تفسیر نمونه از تفاسیر ترتیبی قرآن به زبان فارسی، اثر ناصر مکارم شیرازی و گروهی از نویسندگان حوزه علمیه قم. تألیف این کتاب ۱۵ سال طول کشیده و نویسندگان کوشیده‌اند آیات قرآن را با زبانی ساده و روان ترجمه و شرح کنند. مؤلف در پیشگفتار این اثر، هدف از تألیف آن را ارائه تفسیری برای استفاده عموم مردم بیان کرده است. به گزارش ناصر مکارم شیرازی تفسیر نمونه به زبان‌های عربی و اردو ترجمه شده و ترجمه انگلیسی آن در دست تهیه است.
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | آیت الله ناصر مکارم شیرازی با همکاری جمعی از نویسندگان |
| موضوع | تفسیر قرآن |
| زبان | فارسی |
| مجموعه | ۲۷ جلد |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | دارالکتب الاسلامیة |
نویسندگان
ده نویسنده از حوزه علمیه قم با آیت الله ناصر مکارم شیرازی در تالیف این تفسیر همکاری داشته‌اند:
- محمدرضا آشتیانی(درگذشت:۱۴۰۲ش)
- محمدجعفر امامی(درگذشت:۱۳۸۷ش)
- داود الهامی(درگذشت:۱۳۷۹ش)
- اسدالله ایمانی(درگذشت:۱۳۹۷ش)
- عبدالرسول حسنی
- سید حسن شجاعی(درگذشت:۱۳۹۳ش)
- سید نورالله طباطبائی(درگذشت:۱۳۶۰ش)
- محمود عبداللهی
- محسن قرائتی
- محمد محمدی اشتهاردی
ویژگی‌ها
| تفسیرهای مهم | |
|---|---|
| شیعی | تفسیر ابو الجارود • تفسیر قمی • کتاب التفسیر (عیاشی) • تفسیر التبیان • تفسیر مجمع البیان • تفسیر الصافی • تفسیر المیزان |
| سنی | تفسیر جامع البيان (طبری) • المحرر الوجیز (ابن عطیه) • تفسیر الجامع لأحكام القرآن (قرطبی) • تفسير القرآن العظيم (ابن كثير) • تفسیر جلالین (سیوطی) |
| گرایش‌های تفسیری | |
| تفسیر تطبیقی • تفسیر علمی • تفسیر عصری • تفسیر تاریخی • تفسیر فلسفی • تفسیر کلامی • تفسیر عرفانی • تفسیر ادبی • تفسیر فقهی | |
| روش‌های تفسیری | |
| تفسیر قرآن به قرآن • تفسیر روایی • تفسیر عقلی • تفسیر اجتهادی | |
| شیوه‌های نگارش تفسیر | |
| تفسیر ترتیبی • تفسیر موضوعی | |
| اصطلاحات علم تفسیر | |
| اسباب نزول • ناسخ و منسوخ • محکم و متشابه • اعجاز قرآن • جری و انطباق • مکی و مدنی | |
مهمترین ویژگی این تفسیر، اختصاص آن به عموم مردم است. نوع تفسیر و بیان مطالب، برای افراد و اقشار غیرمتخصص قابل فهم است. برخی دیگر ویژگی‌های تفسیر نمونه بنابر آنچه در مقدمه کتاب آمده است:
- از آنجا که قرآن کتاب زندگی و حیات است، در تفسیر آیات به جای پرداختن به مسائل ادبی و عرفانی و مانند آن، توجه خاصی به مسائل سازنده زندگی مادی و معنوی و به ویژه مسائل اجتماعی شده و به اندازه کافی روی مسائلی که تماس نزدیک با حیات فرد و اجتماع دارد تکیه گردیده است.
- به تناسب عناوینی که در آیات مطرح می‌شود، در ذیل هر آیه بحث فشرده و مستقلی درباره موضوعاتی مانند: ربا، بردگی، حقوق زن، فلسفه حج، اسرار تحریم قمار، شراب، گوشت خوک و ارکان و اهداف جهاد اسلامی و مانند آن آمده است تا خوانندگان در یک مطالعه اجمالی از مراجعه به کتاب‌های دیگر بی‌نیاز گردند.
- به جای پرداختن به بحث‌های کم‌حاصل، توجه مخصوصی به ریشه لغات و شان نزول آیات که هر دو در فهم دقیق معانی قرآن مؤثر هستند شده است.
