آیه ۵۵ سوره توبه
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| واقع در سوره | سوره توبه |
| شماره آیه | ۵۵ |
| جزء | ۱۰ |
| اطلاعات محتوایی | |
| مکان نزول | مدینه |
| موضوع | منع از شگفتی نسبت به فراوانی مال و فرزند منافقان |
| آیات مرتبط | آیه ۱۳۱ سوره طه، آیه ۸۵ سوره توبه |
آیه ۵۵ سوره توبه، پیامبر(ص) را از شگفتی نسبت به مال و فرزندان منافقان بازمیدارد و این نعمتها را وسیله شقاوت و عذاب آنان میداند.[۱] همچنین بیان شده است که آنان در لحظه مرگ با حالت کفر از دنیا خواهند رفت.[۲] بیبرکتی در اموال و ناصالح بودن فرزندان نیز از عذابهای منافقان در دنیا معرفی شده است.[۳]
﴿فَلَا تُعْجِبْكَ أَمْوَالُهُمْ وَلَا أَوْلَادُهُمْ إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُعَذِّبَهُمْ بِهَا فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَتَزْهَقَ أَنْفُسُهُمْ وَهُمْ كَافِرُونَ ٥٥﴾ [توبه:55] ﴿اموال و فرزندانشان تو را به شگفت نیاورد جز این نیست که خدا میخواهد در زندگی دنیا به وسیله اینها عذابشان کند و جانشان در حال کفر بیرون رود ٥٥﴾
به گفته مفسران شیعه اگرچه خطاب این آیه به پیامبر(ص) است،[۴] اما در حقیقت همه مؤمنان را خطاب قرار داده و موعظهای برای امت اسلامی و تهدید ضمنی برای منافقان به شمار میرود.[۵] عبدالله جوادی آملی، مفسر شیعه، معتقد است، آیه ۵۵ سوره توبه نشان میدهد اموال منافقان هیچ سودی برای آنان ندارد، حتی اگر از راه حلال کسب شده و در امور خیر مصرف شود؛ چرا که اعمال آنان بدون اعتقاد به خدا انجام میشود.[۶] به گفته وی، تقدم مال بر اولاد در این آیه، نشاندهنده شدت علاقه مردم به مال است، بهطوری که گاهی برای حفظ ثروت و ترس از فقر، فرزندان خود را نیز به قتل میرساندند.[۷]
علمای اخلاق از آیه ۵۵ سوره توبه، قناعت و پرهیز از مال اندوزی را استفاده کردهاند.[۸] کلینی نیز روایتی نقل کرده است که امام صادق(ع) با استناد به این آیه، یکی از یاران خود را از حسرت و آرزو کردن نسبت به افرادی که دارای جایگاه مالی بالاتر هستند، بازداشته است.[۹]
متکلمان[۱۰] و مفسران[۱۱] در برخی مباحث کلامی نیز به این آیه استناد کردهاند. ملاصالح مازندرانی، از محدثان شیعه، با استناد به روایتی از امام صادق(ع)،[۱۲] مفهوم استدراج (غافلگیر کردن گناهکاران با نعمت) را از آیه ۵۵ سوره توبه برداشت کرده است.
آیه ۵۵ سوره توبه از نظر لفظی به آیه ۸۵ همین سوره شباهت زیادی دارد و در شمار آیات تکراری قرار گرفته است.[۱۳] همچنین به گفته مفسران آیه ۵۵ سوره توبه از نظر بیاعتنایی به دنیا با آیه ۱۳۱ سوره طه مشابهت دارد. [۱۴]
پانویس
- ↑ طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۳۹۰ق، ج۹، ص۳۰۸.
- ↑ طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۳۹۰ق، ج۹، ص۳۰۸.
- ↑ رضایی اصفهانی، تفسیر قرآن مهر، ۱۳۸۷ش، ج۸، ص۲۲۵.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ۱۳۷۲ش، ج۵، ص۶۰.
