عبدالله بن جعفر بن ابی‌طالب: تفاوت میان نسخه‌ها
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جز اصلاح نویسه‌های عربی |
||
| خط ۳۱: | خط ۳۱: | ||
==نسب== | ==نسب== | ||
عبدالله بن جعفر بن ابی‌طالب بن عبدالمطلب، از [[صحابه|صحابه پیامبر(ص)]] فرزند [[جعفر بن ابی‌طالب]] و [[اسماء بنت عمیس]] بود. | عبدالله بن جعفر بن ابی‌طالب بن عبدالمطلب، از [[صحابه|صحابه پیامبر(ص)]] فرزند [[جعفر بن ابی‌طالب]] و [[اسماء بنت عمیس]] بود.<ref>ابن‌اثیر، اسدالغابه، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۹۴.</ref> | ||
{{شجره نامه بنی هاشم}} | {{شجره نامه بنی هاشم}} | ||
| خط ۳۷: | خط ۳۷: | ||
جعفر بن ابی‌طالب در [[هجرت به حبشه]]، همسرش اسماء را با خود برد.<ref> ابن‌هشام، السیرة النبویة، دارالمعرفه، ج۱، ص۳۲۳.</ref> و عبدالله، به عنوان نخستین مولود [[اسلام|مسلمانان]]، در آنجا متولد شد.<ref> ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۸۸۰ـ۸۸۱.</ref> عبدالله در [[سال هفتم هجری قمری|سال هفتم هجرت]]، پس از [[غزوه خیبر]]، به همراه خانواده‌اش به [[مدینه]] رفت.<ref> ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۲۴۲.</ref> | جعفر بن ابی‌طالب در [[هجرت به حبشه]]، همسرش اسماء را با خود برد.<ref> ابن‌هشام، السیرة النبویة، دارالمعرفه، ج۱، ص۳۲۳.</ref> و عبدالله، به عنوان نخستین مولود [[اسلام|مسلمانان]]، در آنجا متولد شد.<ref> ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۸۸۰ـ۸۸۱.</ref> عبدالله در [[سال هفتم هجری قمری|سال هفتم هجرت]]، پس از [[غزوه خیبر]]، به همراه خانواده‌اش به [[مدینه]] رفت.<ref> ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۲۴۲.</ref> | ||
بنابر برخی روایات، هنگامی که جعفر در [[جنگ موته]] به شهادت رسید، پیامبر(ص) فرزندان او از جمله عبدالله را مورد نوازش قرار داد.<ref> واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۷۶۶ـ۷۶۷.</ref> پس از این جنگ، عبدالله را، باتوجه به حدیثی از پیامبر دربارۀ جعفر، ابن‌ذی‌الجناحین (صاحب دو بال) خواندند.<ref> نگاه کنید به | بنابر برخی روایات، هنگامی که جعفر در [[جنگ موته]] به شهادت رسید، پیامبر(ص) فرزندان او از جمله عبدالله را مورد نوازش قرار داد.<ref> واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۷۶۶ـ۷۶۷.</ref> پس از این جنگ، عبدالله را، باتوجه به حدیثی از پیامبر دربارۀ جعفر، ابن‌ذی‌الجناحین (صاحب دو بال) خواندند.<ref> نگاه کنید به ابن‌حجر، الاصابه، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۵۹۴.</ref> | ||
==در دوران خلفا== | ==در دوران خلفا== | ||
| خط ۴۴: | خط ۴۴: | ||
در دورۀ خلافت [[عثمان]]، هنگام تبعید [[ابوذر]] به [[ربذه|رَبَذه]]، عبدالله به تبعیت از علی(ع)، ابوذر را تا بیرون مدینه بدرقه کرد.<ref>یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۱۷۲.</ref> | در دورۀ خلافت [[عثمان]]، هنگام تبعید [[ابوذر]] به [[ربذه|رَبَذه]]، عبدالله به تبعیت از علی(ع)، ابوذر را تا بیرون مدینه بدرقه کرد.<ref>یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۱۷۲.</ref> | ||
