آیه ۶ سوره اعراف
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| واقع در سوره | سوره اعراف |
| شماره آیه | ۶ |
| جزء | ۸ |
| اطلاعات محتوایی | |
| درباره | سؤال پرسیدن از پیامبران و مردم در روز قیامت |
| آیات مرتبط | آیه ۲۴ سوره صافات • آیه ۷۸ سوره قصص • آیه ۲۹ سوره حجر • آیه ۳۹ سوره الرحمن |
آیه ۶ سوره اَعراف اشاره دارد که روز قیامت هم پیامبران و هم مردمی که برای آنها پیامبر فرستاده شده است، مورد سؤال و جواب قرار میگیرند. این پرسشها درباره نحوه انجام رسالت پیامبران، چگونگی رفتار مردم با آنان و انگیزه رفتار آنها صورت میگیرد. مفسران هدف از این بازپرسی را تهدید کافران، رفع عذر، تأکید بر عدالت الهی و تجلیل از مؤمنان و پیامبران دانستهاند.
مفسران، آیاتی که اشاره به عدم پرسوجو از گناهکاران در روز قیامت دارند را به معنای عدم سؤال جهت مطلع شدن تفسیر کردهاند و یا این تفاوت بین آیات در برخورد با مجرمان را به تفاوت و تعدد در مَواقف قیامت مرتبط دانستهاند.
بازخواست پیامبران و مردم در قیامت
آیه ۶ سوره اعراف بیان میدارد که خدا در روز قیامت هم از پیامبران و هم مردمی که برای آنها پیامبر فرستاده شده است سؤال خواهد کرد.[۱] مفاد این آیه به وسیله قسم و ادوات تأکید در زبان عربی مانند نون تأکید، از جانب خدا مورد تأکید شدید قرار گرفته است.[۲]
﴿فَلَنَسْأَلَنَّ الَّذِينَ أُرْسِلَ إِلَيْهِمْ وَلَنَسْأَلَنَّ الْمُرْسَلِينَ ٦﴾ [اعراف:6] ﴿پس قطعاً از کسانی که [پیامبران] به سوی آنان فرستاده شدهاند خواهیم پرسید و قطعاً از [خود] فرستادگان [نیز] خواهیم پرسید ٦﴾
برخی آوردهاند که در این آیه منظور از فرستادگان، فرشتگانی است که خدا آنها را بر پیامبران نازل کرده است.[۳] این نوع تفسیر از آیه به دلیل عدم هماهنگی با آیات قبل که از عذاب شدن اقوام گذشته سخن به میان آورده و نیز آیات بعد، مورد پذیرش مفسرانی همچون علامه طباطبایی قرار نگرفته است.[۴]
مفسران قرآن با استناد به این آیه آوردهاند که همه انسانها در روز قیامت مورد محاسبه قرار میگیرند و هیچکس حتی پیامبران از این موضوع مستثنی نخواهند بود.[۵]
موضوع سؤالات
به گفته مفسران، در روز قیامت از پیامبران درباره چگونگی انجام رسالتشان سؤال میشود.[۶] این نوع تفسیر از آیه، مورد تأیید روایت امام علی(ع) قرار دارد.[۷] از مردم نیز درباره چگونگی رفتار آنها با پیامبران و پذیرفتن دعوت آنها[۸] و علت کارهایی که انجام دادهاند سؤال خواهد شد.[۹]
به گفته علامه طباطبایی(۱۲۸۱- ۱۳۶۰ش) از مردم درباره ایمان و عمل صالح که به انجام آن امر شدهاند و نیز درباره گفتن سخن حق و انجام کار حق سؤال خواهد شد.[۱۰] در روایتی از پیامبر اکرم(ص) آمده است که از مردم درباره نحوه رفتار آنها با اهلبیت(ع) سؤال خواهد شد.[۱۱] برخی گفتهاند که از پیامبران درباره نوع پاسخ قومشان سوال میشود[۱۲]
علت پرسش از مردم و پیامبران
به دلیل این که قرآن در آیاتی همچون آیه ۷ سوره اعراف تصریح دارد که خدا از همه امور آگاه است،[۱۳] مفسران برای انجام سؤال و جواب از مردم و پیامبران اهدافی غیر از اطلاع یافتن از واقعیت ذکر کردهاند که برخی از آنها به شرح ذیل است:
- تهدید مردم و ممانعت از نافرمانی آنها[۱۴]
- توجه دادن مردم به موضوع ارسال پیامبران و بستن راههای عذر و بهانه آنها[۱۵]
- تأکید بر این که خدا هیچگاه به بندگانش ظلم نمیکند[۱۶]
رفع تناقض با آیات دیگر
در برخی از آیات قرآن مانند آیه ۷۸ سوره قصص آمده است که در روز قیامت از جُرم گناهکاران سؤال نخواهد شد.[۲۱] مفسران جهت رفع تناقض بین این آیات و آیه ۶ سوره اعراف، عنوان کردهاند آنجا که گفته میشود سؤال پرسیده نخواهد شد بدین معنا است که خدا از گناه همه بندگان خبر دارد و نیازی به پرسوجو نیست[۲۲] و آنجا که سخن از بازپرسی به میان میآید هدف دیگری همچون توبیخکردن افراد مطرح است.[۲۳] برخی نیز سؤال کردن را مربوط به موقف حسابرسی و سؤال نپرسیدن را مربوط به زمان انجام دانستهاند.[۲۴] فخر رازی، متکلم و مفسر اهلسنت نیز برای رفع این تناقض میگوید در روز قیامت درباره ارتکاب گناهان سؤال نمیشود ولی درباره علت و انگیزه انجام آنها سؤال خواهد شد.[۲۵]
پانویس
- ↑ طبرسی، مجمعالبیان، ۱۳۷۲ش، ج۴، ص۶۱۴.