- ↑ جوادی آملی، تفسیر تسنیم، ۱۳۹۳ش، ج۳۴، ص۲۴۰.
- ↑ جوادی آملی، تفسیر تسنیم، ۱۳۹۳ش، ج۳۴، ص۲۴۲.
- ↑ جوادی آملی، تفسیر تسنیم، ۱۳۹۳ش، ج۳۴، ص۲۴۴.
- ↑ نراقی، جامع السعادات، بیروت، ج۲، ص۱۰۵؛ ایزدی، اخلاق ایزدی: بیست گفتار اخلاقی - عرفانی، ص۱۹۷.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۱۶۸.
- ↑ آلامدی، ابکار الافکار فی اصول الدین، ج۲، ص۱۸۶؛ اکبری، مشیت الهی در سبب سازی و سبب سوزی، ص۱۵۲.
- ↑ فیض کاشانی، تفسیر الصافی، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۳۴۹؛ قمی مشهدی، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، ۱۳۶۸ش. ج۵، ص۴۷۴.
- ↑ مازندرانى، شرح الکافی-الأصول و الروضة، ۱۳۸۲ش، ج۱۲، ص۳۸.
- ↑ خازن، تفسیر الخازن، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۳۹۳.
- ↑ ابوحیان، البحر المحیط فی التفسیر، ۱۴۲۰ش، ج۵، ص۴۳۵، ماتریدی، تفسیر الماتریدی، ۱۴۲۶ق، ج۷، ص۳۲۱.
منابع
- آمدی، سیف الدین، ابکار الافکار فی اصول الدین، تحقیق، احمد محمدمهمدی، قاهره، دار الکتب، ۱۴۲۳ق.
- ابوحیان، محمد بن یوسف، البحر المحیط فی التفسیر، صدقى محمد جمیل، بیروت، دار الفکر، چاپ اول، ۱۴۲۰ش.
- ابنکثیر، اسماعیل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم، محقق: شمس الدین، محمد حسین، بیروت، دار الكتب العلمية، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.
- ایزدی، عباس، اخلاق ایزدی: بیست گفتار اخلاقی - عرفانی، قم، اجر، ۱۳۸۴ش.
- اکبری، محمود، مشیت الهی در سبب سازی و سبب سوزی، قم، فتیان، ۱۳۸۹ش.
- جوادی آملی، عبدالله، تفسیر تسنیم، قم، اسراء، چاپ اول، ۱۳۹۳ش.
- خازن، علی بن محمد، تفسیر الخازن المسمی لباب التأویل فی معانی التنزیل، تصحیح: محمد علی شاهین عبدالسلام، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.
- رضایی اصفهانی، محمدعلی، تفسیر قرآن مهر، قم، پژوهشهای تفسیر و علوم قرآن، چاپ اول، ۱۳۸۷ش.
- طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، چاپ دوم، ۱۳۹۰ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تصحیح: فضلالله یزدی طباطبایی و هاشم رسولی، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
- فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، تصحیح: حسین اعلمی، تهران، مکتبة الصدر، چاپ دوم، ۱۴۱۵ق.
- قمی مشهدی، محمد بن محمدرضا، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، محقق: حسين درگاهى، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى. سازمان چاپ و انتشارات، چاپ اول، ۱۳۶۸ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تصحیح: علیاکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- مازندرانى، محمد صالح بن احمد، شرح الکافی-الأصول و الروضة، مصحح: شعرانى، ابوالحسن، تهران، المکتبة الإسلامیة، چاپ اول، ۱۳۸۲ش.
- ماتریدی، محمد بن محمد، تاویلات اهل السنه (تفسیر الماتریدی)، محقق: مجدی باسلوم، بیروت، دار الکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۲۶ق.
- نراقی، مهدی بن ابیذر، جامع السعادات، مصحح: محمد کلانتر، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، بیتا.