آیه صادقین
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| نام آیه | آیه صادقین |
| واقع در سوره | توبه |
| شماره آیه | ۱۱۹ |
| جزء | ۱۱ |
| اطلاعات محتوایی | |
| موضوع | اعتقادی |
| درباره | دلایل امامت، اهل البیت |
آيه صادقين (توبه: ۱۱۹) به مؤمنان دستور می‌دهد همراه با صادقان باشند و از آنان پیروی کنند. مفسران مسلمان درباره مصداق و ویژگی‌های صادقین، تفاسیر متعددی ارائه کرده و در این باره به آیاتی از قرآن اتکا کرده‌اند؛ از جمله شیخ طوسی با اتکا به آیه ۲۳ سوره احزاب، صادقین در این آیه را کسانی دانسته که در عهد خود با خداوند صادقانه عمل کرده‌اند.
روایاتی در مجامع حدیثی شیعه و اهل‌سنت نقل شده که بر اساس آن، علی بن ابیطالب به‌تنهایی یا به‌همراه یاران یا اهل‌بیتش، و یا پیامبر و اهل‌بیتش، مصداق صادقین بیان شده‌اند. روایات بسیاری نیز صادقین را اهل‌بیت تفسیر کرده‌اند.
علامه حلی این آیه را از دلایل امامت امام علی شمرده و مصادیق آیه را تنها معصومان دانسته است. به‌گفتهٔ ناصر مکارم شیرازی، معنای آیه این است که همراه با محمد و اهل‌بیت او باشید. فخر رازی نیز آیه را دلیل عصمت صادقین دانسته، اما گفته مصداق صادقین «مجموع امت» است.
متن و ترجمه آیه صادقین
﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَكُونُوا مَعَ الصَّادِقِينَ ١١٩﴾ [توبه:119]
﴿ای کسانی که ایمان آورده‌اید از خدا پروا کنید و با راستان باشید ١١٩﴾
سوره توبه: آیه ۱۱۹
معنا و مصداق صادقین
واژه «صادقین» جمعِ «صادق» است.[۱] به‌گفته سید محمدحسین طباطبایی در تفسیر المیزان، کسی که عقیده‌‌اش با واقعیت مطابقت دارد یا ظاهر و باطنش با یکدیگر سازگار و همراه‌اند، صادق است.[۲] زَمَخشَری از مفسران اهل‌سنت نیز بر آن است که صادقان کسانی‌اند که در دین خدا از نظر عقیده، گفتار و رفتار صادق‌اند.[۳]
با این حال، مفسران مسلمان دربارهٔ مصداق و ویژگی‌های «صادقین» اختلاف‌نظر دارند. طَبْرسی، در تفسیر مجمع‌البیان، گفته که مراد از صادقین کسانی‌اند که اوصاف یادشده در آیه۱۷۷[یادداشت ۱] سوره بقره را دارند.[۴]
شیخ طوسی مصادیق صادقان را کسانی دانسته که در آیه ۲۳ سوره احزاب[یادداشت ۲] وصف آنان بیان شده؛ یعنی در عهد خود با خداوند صادقانه عمل کرده‌اند.[۵]
از میان مفسران اهل‌سنت، قرطبی بر آن است که صادقان مهاجران‌اند که در آیه هشتم سوره حشر[یادداشت ۳] صادق نامیده شده‌اند.[۶]
بُرَید گوید: از امام باقر(ع) درباره قول خدای عزوجل که می‌فرماید «اتَّقُوا اللَهَ وَکونُوا مَعَ الصَّادِقِینَ» پرسیدم. حضرت فرمودند: مقصود ماییم.
کلینی، الکافی، ۱۴۰۱ق، ج۱، ص۲۰۸.
در میان احادیث نقل‌شده در کتاب‌های شیعه و سنی، روایاتی وجود دارد که در آنها علی(ع) یا علی و اصحاب او، یا علی و اهل‌بیتش[۷] یا محمد(ص) و اهل‌بیتش مصداق صادقین در این آیه بیان شده‌اند.[۸] در عین حال بسیاری از روایات شیعه، صادقین را به اهل‌بیت(ع) تفسیر کرده‌اند.[۹]
دلالت بر عصمت و امامت صادقین
به‌گفته چند تن از عالمان شیعه، آیه صادقین بر امامت و عصمت امام علی(ع) دلالت دارد. علامه حلی در شرح کلام محقق طوسی که آیه «وَکونُوا مَعَ الصّادِقین» را از دلایل امامت علی (ع) دانسته، گفته است مقصود از صادقین کسانی‌اند که صادق‌‌بودن‌شان معلوم است و این فقط در مورد معصوم تحقق می‌یابد؛ زیرا نمی‌توان از صادق‌بودن غیرمعصوم آگاه شد و بنابر اجماع مسلمانان، در میان اصحاب پیامبر(ص) غیر از علی(ع) کسی معصوم نبوده است.[۱۰]
همچنین ناصر مکارم شیرازی، مرجع تقلید و مفسر شیعه گفته است که معنای آیه این است که «همراه محمد و اهل‌بیتش باشید»؛ چراکه اگر کسى معصوم نباشد، چطور ممکن است بدون قیدوشرط، دستور پیروى و همگامى و معیت با او صادر شود؟[۱۱]
از میان عالمان اهل‌سنت نیز، فخر رازی، آیه را دلیل عصمت صادقین دانسته و گفته است از این عبارت معلوم می‌شود مؤمنان معصوم نیستند و برای در امان بودن از خطا باید از کسانی پیروی کنند که از خطا به دور هستند و آنان صادقین‌‌اند.[۱۲] البته وی مصداق صادقین را «مجموع امت» دانسته است.[۱۳]
تک‌نگاری
- لَاَکونُ مَعَ الصّادقین، نوشته محمد التیجانی السماوی، چاپ اول، ۱۳۷۴ش، مؤسسه انصاریان.
