آیه ۱۳۸ سوره بقره
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| واقع در سوره | بقره |
| شماره آیه | ۱۳۸ |
| جزء | ۱ |
| اطلاعات محتوایی | |
| موضوع | دعوت تمام ادیان به وحدت |
آیه ۱۳۸ سوره بقره بر وحدت، یکپارچگی و دعوت ادیان به پیوستن به دین اسلام تأکید می‌کند. در این آیه به‌رنگ‌خدا درآمدن مطلوب خدا اعلام شده است. در روایات و تفاسیر منظور از رنگ خدا اموری چون دین اسلام، فطرت و معرفت به ولایت علی(ع) دانسته شده است. این آیه در ادامه آیاتی است که بیانگر یک ملت دانستن تمام انبیا و پرهیز از تفرقه و تعصبات قومی میان ادیان است.
لزوم پیوستن به دین حق
آیه ۱۳۸ سوره بقره بیانگر یکپارچگی تمام ادیان و لزوم پیوستن به دین حق است.[۱] بر اساس این آیه خداوند از تمام ملل و ادیان درخواست به‌رنگ‌خداشدن دارد که بنابر روایتی از امام صادق(ع) و تفاسیر، استعاره از ایمان به خدا و دین اسلام است.[۲] این آیه در ادامه آیات ۱۳۵ تا ۱۳۷ سوره بقره است که در شان نزولشان گفته شده مسیحیان و یهودیان دین خود را حق و برتر از اسلام دانستند؛ در جواب آنها، قرآن بیان می‌کند که میان ایمان به دین ابراهیم و سایر پیامبران فرقی نیست.[۳] در انتها، به‌عنوان نتیجه، خداوند عبادت تمام ادیان را تنها برای خود دانسته است.[۴]
﴿صِبْغَةَ اللَّهِ وَمَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ صِبْغَةً وَنَحْنُ لَهُ عَابِدُونَ ١٣٨﴾ [بقره:138]|﴿این است نگارگری الهی و کیست خوش‌نگارتر از خدا و ما او را پرستندگانیم ١٣٨﴾
محمدتقی مدرسی در توضیح این آیه می‌گوید افکار و افعال و جامعه غیرمسلمین رنگ یهودیت و نصرانیت و بطور کلی نژادپرستی و تعصب داشت و بیان این آیات دعوت به وحدت و یک‌رنگی است.[۵] به گفته برخی مفسران دعوت به یک‌رنگی در این آیه، ابطال یکی از باورهای مسیحیان است. آنها نوزادان خود را با آب زرد رنگی غسل تعمید می‌کردند و معتقد بودند این غسل خصوصا با این رنگِ زرد، موجب پاک شدن سرشت انسان از گناه نخستین می‌شود.[۶]
رنگ خدا؛ بهترینِ رنگ‌ها
دربارهٔ مصداق صبغة الله در تفاسیر قرآن، دیدگاه‌های مختلفی بیان شده است؛[۷] ازجمله این که گروهی از مفسران، مصداق آن را اسلام دانستند؛[۸] گروهی دیگر از مفسران، مصداق صبغة الله را فطرت و خلقت خدا می‌دانند و در توضیح مناسبت صبغة الله با فطرت خدا به این نکته اشاره کرده‌اند که فطرت زیور انسان است، همان‌طور که رنگ زیور جسم رنگ شده است.[۹] گروهی از مفسران نیز هر دو وجه را با هم جمع کرده‌اند.[۱۰] در روایات نیز در تأویل صبغة الله و توضیح مصداق و معنای باطنی آن، گاهی آن را اسلام،[۱۱] گاهی آن را شناخت ولایت امام علی(ع)[۱۲] و گاهی رنگ ولایت زدن به مؤمنان در میثاق (پیمانی که در عالم ذر انجام شد.)[۱۳] دانسته‌اند.[۱۴]
در سال ۱۳۷۶ش فیلم «رنگ خدا» با درونمایه دینی، به کارگردانی مجید مجیدی در ایران تولید شد.[۱۵]
برخی شاعران همچون مولوی نیز در اشعار خود از این آیه استفاده کرده‌اند.[۱۶]
پانویس
- ↑ مغنیه، التفسیر الکاشف، ۱۲۲۴ق، ج۱، ص۲۱۳.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱، ص۳۱۳؛ فضل‌الله، من وحی القرآن، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۵۶؛ تفسیر قرآن مهر، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۴۱۷؛ تفسیر الصافی، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۱۹۳.
