آیه ۴۹ سوره شوری مالکیت و حاکمیت تمام هستی را به خدا اختصاص داده است. بنا بر نظر مفسران، مطابق این آیه، همه موجودات مخلوق خدا بوده و این خلق مطابق اراده و مشیت اوست. بنابراین به هر کس مطابق مشیت و اراده خود فرزند دختر و یا فرزند پسر عطا کرده است. مفسران با توجه به این آیه و مقدم بودن اُناث بر ذکور را نشانه‌ای بر یکسان بودن همه فرزندان و حتی برتری فرزند دختر بر پسر دانسته‌اند. همچنین مفسران، بر اساس روایتی از پیامبر(ص)، آیه ۴۹ سوره شوری، را دلیلی بر برتری فرزند دختر بر پسر دانسته‌اند. برخی از فقها بر اساس این آیه به عدم جواز تعیین جنسیت جنین حکم کرده‌اند ولی برخی دیگر حکم به جواز داده و نقش انسان را از مصادیق اخذ به اسباب معرفی کرده‌اند.
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| واقع در سوره | شوری |
| شماره آیه | ۴۹ |
| جزء | ۲۵ |
| اطلاعات محتوایی | |
| مکان نزول | مکه |
| موضوع | اعتقادی |
| درباره | رزاقیت و خالقیت خدا |
| آیات مرتبط | آیه ۴۸ سوره شوری و آیه ۵۰ سوره شوری |
مالکیت مطلق خدا
به گفته مکارم شیرازی، در تفسیر نمونه آیه ۴۹ سوره شوری، هر گونه نعمت و رحمت را از جانب خدا دانسته و مالکیت و حاکمیت آسمانها و زمین مخصوص خدا است.[۱] سید محمدحسین طباطبائی، از مفسران شیعه، معتقد است که آیه ۴۹ و آیه ۵۰ سوره شوری هر دو در ارتباط و توضیح آیه ۴۸ همین سوره هستند.[۲] به این معنی که خلقت بر طبق اراده خداست و هر آنچه رحمت و مصیبت واقع می‌شود همه به امر اوست؛ بنابراین انسان در هر حال باید راضی به قضای الهی باشد.[۳]
- ﴿لِلَّهِ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ يَخْلُقُ مَا يَشَاءُ يَهَبُ لِمَنْ يَشَاءُ إِنَاثًا وَيَهَبُ لِمَنْ يَشَاءُ الذُّكُورَ ٤٩﴾ [شورى:49]|﴿فرمانروایی [مطلق] آسمانها و زمین از آن خداست هر چه بخواهد می‌آفریند به هر کس بخواهد فرزند دختر و به هرکس بخواهد فرزند پسر می‌دهد ٤٩﴾
به گفته مفسران، طبق آیه ۴۹ سوره شوری، حق تصرف در آسمانها و زمین و تدبیر امور آنها مطابق حکمت خدا است.[۴] بر این اساس آفرینش موجودات مطابق خواست خداست و خدا طبق خواست خود به هر کسی فرزند دختر و یا پسر می‌دهد.[۵] به گفته سید محمدحسین طباطبایی، خلقت نیز مستند به اراده و انحصار خدا است و با توجه به اینکه فرزندان ذکور مطلوب مردم است به خصوص که عرب تنها فرزندان پسر را فرزند می‌دانستند؛ بنابراین داشتن فرزند پسر یا دختر بر اساس اراده الهی است.[۶]
فرزند، نعمت و هدیه‌ای از جانب خدا
ابوالفتوح رازی روایتی از پیامبر(ص) در تفسیر روض الجنان و روح الجنان آورده که پیامبر(ص) گفته است: از خجستگی زن این است که اول دختر بزاید و سپس پسر بزاید و پس از آن آیه ۴۹ سوره شوری را خواند و در توضیح آن چنین بیان کرد که خدا در باب، مِنَّت(بیان نعمت) ابتدا دختران را آورده است و سپس از پسران یاد کرده است.[۷] در روایت دیگری از پیامبر(ص) در توضیح آیه ۴۹ سوره شوری آمده که پیامبر با توجه به این آیه، فرزندان هدیه خدا هستند و فرزندان و اموال از جانب خدا برای رفع نیازهای انسان هستند.[۸] به گفته محمدتقی مدرسی از مفسران شیعه، دلیل مقدم بودن اُناث(دختران) نسبت ذُکور(پسران) را می‌توان چنین بیان کرد؛ از آنجا که ادامه نسل انسان به واسطه جنس زن است و شاید این باشد که دختر هدیه بزرگ خدا است، در حالی که در دوران جاهلیت علاقه‌ای به دختران نداشتند و به رغم چنین چیزی، خدا به انسان دختران را می‌بخشد و خدا بخشنده است هر طور که اراده کند.[۹]