- اشکالات، ایرادات و سؤالات مختلفی که گاهی در پیرامون اصول و فروع اسلام مطرح می‌گردد، به تناسب هر آیه طرح شده و پاسخ فشرده آن ذکر گردیده است، مانند: شبهه آکل و مأکول، معراج، تعدد زوجات، علت تفاوت ارث زن و مرد، تفاوت دیه زن و مرد، حروف مقطعه قرآن، نسخ احکام، جنگ‌ها و غزوات اسلامی، آزمایش‌های گوناگون الهی و ده‌ها مسأله دیگر به طوری که هنگام مطالعه آیات، علامت استفهامی در ذهن خواننده عزیز باقی نماند.
- از اصطلاحاتِ پیچیده علمی که نتیجه آن اختصاص کتاب به صنف خاصی است در متن کتاب دوری و به هنگام ضرورت در پاورقی آمده تا برای دانشمندان و صاحب‌نظران نیز مفید باشد.[۱]
نگاهی به محتوا
نخستین مطلب تفسیر نمونه توضیحی درباره چیستی تفسیر و اشاره به معنای لغوی آن که برگرفتن چهره از نقاب است. نویسنده یادآور شده که برای فهم مفاهیم قرآن باید نقاب از چهره جان و پرده از دیده عقل و هوش کنار زده شود. هم‌چنین تفسیر به چشم‌ها قدرت بخشیده و پرده‌ها را کنار می‌زند تا جایی که امکان دارد چهره‌های مخفی قرآن را درک کنیم. [۲] مطلب پایان بخش تفسیر نمونه روایتی از امام صادق(ع) درباره شیطانی به نام وسواس خناس است که برای فریب مردمان برنامه‌اش این است که آنان را با وعده‌ها و آروزها سرگرم و به گناه آلوده می‌کند و بعد از ارتکاب گناه توبه را ازیادشان می‌برد. [۳]
ترجمه و آثار مرتبط
به گزارش ناصر مکارم شیرازی تفسیر نمونه به زبان‌های عربی، اردو انگلیسی و ترکی آذربایجان ترجمه شده است.[۴] ترجمه عربی این کتاب در ۲۰ مجلد با عنوان «الأمثل فی تفسیر کتاب الله المنزل» به وسیله محمد علی آذرشب و جمعی دیگر به انجام رسیده است.[۵] علاوه بر ترجمه‌ها، کتاب‌های دیگری نیز بر اساس این تفسیر تالیف شده‌اند:
- برگزیده تفسیر نمونه: خلاصۀ دوره کامل تفسیر نمونه که توسط احمدعلی بابایی انجام و در ۵ مجلد منتشر شده است. مقدمه آیت الله مکارم شیرازی بر این کتاب تاریخ ۱۳ رجب ۱۴۱۴ق برابر با ۶ شهریور ۱۳۷۲ را دارد. این کتاب به زبان‌های انگلیسی، ترکی آذری و عربی ترجمه و منتشر شده است.[۶]
- تفسیر موضوعی قرآن کریم؛ برگرفته از تفسیر نمونه: این کتاب توسط علی‌رضا کمالی گردآوری شده و توسط نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها چاپ شده است.[۷]
- زن در تفسیر نمونه: این کتاب اولین بار در سال ۱۳۹۳ش، با مقدمه آیت الله مکارم شیرازی و به اهتمام سعید داوودی چاپ شد. کتاب در ۷۱۲ صفحه و در هفت بخش به موضوع زنان در قرآن می‌پردازد که عناوین بخش‌ها عبارتند از؛ سرگذشت غمبار زنان در عصر جاهلیت و وضعیت آنها در دیگر اقوام، تلاش قرآن برای احیای جایگاه زن، احکام مرتبط با زنان، زنان نمونه، زنان ناشایست، داستان‌هایی از زنان، و سرانجام زنان پیامبر.[۸]
- ترجمه فارسی قرآن کریم: این ترجمه مبتنی بر ترجمه‌ای است که در تفسیر نمونه آمده و در سال ۱۳۷۳ش، با ویراستاری جواد محدثی چاپ شده است.[۹] مکارم شیرازی در پی‌نوشت ترجمه خود یادآور شده که از زبان روزمره توده مردم استفاده کرده است.[۱۰] مرتضی کریمی‌نیا، اشکالاتی به این ترجمه وارد کرده است؛ از جمله، عدم ترجمه برخی موارد، اشکالات نحوی و ساختاری، تفاوت و تضاد در تفسیر و توضیح و اشکالات لُغَوی و صرفی.[۱۱]
- آثار متعددی در سالیان پس از نشر تفسیر نمونه به عنوان نقد و بررسی مبانی و قواعد و روش های تفسیری در تفسیر نمونه در قالب کتاب و پایان نامه و مانند آن از سوی نویسندگان ارائه شده است. به عنوان نمونه: نقد و بررسی قواعد تفسیری در تفسیر نمونه، نوشته اسحاق علی مطهری[۱۲] و پایان‌نامه‌ای با عنوان بررسی قواعد تفسیری در تفسیر نمونه، اثر فاطمه احمدی نژاد.[۱۳]
و نیز پایان نامه‌ای درباره نقد و بررسی مبانی و روش تفسیر نمونه توسط فتح الله نجارزادگان.[۱۴]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، مقدمه، ص۲۸.
- ↑ مکارم شیرازی و همکاری جمعی از نویسندگان، تفسیر نمونه، دارالکتب الاسلامیه، ج۱، صص۵-۶.
- ↑ مکارم شیرازی و جمعی از نویسندگان، تفسیر نمونه، دارالکتب الاسلامیه، ج۲۷، صص۵۱۰-۵۱۱.
- ↑ مکارم شیرازی و علی‌بابایی، برگزیده تفسیر نمونه،۱۳۸۲ش، ج۱، ص۲۰؛ https://www.ibna.ir/news/8474/تفسير-نمونه-به-سه-زبان
- ↑ «الامثل في تفسير كتاب الله المنزل»، پایگاه تخصصی قرآن کریم.
- ↑ «برگزیده تفسیر نمونه»، سایت آیت الله مکارم شیرازی.
- ↑ «تفسیر موضوعی قرآن کریم براساس تفسیر نمونه»، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.
- ↑ «کتاب زن در تفسیر نمونه»، سایت انتشارات امام علی ع.
- ↑ مکارم شیرازی، ترجمه قرآن کریم، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، ۱۳۷۳ش.
- ↑ رضایی اصفهانی، «مفهوم‌شناسى ضوابط و قواعد ترجمه قرآن»، ص۱۲۲.
- ↑ کریمی‌نیا، «نقد و بررسی ترجمه قرآن کریم از آیت الله مکارم شیرازی»، ص ۱۴۲.
- ↑ «نقد و بررسی قواعد تفسیری در تفسیر نمونه»، کتابخانه مجازی الفبا.
- ↑ «بررسی قواعد تفسیری در تفسیر نمونه»، ویرا ساینس.
- ↑ نقد و بررسی مبانی و روش تفسیری''تفسیر نمونه" سایت گنج. پایگاه اطلاعات علمی ایران.
منابع
- «الامثل في تفسير كتاب الله المنزل»، پایگاه تخصصی قرآن کریم، تاریخ بازدید: ۱۰ خرداد ۱۴۰۲ش.
- «بررسی قواعد تفسیری در تفسیر نمونه»، ویرا ساینس، تاریخ بازدید: ۱۰ خرداد ۱۴۰۲ش.
- «برگزیده تفسیر نمونه»، سایت آیت الله مکارم شیرازی، تاریخ بازدید: ۱۰ خرداد ۱۴۰۲ش.
- «تفسیر موضوعی قرآن کریم براساس تفسیر نمونه»، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، تاریخ بازدید: ۱۰ خرداد ۱۴۰۲ش.
- رضایی اصفهانی، محمد علی، «مفهوم‌شناسى ضوابط و قواعد ترجمه قرآن»، در مجله پژوهشهای قرآنی، تابستان و پاییز ۱۳۸۴ش.
- «کتاب زن در تفسیر نمونه»، سایت انتشارات امام علی ع، تاریخ بازدید: ۱۰ خرداد ۱۴۰۲ش.
- کریمی‌نیا، مرتضی، «نقد و بررسی ترجمه قرآن کریم از آیت الله مکارم شیرازی»، در فصلنامه بینات، شماره ۹، بهار ۱۳۷۵.
- مکارم شیرازی، ناصر، با همکاری جمعی از نویسندگان، تفسیر نمونه، تهران، چاپ سی و دوم، دارالکتب الاسلامیة، ۱۳۷۴ش.
- مکارم شیرازی، ناصر و احمد علی‌بابایی، برگزیده تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۸۲ش.
- «نقد و بررسی قواعد تفسیری در تفسیر نمونه»، کتابخانه مجازی الفبا، تاریخ بازدید: ۱۰ خرداد ۱۴۰۲ش.