به گفته [[ابن‌ابی‌الحدید]] هنگامی که [[ولید بن عقبه]] والی عثمان در [[کوفه]] به شراب‌خواری متهم شد، عبدالله به دستور علی(ع) بر ولید [[حد]] جاری کرد.<ref>ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۷، ص۲۳۲ و۲۳۴.</ref> همچنین در [[سال ۳۵ قمری]] هنگامی که مخالفان عثمان را محاصره کردند، عبدالله جزو کسانی بوده که از طرف علی(ع) برای حفظ جان عثمان از تعرض مخالفان کوشیده است.<ref>نک: مفید، الجمل، ص۴۳۵ـ۴۳۶.</ref> | به گفته [[ابن‌ابی‌الحدید]] هنگامی که [[ولید بن عقبه]] والی عثمان در [[کوفه]] به شراب‌خواری متهم شد، عبدالله به دستور علی(ع) بر ولید [[حد]] جاری کرد.<ref> ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱۷، ص۲۳۲ و۲۳۴.</ref> همچنین در [[سال ۳۵ قمری]] هنگامی که مخالفان عثمان را محاصره کردند، عبدالله جزو کسانی بوده که از طرف علی(ع) برای حفظ جان عثمان از تعرض مخالفان کوشیده است.<ref>نک: مفید، الجمل، ص۴۳۵ـ۴۳۶.</ref> | ||
===در عصر امام علی(ع) === | ===در عصر امام علی(ع) === | ||
عبدالله در بیشتر حوداث دوران [[خلافت علی(ع)]] حضور داشت و با او [[بیعت]] کرد.<ref> مفید، الجمل، ص۱۰۷</ref> او به طرفداری از علی(ع) در [[جنگ جمل]] شرکت کرد<ref> مسعودی، مروج الذهب، بیروت، ج۳، ص۱۰۵</ref> | عبدالله در بیشتر حوداث دوران [[خلافت علی(ع)]] حضور داشت و با او [[بیعت]] کرد.<ref> مفید، الجمل، ص۱۰۷</ref> او به طرفداری از علی(ع) در [[جنگ جمل]] شرکت کرد<ref> مسعودی، مروج الذهب، بیروت، ج۳، ص۱۰۵</ref> | ||
او در [[جنگ صفین]] نیز در کنار امام علی(ع) بود و بر قبایل [[قریش]]، [[قبیله اسد|اَسَد]] و [[قبیله کنانه|کنانه]] ریاست داشت<ref>ابن‌عساکر، ج۲۷، ص۲۷۲.</ref> و پیادگانِ سَمت راست سپاه امام را فرماندهی می‌کرد.<ref> ابن‌اعثم کوفی، ج۳، ص۲۴</ref> و به همراه عده‌ای از [[قریش]] و [[انصار]] به [[عمرو بن عاص]] حمله کرد.<ref> دینوری، ص۱۸۴.</ref> بنا به نقلی علی(ع) علت پذیرش [[ماجرای حکمیت|حَکَمیت]] را زنده ماندن افرادی | او در [[جنگ صفین]] نیز در کنار امام علی(ع) بود و بر قبایل [[قریش]]، [[قبیله اسد|اَسَد]] و [[قبیله کنانه|کنانه]] ریاست داشت<ref>ابن‌عساکر، ج۲۷، ص۲۷۲.</ref> و به کمک مسلم بن عقیل پیادگانِ سَمت راست سپاه امام را فرماندهی می‌کرد.<ref> ابن‌اعثم کوفی، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۳، ص۲۴.</ref> و به همراه عده‌ای از [[قریش]] و [[انصار]] به [[عمرو بن عاص]] حمله کرد.<ref> دینوری، اخبار الطوال، ۱۳۶۸ش، ص۱۸۴.</ref> بنا به نقلی علی(ع) علت پذیرش [[ماجرای حکمیت|حَکَمیت]] را زنده ماندن افرادی همچون عبدالله بن جعفر دانست.<ref> منقری، وقعة الصفین، ۱۳۸۲ق، ص۵۳۰</ref> عبدالله از کسانی بود که به پایبندی [[عراق|عراقیان]] بر عهدنامه حکمیت گواهی داد.<ref>منقری، وقعة صفین، ۱۳۸۲ق، ص۵۰۷.</ref> | ||
علی(ع) به پیشنهاد او [[محمد بن ابی‌بکر]] (برادر مادری عبدالله) را به جای [[قیس بن سعد]] به ولایت [[مصر]] منصوب کرد.<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۴، ص۵۵۴-۵۵۵.</ref> به گفتۀ [[ابن ابی‌الحدید]] علی(ع) می‌خواست عبدالله را به سبب [[تبذیر]]، از تصرف در اموالش منع کند، ازاین‌رو او با [[زبیر]] شریک شد و امام دیگر او را [[محجور]] نکرد.<ref>ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۵۳.</ref> | علی(ع) به پیشنهاد او [[محمد بن ابی‌بکر]] (برادر مادری عبدالله) را به جای [[قیس بن سعد]] به ولایت [[مصر]] منصوب کرد.<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۴، ص۵۵۴-۵۵۵.</ref> به گفتۀ [[ابن ابی‌الحدید]] علی(ع) می‌خواست عبدالله را به سبب [[تبذیر]]، از تصرف در اموالش منع کند، ازاین‌رو او با [[زبیر]] شریک شد و امام دیگر او را [[محجور]] نکرد.<ref>ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۵۳.</ref> | ||