- ↑ طوسی، التبیان، دار احیاء التراث العربی، ج۴، ص۳۴۷-۳۴۸.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۸، ص۹.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۸، ص۹.
- ↑ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۸ش، ج۳، ص۲۲؛ فخر رازی، مفاتیح الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۱۴، ص۲۰۱.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۶، ص۸۷.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۶، ص۸۷.
- ↑ سبزواری، الجدید فی تفسیر القرآن، ۱۴۰۶ق، ج۳، ص۱۲۰؛ طوسی، التبیان، دار احیاء التراث العربی، ج۴، ص۳۴۸.
- ↑ آلوسی، روحالمعانی، ۱۴۱۵ق، ج۴، ص۳۲۳.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۸، ص۹.
- ↑ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۸ش، ج۳، ص۲۰.
- ↑ طبرسی، مجمعالبیان، ۱۳۷۲ش، ج۴، ص۶۱۴.
- ↑ مدرسی، من هدی القرآن، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۲۷۵.
- ↑ طوسی، التبیان، دار احیاء التراث العربی، ج۴، ص۳۴۸.
- ↑ طبرسی، مجمعالبیان، ۱۳۷۲ش، ج۴، ص۶۱۴-۶۱۵.
- ↑ طبرسی، مجمعالبیان، ۱۳۷۲ش، ج۴، ص۶۱۴-۶۱۵.
- ↑ طبرسی، مجمعالبیان، ۱۳۷۲ش، ج۴، ص۶۱۴-۶۱۵.
- ↑ طبرسی، مجمعالبیان، ۱۳۷۲ش، ج۴، ص۶۱۴-۶۱۵.
- ↑ صادقی تهرانی، الفرقان، ۱۴۰۶، ج۱۱، ص۲۷؛ صابونی، صفوةالتفاسیر، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۴۰۵.
- ↑ مدرسی، من هدی القرآن، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۲۷۵.
- ↑ کاشانی، منهج الصادقین، ۱۳۳۶ش، ج۴، ص۶.
- ↑ طوسی، التبیان، دار احیاء التراث العربی، ج۴، ص۳۴۹.
- ↑ طوسی، التبیان، دار احیاء التراث العربی، ج۴، ص۳۴۹.
- ↑ کاشانی، منهج الصادقین، ۱۳۳۶ش، ج۴، ص۶.
- ↑ فخر رازی، مفاتیح الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۱۴، ص۲۰۱.
منابع
- آلوسی، محمود بن عبدالله، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظمی و السبع المثانی، تحقیق علی عبدالباری عطیه، بیروت، دار الکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.
- سبزواری، محمد، الجدید فی تفسیر القرآن المجید، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، چاپ اول، ۱۴۰۶ق.
- صابونی، محمد علی، صفوةالتفاسیر، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، ۱۴۲۱ق.
- صادقی تهرانی، محمد، الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنه، قم، فرهنگ اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۰۶ق.
- طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، چاپ دوم، ۱۳۹۰ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تصحیح فضلالله یزدی و هاشم رسولی، تهران، ناصرخسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
- طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، تصحیح احمد حبیب عاملی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ اول، بیتا.
- فخر رازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، ۱۴۲۰ق.
- قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، چاپ اول، ۱۳۸۸ش.
- کاشانی، ملا فتحالله، تفسیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین، تهران، کتابفروشی محمدحسن علمی، چاپ سوم، ۱۳۳۶ش.
- مدرسی، محمد تقی، من هدی القرآن، تهران، دار محبی الحسین، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش.