آیه ۶۹ سوره مائده
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| واقع در سوره | سوره مائده |
| شماره آیه | ۶۹ |
| جزء | ۶ |
| اطلاعات محتوایی | |
| مکان نزول | مدینه |
| آیات مرتبط | آیه ۶۲ سوره بقره، آیه ۱۷ سوره حج |
آیه ۶۹ سوره مائده بیان می‌کند که مسلمانان، یهودیان، صابئین و مسیحیان اگر به خدا و روز قیامت ایمان داشته و عمل صالح انجام دهند، رستگار خواهند شد. از این آیه برداشتی برای مفهوم تکثرگرایی دینی شده است؛ به این معنا که پیروان ادیان همه اهل نجات هستند و لزومی به اسلام‌آوردن نیست. اما عالمان دینی در تفسیر این آیه گفته‌اند این آیه درباره پیروان ادیانی نازل شده که خود را صرفا به دلیل انتساب به یک دین، برتر و اهل نجات می‌پنداشتند اما این آیه به آنها می‌گوید تنها به دلیل نام و القاب دینی کسی اهل نجات نیست بلکه ایمان به خدا و روز قیامت همراه با عمل صالح است که مایه نجات انسان‌ها می‌شود.
برخی نیز این آیه را ناظر به نگرانی مسلمانان صدر اسلام نسبت به پدران خود دانسته‌اند که مسلمان نبوده‌اند؛ و این آیه در پاسخ به این نگرانی گفته که هر کسی که در عصر خود به پیامبر و کتاب آسمانی زمان خود ایمان آورده و عمل صالح کرده اهل نجات است. عده‌ای هم گفته‌اند این آیه در مورد کسانی است که نسبت به اسلام علم و اطلاعی ندارند.
بیان آیه
در آیه ۶۹ سوره مائده بیان شده که مسلمانان، یهودیان، صابئین و مسیحیان به خدا و روز جزا ایمان داشته باشند و عمل صالح انجام دهند اهل نجات خواهند بود[۱] و در قيامت نه ترسی دارند و نه اندوهى.[۲] طالقانی، مفسر قرآن، درباره آیه ۶۲ سوره بقره که همانند این آیه است می‌گوید: «اين آيه با صراحتِ غير قابل تأويل و تقييد، شرط رستگارى را ايمان به‌خدا و آخرت و عمل صالح معرفى كرده است.»[۳]
﴿إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَالَّذِينَ هَادُوا وَالصَّابِئُونَ وَالنَّصَارَى مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَعَمِلَ صَالِحًا فَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ ٦٩﴾ [مائده:69]﴿کسانی که ایمان آورده و کسانی که یهودی و صابئی و مسیحی اند هر کس به خدا و روز بازپسین ایمان آورد و کار نیکو کند پس نه بیمی بر ایشان است و نه اندوهگین خواهند شد ٦٩﴾
تکثرگرایی دینی بر اساس این آیه و رد آن
برخی گفته‌اند از این آیه برداشت‌هایی شده است بر این مبنا که پیروان مذاهب و ادیان اهل نجات هستند.[۴] گفته شده آنها می‌گویند بنا بر این آیه لازم نیست یهود و نصاری و پیروان ادیان دیگر اسلام را پذیرا شوند، همین قدر که به خدا و آخرت ایمان داشته باشند و عمل صالح انجام دهند کافی است.[۵]
در پاسخ به برداشت تکثرگرایی از این آیه گفته شده با توجه به این آیه و آیات پس از آن، نزول این آیه در بستری بوده که یهودیان و مسیحیان نسبت به دین خود حس برتری داشته‌اند و تنها خود را اهل نجات تصور می‌کردند؛ اما این آیه می‌گوید ایمان ظاهری مخصوصاً بدون انجام عمل صالح، چه از مسلمانان باشد و چه از یهود و نصاری و پیروان ادیان دیگر بی‌ارزش است؛ بلکه تنها ایمان واقعی به خدا و روز قیامت که با عمل صالح همراه باشد در پیشگاه خدا ارزش دارد و موجب پاداش می‌گردد.