جواز یا عدم جواز تعیین جنسیت جنین
به گفته بعضی از فقهای اهل سنت از آیه ۴۹ سوره شوری، عدم جواز تعیین جنسیت جنین برداشت می‌شود و مخالفت با اراده الهی دانسته می‌شود و بر این اساس، قائلان به عدم جواز تعیین جنسیت به آیه ۴۹ سوره شوری استناد کرده‌اند و تصمیم‌گیری در مورد جنس جنین را در اختیار خدا دانسته‌اند و بنابراین تصمیم‌گیری در مورد جنس جنین، دخالت در خواست و اراده الهی محسوب می‌شود همچنین این عمل باعث تغییر در خلقت الهی می‌شود؛[۱۰] از طرف دیگر، قائلین به جواز تعیین جنسیت جنین درباره آیه ۴۹ سوره شوری چنین گفته‌اند که اگرچه انتخاب جنس جنین در دست خداست؛ ولی نقش انسان در این کار به معنای تلاش برای دخالت در مشیت خدا نیست و از مصادیق اخذ به اسباب محسوب می‌شود.[۱۱] مکارم شیرازی از مراجع تقلید شیعه حکم به جواز تعیین جنسیت جنین با رعایت موازین شرعی داده است و آن را بلامانع دانسته است.[۱۲] در بعضی از بیمارستان‌ها که بخش تعیین جنسیت جنین در آنها وجود دارد در تابلوی آنها از این آیه استفاده شده تا تعیین جنسیت واقعی را به خدا نسبت داده باشند.
پانویس
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۰، ص۴۸۲.
- ↑ طباطبایی، تفسیر المیزان، ۱۳۵۲ش، ج۱۸، ص۶۸.
- ↑ طباطبایی، تفسیر المیزان، ۱۳۵۲ش، ج۱۸، ص۶۸.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۰۸ق، ج۹ ص۵۵؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۰، ص۴۸۲؛ ابوالفتوح رازی، روض الجنان و روح الجنان، ۱۳۷۱ش، ج۱۷، ص۱۴۲.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۰۸ق، ج۹ ص۵۵؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۰، ص۴۸۲؛ ابوالفتوح رازی، روض الجنان و روح الجنان، ۱۳۷۱ش، ج۱۷، ص۱۴۲.
- ↑ طباطبایی، تفسیر المیزان، ۱۳۵۲ش، ج۱۸ ص۶۸
- ↑ ابوالفتوح رازی، روض الجنان و روح الجنان، ۱۳۷۱ش، ج۱۷، ص۱۴۲.
- ↑ سیوطی، الدرالمنثور، ۱۴۰۴ق، ج۶، ص۱۲.
- ↑ مدرسی، من هدی القرآن، ۱۴۱۹ق، ج۱۲، ص۴۰۰.
- ↑ قربانی، بررسی فقهی و پزشکی تعیین جنسیت جنین توسط تکنیک(PGD)، ص۷۴-۷۵.
- ↑ محمدی‌طبس، تبیین حکم فقهی «تعیین جنسیت جنین» در مذاهب اسلامی، ص۶۹-۷۰.
- ↑ پاسخ استفتائات آیت الله مکارم شیرازی مربوط به مرکز تحقیقات ناباروری جهاد دانشگاهی قم، خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا).
منابع
- ابوالفتوح رازی، حسین بن علی، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۷۱ش.
- سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، الدرالمنثور فی التفسیر بالمأثور، قم، مکتبة آیةالله العظمی المرعشی النجفی، ۱۴۰۴ق.
- طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمي للمطبوعات، ۱۳۵۲ش.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسییر القرآن، بیروت، دارالمعرفة، ۱۴۰۸ق.
- قربانی، فتح‌الله و ابراهیم ابراهیمی، بررسی فقهی و پزشکی تعیین جنسیت جنین توسط تکنیک(PGD)، در مجله علمی پژوهشی طب و تزکیه، شماره ۲، تابستان ۱۳۹۶ش.
- محمدی‌طبس، مریم و دیگران، تبیین حکم فقهی «تعیین جنسیت جنین» در مذاهب اسلامی، در مجله علم پزشکی، شماره ۳۴ و ۳۵، بهار و تابستان ۱۳۹۷ش.
- مدرسی، سید محمدتقی، من هدی القرآن، تهران، دار محبی الحسین(ع)، ۱۴۱۹ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۴ش.
- پاسخ استفتائات آیت الله مکارم شیرازی مربوط به مرکز تحقیقات ناباروری جهاد دانشگاهی قم، خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، تاریخ درج مطلب: ۱۱ دی ۱۳۹۲ش، تاریخ بازدید: ۱۵ مهر ۱۴۰۳ش.