===پس از شهادت امام علی(ع)=== | ===پس از شهادت امام علی(ع)=== | ||
| خط ۸۸: | خط ۸۸: | ||
گفته شده است عبدالله دوستدار موسیقی بود و گوش دادن آن را ناروا نمی‌دانست. و از مغنیانی چون بُدَیح، سائب خاثر و نشیط، حمایت می‌کرد.<ref>نک: طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۳۳۶ـ۳۳۷؛ ابن‌عبدالبرّ، ج۳، ص۸۸۱</ref> عبدالله را به صفاتی چون زیرکی، نکته‌سنجی، خوش‌خلقی، پاک‌دامنی و بخشندگی ستوده‌اند. همچنین وی ملقب به بحرالجود بوده است<ref>ابن‌عبدالبر، ج۳، ص۸۸۱.</ref> و نام او را در زمره چهار بخشنده [[بنی‌هاشم|هاشمی]] ذکر کرده‌اند.<ref>ابن‌عنبه، ص۳۶.</ref> به گزارش [[یعقوبی]] وی یک‌بار جامه‌های تن خود را به فردی مستحق داد.<ref>یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۲۷۷.</ref> همچنین بلاذری پس از نقل مقرری او گفته است که بذل و بخشش وی چنان بود که قبل از پایان سال بلکه بدهکار می‌شد.<ref> بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ۱۳۹۴ق، ص۴۵.</ref> | گفته شده است عبدالله دوستدار موسیقی بود و گوش دادن آن را ناروا نمی‌دانست. و از مغنیانی چون بُدَیح، سائب خاثر و نشیط، حمایت می‌کرد.<ref>نک: طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۳۳۶ـ۳۳۷؛ ابن‌عبدالبرّ، ج۳، ص۸۸۱</ref> عبدالله را به صفاتی چون زیرکی، نکته‌سنجی، خوش‌خلقی، پاک‌دامنی و بخشندگی ستوده‌اند. همچنین وی ملقب به بحرالجود بوده است<ref>ابن‌عبدالبر، ج۳، ص۸۸۱.</ref> و نام او را در زمره چهار بخشنده [[بنی‌هاشم|هاشمی]] ذکر کرده‌اند.<ref>ابن‌عنبه، ص۳۶.</ref> به گزارش [[یعقوبی]] وی یک‌بار جامه‌های تن خود را به فردی مستحق داد.<ref>یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۲۷۷.</ref> همچنین بلاذری پس از نقل مقرری او گفته است که بذل و بخشش وی چنان بود که قبل از پایان سال بلکه بدهکار می‌شد.<ref> بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ۱۳۹۴ق، ص۴۵.</ref> | ||
[[عبیدالله بن قیس]] درباره جود و بخشش وی اشعاری سروده<ref>نک: ابن‌عساکر، ج۲۷، ص۲۷۱ـ۲۷۲</ref> و حکایاتی نیز دربارۀ جود و سخاوت او نقل شده است.<ref>نک | [[عبیدالله بن قیس]] درباره جود و بخشش وی اشعاری سروده<ref>نک: ابن‌عساکر، ج۲۷، ص۲۷۱ـ۲۷۲</ref> و حکایاتی نیز دربارۀ جود و سخاوت او نقل شده است.<ref>نک ابن‌عبدالبر، ج۳، ص۸۸۲.</ref> | ||
==راویان== | ==راویان== | ||
| خط ۱۰۹: | خط ۱۰۹: | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
*ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابه فی تمییز الصحابه، تحقیق عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق/۱۹۹۵م. | *ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابه فی تمییز الصحابه، تحقیق عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق/۱۹۹۵م. | ||
* ابن‌ابی‌الحدید، عبدالحمید بن هبة‌الله، شرح نهج‌البلاغة، | * ابن‌ابی‌الحدید، عبدالحمید بن هبة‌الله، شرح نهج‌البلاغة، تصحیح محمد ابوالفضل ابراهیم، قم، ۱۴۰۴ق. | ||
* ابن‌اثیر، علی بن محمد، اسدالغابة فی معرفة الصحابة، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۹م/۱۴۰۹ق. | * ابن‌اثیر، علی بن محمد، اسدالغابة فی معرفة الصحابة، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۹م/۱۴۰۹ق. | ||
* ابن‌اعثم کوفی، | * ابن‌اعثم کوفی، احمد بن اعثم، الفتوح، تحقیق علی‌شیری، بیروت، دار الاضواء، ۱۴۱۱ق/۱۹۹۱م. | ||