- کونوا مَعَ الصّادقین، نوشته السید مرتضی الحسینی الشیرازی.
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ جرجانی، التعریفات، ۱۴۱۹ق، ص۹۵.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۹، ص۴۰۲.
- ↑ زمخشری، الکشاف، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۲۲۰.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۹ش، ج۳، ص۸۱.
- ↑ طوسی، التبیان، ۱۴۰۱ق، ج۵، ص۳۱۸.
- ↑ قرطبی، الجامع لأحکام القرآن، ۱۴۲۳ق، ج۸، ص۲۸۸.
- ↑ سیوطی، الدرّ المنثور، ۱۴۲۱ق، ج۴، ص۲۸۷؛ آمدی، غایة المرام، ۱۳۹۱ق، ج۳، ص۵۰ـ۵۱؛ امینی، الغدیر، ۱۴۲۱ق، ج۲، ص۳۰۶.
- ↑ حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۲۶۲.
- ↑ کلینی، اصول کافی، ۱۴۰۱ق، ج۱، ص۲۰۸؛ آمدی، غایة المرام، ۱۳۹۱ق، ج۳، ص۵۲.
- ↑ حلی، کشف المراد، ۱۴۱۹ق، ص۵۰۳.
- ↑ «دلالت آیه (کونوا مع الصادقین) بر وجود معصوم، در هر عصری»، سایت آیین رحمت.
- ↑ فخر رازی، مفاتیح الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۱۶، ص۱۶۶.
- ↑ فخر رازی، مفاتیح الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۱۶، ص۱۶۶.
یادداشت
- ↑ نیکوکاری آن نیست که روی خود را به‌سوی مشرق و [یا] مغرب بگردانید؛ بلکه نیکی آن است که کسی به خدا و روز بازپسین و فرشتگان و کتاب [آسمانی] و پیامبران ایمان آوَرَد، و مال [خود] را با وجودِ دوست داشتنش، به خویشاوندان و یتیمان و بینوایان و در راهماندگان و گدایان و در [راهِ آزاد کردن] بندگان بدهد، و نماز را برپای دارد، و زکات را بدهد، و آنان که چون عهد بندند، به عهد خود وفاداران‌اند و در سختی و زیان، و به هنگام جنگ شکیبایان‌اند، آنانند کسانی که راست گفتهاند، و آنان همان پرهیزکاران‌اند.
- ↑ «برخی از مؤمنان مردانی‌اند که به عهد خود با خداوند صادقانه عمل کردند، عده‌ای از آنان به شهادت رسیدند و عده‌ای دیگر منتظر شهادت‌اند و [هرگز عهد و پیمان خود با خداوند را] تبدیل نکردند».
- ↑ لِلْفُقَرَاءِ الْمُهَاجِرِينَ الَّذِينَ أُخْرِجُوا مِنْ دِيَارِهِمْ وَأَمْوَالِهِمْ يَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنَ اللهِ وَرِضْوَانًا وَيَنْصُرُونَ اللهَ وَرَسُولَهُ ۚ أُولَٰئِكَ هُمُ الصَّادِقُونَ؛ این اموال (غنائم) برای فقیران مهاجری است که از خانه و کاشانه و اموال خود بیرون رانده شدند، درحالی‌که فضل الهی و رضای او را می‌طلبند و خدا و رسولش را یاری می‌کنند؛ و آنها راستگویان‌اند.
منابع
- جرجانى، سيدشريف على بن محمد، التعريفات، بيروت، دار الفكر، ۱۴۱۹ق.
- حاكم حسكانى، عبدالله بن احمد، شواهد التنزيل، تهران، مؤسسة الطبع والنشر، ۱۴۱۱ق.
- حلى، حسن بن‌يوسف، كشف المراد، قم، مؤسّسة النشرالاسلامى، ۱۴۱۹ق.
- «دلالت آیه کونوا مع الصادقین بر وجود معصوم، در هر عصری»، سایت آیین رحمت، تاریخ بازدید: ۲۲ مرداد ۱۴۰۳.
- زمخشرى، محمود بن عمر، الكشاف عن حقائق غوامض التنزيل و عيون الأقاويل فی وجوه التأويل، مصحح: مصطفی‌حسین احمد، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۰۷ق.
- سيوطى، جلال‌الدين، الدر المنثور، بیروت، دار احياء التراث العربى، ۱۴۲۱ق.
- طباطبايى، سید محمدحسين، الميزان، بیروت، مؤسسة الاعلمى، ۱۳۹۳ق.
- طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البيان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار احياء التراث العربى، ۱۳۷۹ش.
- طوسى، محمد بن حسن، التبيان فى تفسير القرآن، قم، مكتب الاعلام الاسلامى، ۱۴۰۱ق.
- فخر رازى، محمد بن عمر، مفاتيح الغيب (التفسير الكبير)، بیروت، دار احياء التراث العربى، چاپ سوم، ۱۴۲۰ق.
- قرطبى، محمد بن احمد، الجامع لأحكام القرآن العظیم، به تحقيق عبدالرزاق المهدى، بیروت، دار الكتاب العربى، ۱۴۲۳ق.
- كلينى، محمد بن يعقوب، اصول كافى، بیروت، دار التعارف، ۱۴۰۱ق.
پيوند به بیرون
- «آیه صادقین»، دانشنامه کلام اسلامی.
- «بازکاوی مصداق صادقین در آیه کونو مع الصادقین»، کرم سیاوشی و محمدعلی ایزدی.
- «تفسیر تطبیقی آیه مع الصادقین از دیدگاه فریقین»، ایلقار اسماعیل‌زاده.