اعتقاد فرد به قرآن دانسته‌اند.[۱۵] برخی رزمندگان ایرانی در جنگ ایران و عراق از این آیه برای پنهان‌شدن از دید دشمن استفاده کردند.[۱۶]
پانویس
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ص۳۲۳ـ۳۲۴.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ص۳۲۳، ۳۲۵ و ۳۲۷.
- ↑ علامه طباطبایی، تفسیر المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۷، ص۶۵.
- ↑ سوره یس، آیه ۹، ترجمه فولادوند.
- ↑ قمی، تفسیر قمی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۲۱۲؛ بحرانی، تفسیر برهان، ۱۳۷۴ش، ج۴، ص۵۶۵.
- ↑ علامه مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۸، ص۷۲ـ۷۳ و ۶۵ـ۶۴.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به؛ علامه طباطبایی، تفسیر المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۷، ص۶۵؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ص۳۲۳؛ بانو امین، مخزن العرفان، ۱۳۶۳ش، ج۱۱، ص۱۱ـ۱۲.
- ↑ «درس تفسیر آیت الله سبحانی»، سایت مدرسه فقاهت.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۸، ص۶۵۲.
- ↑ بانو امین، مخزن العرفان، ۱۳۶۳ش، ج۱۱، ص۱۱ـ۱۲.
- ↑ کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۳۲.
- ↑ قمی، تفسیر قمی، ۱۳۶۷ش، ج۱، ص۲۷۵ و ۲۷۶.
- ↑ شیخ صدوق، علل الشرایع، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۵۹۴ـ۵۹۵.
- ↑ جمعی از محققان، فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، ص۵۵۷؛ «ذکری که معجزه می‌کند!»، سایت تبیان.
- ↑ جمعی از محققان، فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، ص۵۵۷.
- ↑ حیدری ابهری، برایم از قرآن بگو، ۱۳۸۵ش، ص۲۵؛ «ذکری که معجزه می‌کند!»، سایت تبیان.
منابع
- بانو امین، سیده نصرت بیگم، مخزن العرفان در تفسیر قرآن، ، تهران، نهضت زنان مسلمان، ۱۳۶۳ش.
- بحرانی، سید هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، تهران، بنیاد بعثت، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.
- جمعی از محققان، فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چاپ اول، ۱۳۹۴ش.
- حیدری ابهری، غلامرضا، برایم از قرآن بگو، قم، نشر جمال، ۱۳۸۵ش.
- «درس تفسیر آیت الله سبحانی»، سایت مدرسه فقاهت، تاریخ بازدید: ۱۷ دی ۱۴۰۲ش.
- «ذکری که معجزه می‌کند!»، سایت تبیان، تاریخ انتشار: ۵ اسفند ۱۳۸۸ش، تاریخ بازدید: ۱۷ دی ۱۴۰۲ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، علل الشرایع، قم، کتاب‌فروشی داوری، چاپ اول، ۱۳۸۵ش.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات ناصر خسرو، ۱۳۷۲ش.
- علامه طباطبایی، سید محمد‌حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.
- علامه مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
- فولادوند، محمد‌مهدی، ترجمه قرآن(فولادوند)، تهران، دار القرآن الکریم، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.
- قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر قمی، تحقیق: سید طیب موسوی جزائری، قم، دار الکتاب، ۱۴۰۴ق.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق: علی اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۴ش.