* ابن‌سعد، الطبقات‌الکبری، چاپ درالفکر- یا دارصادر، بیروت، قم ۱۴۰۵ق. | * ابن‌سعد، الطبقات‌الکبری، چاپ درالفکر- یا دارصادر، بیروت، قم ۱۴۰۵ق. | ||
* ابن‌عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، چاپ علی محمد بجاوی، بیروت ۱۴۱۲ق/۱۹۹۲م. | * ابن‌عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، چاپ علی محمد بجاوی، بیروت ۱۴۱۲ق/۱۹۹۲م. | ||
| خط ۱۱۸: | خط ۱۱۸: | ||
* ابن‌قتیبه، المعارف چاپ ثروت عکاشه، قاهره ۱۹۶۰م. | * ابن‌قتیبه، المعارف چاپ ثروت عکاشه، قاهره ۱۹۶۰م. | ||
* ابن‌هشام، السیرةالنبویة، چاپ مصطفی سقا، ابراهیم ابیاری و عبدالحفیظ شلبی، قاهره ۱۹۳۶م. | * ابن‌هشام، السیرةالنبویة، چاپ مصطفی سقا، ابراهیم ابیاری و عبدالحفیظ شلبی، قاهره ۱۹۳۶م. | ||
* بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، چاپ محمود فردوس عظم، دمشق ۱۹۹۷ـ۲۰۰۰م. | * بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، چاپ محمود فردوس عظم، دمشق ۱۹۹۷ـ۲۰۰۰م. | ||
* تستری، محمدتقی، قاموس‌الرجال، قم ۱۴۱۵ق. | * تستری، محمدتقی، قاموس‌الرجال، قم ۱۴۱۵ق. | ||
| خط ۱۳۱: | خط ۱۲۹: | ||
*مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، دارالهجره، قم، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق. | *مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، دارالهجره، قم، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق. | ||
* محبوب مهدویان، «عبدالله بن جعفربن ابی‌طالب»، تاریخ اسلام، سال ۲، ش ۲، قم، تابستان ۱۳۸۰ق. | * محبوب مهدویان، «عبدالله بن جعفربن ابی‌طالب»، تاریخ اسلام، سال ۲، ش ۲، قم، تابستان ۱۳۸۰ق. | ||
* منقری، نصر بن مزاحم، وقعة صفین، | * منقری، نصر بن مزاحم، وقعة صفین، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، قاهره، المؤسسة العربیة الحدیثة، الطبعة الثانیة، ۱۳۸۲ق. | ||
* واقدی، محمد بن عمر، فتوح الشام، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۷ق/۱۹۹۷م. | * واقدی، محمد بن عمر، فتوح الشام، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۷ق/۱۹۹۷م. | ||
* واقدی، محمد بن عمر، المغازی، چاپ مارسدن جونس، قاهره ۱۹۶۶م، | * واقدی، محمد بن عمر، المغازی، چاپ مارسدن جونس، قاهره ۱۹۶۶م، | ||
نسخهٔ ۲ ژانویهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۶:۰۲
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | عبدالله بن جعفر بن ابی‌طالب |
| کنیه | ابوهاشم |
| لقب | بحرالجود |
| زادروز | ۲ یا ۳ق |
| زادگاه | حبشه |
| مهاجر/انصار | مهاجر |
| نسب/قبیله | بنی‌هاشم |
| خویشاوندان | جعفر طیار (پدر) • اسماء دختر عمیس (مادر)• زینب(س) (همسر) |
| درگذشت | بین ۸۰ق تا ۹۰ق. |
| مدفن | مدینه -بقیع |
| مشخصات دینی | |
| حضور در جنگ‌ها | جمل • صفین |
| هجرت به | مدینه |
| دیگر فعالیت‌ها | یاران امام علی(ع)• یاران امام حسن بیعت با عبدالله بن زبیر |
عبدالله بن جعفر بن ابی‌طالب همسر حضرت زینب(س).
او نخستین مولود مسلمانان در حبشه بود که در کودکی با پیامبر(ص) بیعت نمود. در حمایت از علی(ع) در جنگ‌های جمل و صفّین شرکت کرد.
وی تا زمان صلح امام حسن(ع) با معاویه، با آن حضرت همراه بود. او در دوره حکومت معاویه و یزید عطایای آنها را می‌پذیرفت و در واقعه کربلا حضور نداشت؛ اما دو تن از فرزندانش به نامهای عون و محمد در روز عاشورا به شهادت رسیدند و برخی دیگر از فرزندانش نیز در واقعه حَرِّه کشته شدند.
نسب
عبدالله بن جعفر بن ابی‌طالب بن عبدالمطلب، از صحابه پیامبر(ص) فرزند جعفر بن ابی‌طالب و اسماء بنت عمیس بود.[۱]
ولادت و کودکی
جعفر بن ابی‌طالب در هجرت به حبشه، همسرش اسماء را با خود برد.[۲] و عبدالله، به عنوان نخستین مولود مسلمانان، در آنجا متولد شد.[۳] عبدالله در سال هفتم هجرت، پس از غزوه خیبر، به همراه خانواده‌اش به مدینه رفت.[۴]
بنابر برخی روایات، هنگامی که جعفر در جنگ موته به شهادت رسید، پیامبر(ص) فرزندان او از جمله عبدالله را مورد نوازش قرار داد.[۵] پس از این جنگ، عبدالله را، باتوجه به حدیثی از پیامبر دربارۀ جعفر، ابن‌ذی‌الجناحین (صاحب دو بال) خواندند.[۶]
در دوران خلفا
بنابر کتاب فتوح الشام، عبدالله در فتوحات شام که در زمان خلافت عمر بن خطاب رخ داد، مشارکت کرد.[۷]
در دورۀ خلافت عثمان، هنگام تبعید ابوذر به رَبَذه، عبدالله به تبعیت از علی(ع)، ابوذر را تا بیرون مدینه بدرقه کرد.[۸]
به گفته ابن‌ابی‌الحدید هنگامی که ولید بن عقبه والی عثمان در کوفه به شراب‌خواری متهم شد، عبدالله به دستور علی(ع) بر ولید حد جاری کرد.[۹] همچنین در سال ۳۵ قمری هنگامی که مخالفان عثمان را محاصره کردند، عبدالله جزو کسانی بوده که از طرف علی(ع) برای حفظ جان عثمان از تعرض مخالفان کوشیده است.[۱۰]
در عصر امام علی(ع)
عبدالله در بیشتر حوداث دوران خلافت علی(ع) حضور داشت و با او بیعت کرد.[۱۱] او به طرفداری از علی(ع) در جنگ جمل شرکت کرد[۱۲]
او در جنگ صفین نیز در کنار امام علی(ع) بود و بر قبایل قریش، اَسَد و کنانه ریاست داشت[۱۳] و به کمک مسلم بن عقیل پیادگانِ سَمت راست سپاه امام را فرماندهی می‌کرد.[۱۴] و به همراه عده‌ای از قریش و انصار به عمرو بن عاص حمله کرد.[۱۵] بنا به نقلی علی(ع) علت پذیرش حَکَمیت را زنده ماندن افرادی همچون عبدالله بن جعفر دانست.[۱۶] عبدالله از کسانی بود که به پایبندی عراقیان بر عهدنامه حکمیت گواهی داد.[۱۷]
علی(ع) به پیشنهاد او محمد بن ابی‌بکر (برادر مادری عبدالله) را به جای قیس بن سعد به ولایت مصر منصوب کرد.[۱۸] به گفتۀ ابن ابی‌الحدید علی(ع) می‌خواست عبدالله را به سبب تبذیر، از تصرف در اموالش منع کند، ازاین‌رو او با زبیر شریک شد و امام دیگر او را محجور نکرد.[۱۹]
پس از شهادت امام علی(ع)
به گزارش ابن‌سعد و علی بن مسعودی عبدالله، پس از شهادت امام علی(ع)، ابن ملجم را قصاص کرد.[۲۰] البته این گفته خلاف نقل مشهور است و با عبارت دیگری از مسعودی که می‌گوید: «و قتل الحسنُ عبدالرحمن بن ملجمَ علی حسب ما ذکرنا»[۲۱] سازگار نیست. طبق نقل شیخ مفید امام حسن مجتبی(ع) دستور داد ابن‌ملجم قصاص شود و گردن او زده شد.[۲۲]
عبدالله تا صلح امام حسن با معاویه با امام حسن(ع) همراه بود.[۲۳]
در عصر حکومت معاویه
پس از به خلافت رسیدن معاویه، عبدالله با دربار او در دمشق ارتباط برقرار کردمعاویه ۱.۰۰۰.۰۰۰ درهم مقرری سالیانه برای وی تعیین کرد و یزید آن را به ۲.۰۰۰.۰۰۰ درهم افزایش داد.[۲۴]
معاویه وی را سید بنی‌هاشم لقب داد، اما عبدالله چنین لقبی را مختص به حسنین(ع) می‌دانست.[۲۵] برخی احترام معاویه به عبدالله بن جعفر را برخاسته از تلاش وی برای جذب بزرگان و سران قبایل، و شاید برای کاستن از مقام فرزندان امام علی دانسته‌اند.[۲۶]
در مجالس معاویه بین عمرو بن عاص و یزید با عبدالله بن جعفر مفاخراتی صورت گرفته است[۲۷] در یکی از این مجالس، که حسنین نیز حضور داشتند، بین معاویه و عبدالله مشاجره‌ای رخ داد و عبدالله به بیان فضیلت علی(ع) و خاندانش پرداخته است.[۲۸]
به گفته ابن‌ابی‌الحدید، هنگامی که امام حسن(ع) به شهادت رسید، مروان از دفن وی در کنار مرقد پیامبر(ص) جلوگیری کرد. عبدالله، امام حسین(ع) را سوگند داد تا از مشاجره با مروان بپرهیزد.[۲۹]
واقعه کربلا
در حرکت امام حسین(ع) از مکه به سوی کوفه، عبدالله نامهای به او نوشت و او را از حرکت به سوی کوفه برحذر داشت. وی همچنین از عمرو بن سعید والی مکه، نیز برای امام حسین(ع) امان‌نامه گرفت.[۳۰]
عبدالله در واقعه کربلا حضور نداشت؛ اما دو فرزندش در روز عاشورا به شهادت رسیدند.[۳۱]
درباره علت غیبت عبدالله در واقعه کربلا اختلاف است. محمدحسین رجبی دوانی (زاده ۱۳۳۹ش) پژوهشگر تاریخ اسلام، وی را به جهت غیبت در کربلا سرزنش می‌کند و به‌همین‌جهت حتی وی را شایسته همسری حضرت زینب نمی‌داند.[۳۲] در مقابل، احتمال‌هایی مانند کهولت سن، نابینایی و احتمال مأموریت‌داشتن وی در مدینه از جانب امام حسین(ع) به عنوان علت عدم همراهی وی بیان شده است[۳۳] البته گفته شده که این احتمال‌ها بر اساس حدس و گمان است و شواهد تاریخی آنها را تأیید نمی‌کند.[۳۴]
در واقعه حره (۶۳ق )، عبدالله بن جعفر دربارۀ مردم مدینه با یزید مذاکره کرد و کوشید یزید را از خشونت با مردم مدینه بازدارد. یزید خواست وی را، در صورت اطاعت اهالی مدینه، پذیرفت. عبدالله برای عده‌ای از سران مدینه نامه نوشت و از آنان خواست که متعرض سپاه یزید نشوند.[۳۵]
در واقعه حرّه، سپاه یزید دو پسر عبدالله، ابوبکر و عون اصغر، را کشتند.[۳۶]
بیعت با عبدالله بن زبیر
به گزارش بلاذری بعد از مرگ یزید، عبدالله بن جعفر با عبدالله بن زبیر بیعت کرد.[۳۷] وی به دربار عبدالملک بن مروان در دمشق نیز آمدوشد داشت[۳۸]، اما مورد بی‌مهری او قرار گرفت و در اواخر عمر به تنگدستی گرفتار شد.[۳۹]
عبدالله بن جعفر چند سال از عمر خود را در بصره، کوفه و شام به سر برد و سرانجام در مدینه اقامت گزید.[۴۰]
خصوصیات فردی
گفته شده است عبدالله دوستدار موسیقی بود و گوش دادن آن را ناروا نمی‌دانست. و از مغنیانی چون بُدَیح، سائب خاثر و نشیط، حمایت می‌کرد.[۴۱] عبدالله را به صفاتی چون زیرکی، نکته‌سنجی، خوش‌خلقی، پاک‌دامنی و بخشندگی ستوده‌اند. همچنین وی ملقب به بحرالجود بوده است[۴۲] و نام او را در زمره چهار بخشنده هاشمی ذکر کرده‌اند.[۴۳] به گزارش یعقوبی وی یک‌بار جامه‌های تن خود را به فردی مستحق داد.[۴۴] همچنین بلاذری پس از نقل مقرری او گفته است که بذل و بخشش وی چنان بود که قبل از پایان سال بلکه بدهکار می‌شد.[۴۵]
عبیدالله بن قیس درباره جود و بخشش وی اشعاری سروده[۴۶] و حکایاتی نیز دربارۀ جود و سخاوت او نقل شده است.[۴۷]
راویان
عبدالله از پیامبر اکرم(ص)، امام علی(ع) و مادر خود اسماء بنت عمیس روایت کرده است.[۴۸] عده‌ای همچون محمد بن علی بن حسین و عروة بن زبیر نیز از او روایت کرده‌اند.[۴۹]
او حدیثی دربارۀ نزول آیه تطهیر و درخواست حضرت زینب(س) برای ورود به اهل بیت و ردّ آن توسط پیامبر روایت کرده است.[۵۰]
همسران و فرزندان
عبدالله بن جعفر با زینب دختر علی بن ابی‌طالب ازدواج کرد. ثمره این ازدواج چهار فرزند پسر (علی، عباس، عون، محمد) و دختری به نام ام کلثوم بود.[۵۱] او همچنین در زمان حیات زینب، با لیلا دختر مسعود نیز ازدواج کرد.[۵۲] او هچنین پس از درگذشت حضرت زینب با ام‌کلثوم خواهر او ازدواج کرد.[۵۳]
درگذشت
دربارۀ زمان درگذشت عبدالله اختلاف وجود دارد. به گفته ابن‌اثیر بنا به نظر بیشتر مورخان وی در سال ۸۰ قمری درگذشته است[۵۴] با این حال سال وفات او ۸۴، ۸۵ و... نیز ذکر شده است.[۵۵] اَبان بن عثمان، که در آن زمان امیر مدینه بود، بر وی نماز خواند و او را در بقیع به خاک سپردند.[۵۶] با این حال مقامی در قبرستان باب‌الصغیر دمشق نیز به او منسوب است.[۵۷]
پانویس
منابع
- ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابه فی تمییز الصحابه، تحقیق عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق/۱۹۹۵م.
- ابن‌ابی‌الحدید، عبدالحمید بن هبة‌الله، شرح نهج‌البلاغة، تصحیح محمد ابوالفضل ابراهیم، قم، ۱۴۰۴ق.
- ابن‌اثیر، علی بن محمد، اسدالغابة فی معرفة الصحابة، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۹م/۱۴۰۹ق.
- ابن‌اعثم کوفی، احمد بن اعثم، الفتوح، تحقیق علی‌شیری، بیروت، دار الاضواء، ۱۴۱۱ق/۱۹۹۱م.
- ابن‌سعد، الطبقات‌الکبری، چاپ درالفکر- یا دارصادر، بیروت، قم ۱۴۰۵ق.
- ابن‌عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، چاپ علی محمد بجاوی، بیروت ۱۴۱۲ق/۱۹۹۲م.
- ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، چاپ علی‌شیری، بیروت ۱۴۱۵ق.
- ابن‌عنبه، عمدةالطالب فی انساب آل ابی‌طالب، چاپ محمدحسن آل طالقانی، نجف ۱۳۸۰م/۱۹۶۱ق.
- ابن‌قتیبه، المعارف چاپ ثروت عکاشه، قاهره ۱۹۶۰م.
- ابن‌هشام، السیرةالنبویة، چاپ مصطفی سقا، ابراهیم ابیاری و عبدالحفیظ شلبی، قاهره ۱۹۳۶م.
- بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، چاپ محمود فردوس عظم، دمشق ۱۹۹۷ـ۲۰۰۰م.
- تستری، محمدتقی، قاموس‌الرجال، قم ۱۴۱۵ق.
- خلیفة بن خیاط، الطبقات، چاپ سهیل زکار، بیروت ۱۴۱۴ق/۱۹۹۳م.
- دینوری، الاخبارالطوال، چاپ عبدالمنعم عامر، قاهره ۱۹۶۰م.
- رجبی دوانی، حسین، «چرا همسر حضرت زینب(س) ایشان را در کربلا همراهی نکرد؟»، پایگاه خبری باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ انتشار: ۲۵ بهمن ۱۳۹۴ش، تاریخ مشاهده: ۱۹ فروردین ۱۳۹۸ش.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، الطبعة الثانیة، ۱۳۸۷ق/۱۹۶۷م.
- عرب زیدآبادی، عبدالرضا، «عبدالله بن جعفر و قيام كربلا»، مجله تاریخ اسلام در آینه پژوهش، شماره ۲۱، سال ششم، بهار ۱۳۸۸ش.
- طوسی، محمد بن حسن، الغیبة، چاپ عباداللّه طهرانی و علی احمد ناصح، قم ۱۴۱۱ق.
- کوفی، محمد بن سلیمان، مناقب الامام امیرالمؤمنین، چاپ محمدباقر محمودی، قم ۱۴۱۲ق.
- مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، دارالهجره، قم، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق.
- محبوب مهدویان، «عبدالله بن جعفربن ابی‌طالب»، تاریخ اسلام، سال ۲، ش ۲، قم، تابستان ۱۳۸۰ق.
- منقری، نصر بن مزاحم، وقعة صفین، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، قاهره، المؤسسة العربیة الحدیثة، الطبعة الثانیة، ۱۳۸۲ق.
- واقدی، محمد بن عمر، فتوح الشام، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۷ق/۱۹۹۷م.
- واقدی، محمد بن عمر، المغازی، چاپ مارسدن جونس، قاهره ۱۹۶۶م،
- یعقوبی، احمد بن ابی‌یعقوب، تاریخ الیعقوبی، بیروت، دار صادر، بی‌تا.
- مفید، محمد بن نعمان، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، ۱۴۱۳ق.