[۶] گفته شده این آیه در مقام بیان این مطلب است که در سعادت انسان عناوینی مانند مؤمنین و یهودی و صابئی و مسیحی و ادعا و تظاهر اثری ندارد و چیزی که در جلب سعادت دخالت دارد ایمان به خدا و روز جزا و عمل صالح است.[۷] بنابراین آیه مورد بحث، ناظر به این موضوع دانسته نشده که تمام ادیان رسمیت دارند و بشر در انتخاب هر کدام از این طریق‌ها مختار و آزاد است؛ بلکه هدف آیه اِبطال برتری‌اندیشی گروهی و بی‌پایه شمردن الفاظی به نام‌های یهودیت و… است.[۸] جعفر سبحانی معتقد است آیه یاد شده ارتباطی با مدعای پلورالیسم ندارد.[۹]
پاسخ دیگر به برداشت تکثرگرایی دینی از این آیه این دانسته شده که اگر یهود و نصاری و مانند آنها به محتوای کتب خود عمل کنند مسلماً به پیامبر(ص) ایمان می‌آورند چرا که بشارت ظهور او با ذکر صفات و علائم مختلف در این کتب آسمانی آمده است.[۱۰] بنابر تفسیر آیات با یکدیگر، در آیه ۸۵ سوره آل‌عمران آمده که «هر کس دینی غیر از اسلام برای خود انتخاب کند پذیرفته نخواهد شد». و نیز آیات قرآن فراوانی که یهود و نصاری و پیروان سایر ادیان را به اسلام دعوت می‌کند؛ از این جهت تفسیر تکثرگرایی با آیات دیگر در تضاد است.[۱۱] برخی این آیه را ناظر به نگرانی مسلمانان صدر اسلام نسبت به پدران خود دانسته‌اند که مسلمان نبوده‌اند و این آیه در پاسخ به این نگرانی گفته که هر کسی که در عصر خود به پیامبر و کتاب آسمانی زمان خویش ایمان آورده و عمل صالح کرده اهل نجات است.[۱۲] برخی هم گفته‌اند این آیه در مورد کسانی است که نسبت به اسلام علم و اطلاعی نداشته باشند.[۱۳]
پانویس
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۵، ص۲۶ و ۲۷.
- ↑ لاهیجی، تفسير شريف لاهيجى، ۱۳۷۳ش، ج۱، ص۶۸۶.
- ↑ طالقانی، پرتوى از قرآن، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۱۸۱.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۵، ص۲۷.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۲۸۳ و ۲۸۴.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۲۸۳.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۶، ص۶۷ و ج۱، ص۱۹۳؛ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۳۴۱.
- ↑ سبحانی، منشور جاوید، قم، ج۱۴، ص۲۷۱.
- ↑ سبحانی، جعفر، مدخل مسائل جدید در علم کلام، مؤسسه امام صادق علیه السلام - قم، ۱۳۸۲ش، ج۲، ص۳۱۵.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۲۸۴.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۲۸۳ و ۲۸۴.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۲۸۴.
- ↑ قرشی بنابی، تفسیر احسن الحدیث، ۱۳۷۵ش، ج۳، ص۱۱۴.
منابع
- سبحانی، جعفر، مدخل مسائل جدید در علم کلام، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، ۱۳۸۲ش.
- سبحانی، جعفر، منشور جاوید، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، بی‌تا.
- قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، ۱۳۸۸ش.
- قرشی بنابی، علی‌اکبر، تفسیر احسن الحدیث، تهران، بنیاد بعثت، ۱۳۷۵ش.
- طالقانی، محمود، پرتوى از قرآن، تهران، شركت سهامى انتشار، ۱۳۶۲ش.
- طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۰ق.
- لاهیجی، محمد بن على، تفسير شريف لاهيجى، تهران، دفتر نشر داد، ۱۳۷۳ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش.