آیه ۱۷۱ سوره نساء
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| واقع در سوره | سوره نساء |
| شماره آیه | ۱۷۱ |
| جزء | ۶ |
| اطلاعات محتوایی | |
| شأن نزول | درباره مسیحیانِ معتقد به الوهیت عیسی(ع) |
| موضوع | توحید و ابطال تثلیث و الوهیت عیسی(ع) |
آیه ۱۷۱ سوره نساء، اهل کتاب را به توحید دعوت کرده و از غلو در دین و اعتقاد به تثلیث و الوهیت عیسی(ع) نهی میکند. این آیه با استناد به تولد عیسی از مریم(س) که نشاندهنده ویژگیهای انسانی اوست، باور مسیحیان در خداپنداری او را رد میکند.
همچنین در آیه، عیسی(ع) با عنوان مسیح خوانده شده که به پاکی او از گناه و آلودگیهای بشری اشاره دارد.
پرهیز از باور به تثلیث و غلو
آیه ۱۷۱ سوره نساء باور به تثلیث و خداپنداری عیسی(ع) را نقد کرده[۱] و از آن نهی کرده است.[۲] به گفته واحدی (درگذشت: ۴۶۸ق) در اسباب النزول، شأن نزول این آیه، گروهی از مسیحیان بودند که عیسی(ع) را پسر خدا میخواندند.[۳] همچنین از اهل کتاب در این آیه را مسیحیان میدانند؛ زیرا آیه درباره عیسی(ع) است.[۴]
﴿يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لَا تَغْلُوا فِي دِينِكُمْ وَلَا تَقُولُوا عَلَى اللَّهِ إِلَّا الْحَقَّ إِنَّمَا الْمَسِيحُ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ رَسُولُ اللَّهِ وَكَلِمَتُهُ أَلْقَاهَا إِلَى مَرْيَمَ وَرُوحٌ مِنْهُ فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَرُسُلِهِ وَلَا تَقُولُوا ثَلَاثَةٌ انْتَهُوا خَيْرًا لَكُمْ إِنَّمَا اللَّهُ إِلَهٌ وَاحِدٌ سُبْحَانَهُ أَنْ يَكُونَ لَهُ وَلَدٌ لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَكَفَى بِاللَّهِ وَكِيلًا ١٧١﴾ [نساء:171] ﴿ای اهل کتاب در دین خود غلو مکنید و دربارهٔ خدا جز [سخن] درست مگویید مسیح عیسی بن مریم فقط پیامبر خدا و کلمه اوست که آن را به سوی مریم افکنده و روحی از جانب اوست پس به خدا و پیامبرانش ایمان بیاورید و نگویید [خدا] سهگانه است بازایستید که برای شما بهتر است خدا فقط معبودی یگانه است منزه از آن است که برای او فرزندی باشد آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است از آن اوست و خداوند بس کارساز است ١٧١﴾
سوره نساء: آیه ۱۷۱
دلایل ابطال تثلیث و الوهیت عیسی(ع)
آیه ۱۷۱ سوره نساء، مسیحیان را از عقیده به تثلیث نهی[۵] و بر یگانگی خداوند تأکید میکند.[۶]
در تفسیر نمونه، استدلالهایی مبتنی بر این آیه در نقد این باور ذکر شده است:
- تولد از مریم: با عبارت «إِنَّمَا الْمَسِيحُ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ» بر طبیعت بشری عیسی(ع) تأکید شده است. او مانند دیگر انسانها از مادر متولد شد و پرورش یافت، پس چگونه میتواند خدا باشد؟
- رسالت پیامبری: توصیف عیسی(ع) به «رَسُولُاللَّهِ» نشان میدهد که او فرستادهای از سوی خداست، نه خود خدا.
- کلمه خدا: عنوان «کَلِمَتُهُ» بر مخلوق بودن عیسی(ع) دلالت میکند.
- روحی از جانب خدا: تعبیر «رُوحٌ مِنْهُ» اشاره به این دارد که عیسی(ع) مانند دیگر انسانها از جمله حضرت آدم به اراده خدا آفریده شده است.[۷] همچنین به گفته علامه طباطبایی، این آیه با اشاره به مالکیت مطلق خداوند بر آسمانها و زمین، هرگونه فرزند برای خدا را نفی میکند. اگر همه چیز مملوک خداوند است، تصور فرزند برای او بیمعنا خواهد بود.[۸]
منظور از ثلاثة را اقانیم سهگانه مسیحی و تثلیت (پدر، پسر و روح القدس) میدانند.[۹] با این حال گفته شده مقصود از تثلیث در باور برخی از مسیحیان، خدا، عیسی و مریم است.[۱۰]
نامگذاری عیسی(ع) به مسیح
در آیه ۱۷۱ سوره نساء عیسی(ع)، مسیح به معنای ممسوح (مسحشده) خوانده شده است.[۱۱] درباره این نامگذاری چند نظر وجود دارد:
- بر اساس نظر مفسرانی مانند شیخ طوسی و طبرسی، علت نامیدهشدن عیسی(ع) به مسیح، پاک بودن او از گناه و آلودگیهای دنیوی از سوی خداوند است.[۱۲]
- برخی گفتهاند اصل کلمه مسیح، ماشیح یا مشیح و به زبان سریانی یا عبری است و در زبان عربی به مسیح تغییر یافته است.[۱۳]
- از نظر بعضی، از آنجا که عیسی با سفرهای پیدرپی زمین را مسح میکرد، مسیح نامیده شده است.[۱۴]
پانویس
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۴، ص۲۲۰و۲۲۱.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۲۲۲.
- ↑ واحدی، اسباب نزول القرآن، ۱۴۱۱ق، ص۱۸۹.
- ↑ شیخ طوسی، التبیان، دار احیاءالتراث العربی، ج۳، ص۳۹۹؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ش، ج۵، ص۱۴۹.
- ↑ کاشانی، منهج الصادقین، انتشارات کتابفروشی اسلامیه، ج۳، ص۱۶۲؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ش، ج۵، ص۱۵۰
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۴، ص۲۲۳.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۴، ص۲۲۲.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ش، ج۵، ص۱۵۰.
- ↑ کاشانی، منهج الصادقین، انتشارات کتابفروشی اسلامیه، ج۳، ص۱۶۲؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ش، ج۵، ص۱۵۰
- ↑ کاشانی، منهج الصادقین، انتشارات کتابفروشی اسلامیه، ج۳، ص۱۶۲.
- ↑ شیخ طوسی، التبیان، دار احیاءالتراث العربی، ج۳، ص۴۰۰؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۲۲۲.
- ↑ شیخ طوسی، التبیان، دار احیاءالتراث العربی، ج۳، ص۴۰۰؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۲۲۲.
- ↑ شیخ طوسی، التبیان، دار احیاءالتراث العربی، ج۳، ص۴۰۰؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۲۲۲.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۲۲۲.
منابع
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، تصحیح احمد حبیب عاملى، بیروت، دار احیاءالتراث العربی، بیتا.
- طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، چاپ دوم، ۱۳۹۰ش.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تصحیح فضلالله یزدى طباطبایی و هاشم رسولی محلاتی، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
- کاشانی، فتحالله، منهج الصادقین فی إلزام المخالفین، تهران، کتابفروشی اسلامیه، چاپ اول، بیتا.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش.
- واحدی، علی بن احمد، اسباب نزول القرآن، تحقیق كمال بسیونى زغلول، بیروت، دار الکتب العلمیه و منشورات محمد علی بیضون، چاپ اول، ۱۴۱۱ق.