- ↑ بابایی، برگزیده تفسیر نمونه، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۱۲۶–۱۲۷.
- ↑ طیب، اطیب البیان، ۱۳۶۹ش، ج۲، ص۲۱۹.
- ↑ مدرسی، من هدی القرآن، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۲۶۴.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۴۷۳-۴۷۴.
- ↑ خاتمی و طباطبائی، «رنگ یا تعمید؟»، ص۱۲-۱۷.
- ↑ ابوالفتوح رازی، روض الجنان، ۱۳۷۶ش، ج۲، ص۱۷۶؛ طوسی، التبیان، دار احیاء التراث العربی، ج۱، ص۴۸۵؛ طباطبائی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱، ص۳۱۵.
- ↑ طبری، جامع البیان، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۴۴۵؛ طوسی، التبیان، دار احیاء التراث العربی، ج۱، ص۴۸۵؛ بیضاوی، انوار التنزیل، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۱۰۹.
- ↑ میبدی، کشف الاسرار، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۳۸۱-۳۸۲؛ طریحی، تفسیر غریب القرآن، انتشارات زاهدی، ص۳۸۲؛ ثعالبی، جواهر الحسان، ۱۴۱۸، ج۱، ص۳۲۴-۳۲۵.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۱۴.
- ↑ عیاشی، تفسیر العیاشی، ۱۳۸۰ق، ج۱، ص۶۲.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۲۲–۴۲۳.
- ↑ طباطبائی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱، ص۳۱۵.
- ↑ فیلم رنگ خدا، سایت راسخون.
- ↑ ملای رومی، «مثنوی معنوی سایت گنجور».
منابع
- ابوالفتوح رازی، حسین بن علی، روض الجنان و روح الجنان، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی، ۱۳۷۶ش.
- بابایی، احمدعلی، برگزیده تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۸۲ش.
- بیضاوی، عبدالله بن عمر، انوار التنزیل و اسرار التأویل، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۱۸ق.
- ثعالبی، عبدالرحمن بن محمد، جواهر الحسان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۱۸ق.
- خاتمی، مصعومه - طباطبائی، سیدکاظم، «رنگ یا تعمید؟»، مجله پژوهش دینی، شماره ۱۲، زمستان ۱۳۸۴ش.
- رضایی اصفهانی، محمدعلی، تفسیر قرآن مهر، قم، پژوهش‌های تفسیر و علوم قرآن، چاپ اول، ۱۳۸۷ش.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ اول.
- طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، چاپ دوم، ۱۳۹۰ق.
- طریحی، فخرالدین، تفسیر غریب القرآن، قم، انتشارات زاهدی.
- طیب، عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران، نشر اسلام، چاپ دوم، ۱۳۶۹ش.
- عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی، تهران، مکتبة العلمیة الاسلامیة، ۱۳۸۰ق.
- فضل‌الله، محمدحسین، تفسیر من وحی القرآن، لبنان، دار الملاک، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.
- فیض کاشانی، محسن، تفسیر الصافی، تهران، مکتبة الصدر، چاپ دوم، ۱۴۱۵ق.
- «فیلم رنگ خدا»، سایت راسخون.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- مدرسی، محمدتقی، من هدی القرآن، تهران، دار محبی الحسین، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.
- مغنیه، محمدجواد، التفسیر الکاشف، قم، دار الکتاب الإسلامی، ۱۴۲۴ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش.
- ملای رومی، «مثنوی معنوی سایت گنجور»
- میبدی، رشیدالدین، کشف الاسرار و عُدّة الابرار، تهران، انتشارات امیرکبیر، ۱۳۷۱ش.