- مفید، محمد بن محمد، الجمل، چاپ علی میرشریفی، قم، ۱۳۷۴م.
- فهری، سید اجمد، مراقد اهل البیت فی الشام، مکتب الامام الخامنئی، سوریه، ۱۴۲۸ق.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله:دانشنامه جهان اسلام
- ↑ ابن‌اثیر، اسدالغابه، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۹۴.
- ↑ ابن‌هشام، السیرة النبویة، دارالمعرفه، ج۱، ص۳۲۳.
- ↑ ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۸۸۰ـ۸۸۱.
- ↑ ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۲۴۲.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۷۶۶ـ۷۶۷.
- ↑ نگاه کنید به ابن‌حجر، الاصابه، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۵۹۴.
- ↑ نگاه کنید به واقدی، فتوح‌الشام، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۹۴.
- ↑ یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۱۷۲.
- ↑ ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱۷، ص۲۳۲ و۲۳۴.
- ↑ نک: مفید، الجمل، ص۴۳۵ـ۴۳۶.
- ↑ مفید، الجمل، ص۱۰۷
- ↑ مسعودی، مروج الذهب، بیروت، ج۳، ص۱۰۵
- ↑ ابن‌عساکر، ج۲۷، ص۲۷۲.
- ↑ ابن‌اعثم کوفی، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۳، ص۲۴.
- ↑ دینوری، اخبار الطوال، ۱۳۶۸ش، ص۱۸۴.
- ↑ منقری، وقعة الصفین، ۱۳۸۲ق، ص۵۳۰
- ↑ منقری، وقعة صفین، ۱۳۸۲ق، ص۵۰۷.
- ↑ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۴، ص۵۵۴-۵۵۵.
- ↑ ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۵۳.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات‌الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۲۸-۲۹؛ مسعودی، مروج‌الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۴۱۴-۴۱۶.
- ↑ مسعودی، مروج‌الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۴۲۶.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۲۲.
- ↑ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۱۶۵.
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ۱۳۹۴ق، ص۴۵.
- ↑ ابن‌ابی‌الحدید، ج۶، ص۲۹۷
- ↑ مهدویان، ص۳۶.
- ↑ ابن‌عساکر، ج۲۷، ص۲۶۵ـ۲۶۶، ۲۶۸؛ ابن‌ابی‌الحدید، ج۶، ص۲۹۵ـ۲۹۷، ج۱۵، ص۲۲۹
- ↑ طوسی، ص۱۳۷ـ۱۳۸
- ↑ ابن‌ابی‌الحدید، ج۱۶، ص۵۰
- ↑ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۳۸۷ـ۳۸۸.
- ↑ نگاه کنید به طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۴۶۶.
- ↑ [https://www.yjc.ir/fa/news/5499008 رجبی دوانی، «چرا همسر حضرت زینب(س) ایشان را در کربلا همراهی نکرد؟»، پایگاه خبری باشگاه خبرنگاران جوان.
- ↑ عرب ابوزیدآبادی، «عبدالله‌بن جعفر و قيام كربلا»، ۱۳۸۸ش.
- ↑ عبدالله بن جعفر و قیام کربلا پرتال جامع علوم انسانی
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات‌الکبیر، ج۷، ص۱۴۵.
- ↑ تستری، ج۶، ص۲۸۷
- ↑ بلاذری ج۴، ص۳۹۱
- ↑ ابن‌عساکر، ج۲۷، ص۲۴۸
- ↑ ابن‌ابی‌الحدید، ج۱۱، ص۲۵۵
- ↑ خلیفةبن خیاط، ص۲۹، ۳۱.
- ↑ نک: طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۳۳۶ـ۳۳۷؛ ابن‌عبدالبرّ، ج۳، ص۸۸۱
- ↑ ابن‌عبدالبر، ج۳، ص۸۸۱.
- ↑ ابن‌عنبه، ص۳۶.
- ↑ یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۲۷۷.
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ۱۳۹۴ق، ص۴۵.
- ↑ نک: ابن‌عساکر، ج۲۷، ص۲۷۱ـ۲۷۲
- ↑ نک ابن‌عبدالبر، ج۳، ص۸۸۲.
- ↑ ابن‌اثیر، اسدالغابه، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۹۴.
- ↑ ابن‌اثیر، اسدالغابه، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۹۴.
- ↑ کوفی، ج۲، ص۱۳۸.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۳۴۰.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۳۴۰.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۳۳۸.
- ↑ ابن‌اثیر، اسد الغابه، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۹۶.
- ↑ ابن‌اثیر، اسد الغابه، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۹۶.
- ↑ ابن‌اثیر، اسد الغابه، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۹۶.
- ↑ فهری، مراقد اهل البیت فی الشام، ص۳۷.