زید بن صوحان
| از شهدای جنگ جمل | |
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | زید بن صوحان بن حجر |
| لقب | زید الخیر |
| خویشاوندان | صعصعة بن صوحان(برادر کوچک زید بن صوحان) |
| محل زندگی | کوفه |
| وفات | بصره(جنگ جمل) |
| شهادت | سال ۳۶ قمری در جنگ جمل |
| نحوه شهادت | به دست عمرو بن یثری و یا عمرو بن سبرة |
| مشخصات دینی | |
| از یاران | امام علی(ع) |
| فعالیتها | راوی احادیث امام علی(ع) • پرچمدار قبیله عبدالقیس در جنگ جمل • از زهاد و ابدال |
| آثار | مسجد زید بن صوحان |
زید بن صَوحان (شهادت: ۳۶ق) از یاران امام علی(ع) بود که در جنگ جَمَل به شهادت رسید.
زید در آستانه جنگ جمل کوفیان را به حمایت از امام علی(ع) دعوت میکرد. او در این جنگ پرچمدار قبیلهاش (عبدالقیس) بود. زید در واپسین لحظات عمر، با استناد به حدیث غدیر بر حقانیت امام علی(ع) تأکید کرد. او پیشتر در نبردی دستش را از دست داده بود.
برخی از منابع از زهد و کثرت عبادت او سخن گفتهاند تا جایی که سلمان فارسی او را به میانهروی توصیه کرده است.
معرفی و جایگاه
زید بن صوحان از قبیله عبدالقیس[۱] کنیهاش ابوسلمان و ابوعبدالله بوده است. گفتهاند کنیه ابوسلمان را به سبب علاقه زیاد وی به سلمان فارسی به او دادهاند.[۲] زید برادر بزرگ صَعْصَعة بن صوحان بوده است.[۳]
برخی منابع تاریخی زید را از صحابه پیامبر[۴] و برخی دیگر از تابعان[۵] برشمردهاند.
زید از اهالی کوفه بود که عثمان، آنها را به شام تبعید کرد،[۶] اما به دلیل گفتگوی نرمی که با معاویه داشت، به کوفه بازگردانده شد.[۷] زید در موضعی نصیحتآمیز به عثمان گفت: «تو افراط کردی و امتت نیز افراط کردند. با اعتدال برخورد کن تا آنان نیز معتدل باشند»، هرچند در عین حال خود را مطیع خلیفه نیز میدانست.[۸]
نقش در جنگ جمل
زید از یاران امام علی(ع) بود[۹] و او روایت نقل کرده است.[۱۰] او در آستانه جنگ جمل، با وجود اختلاف نظر میان مردم کوفه، مردم را به پیوستن به سپاه امام علی(ع) تشویق کرد.[۱۱] عایشه نامهای برای زید فرستاد، از او خواست از حمایت علی(ع) دست بردارد و مردم را نیز به این کار فرابخواند، زید به این درخواست اعتنایی نکرد.[۱۲] او در جنگ جمل به عنوان فرمانده[۱۳] و پرچمدار قبیله عبدالقیس[۱۴] شرکت کرد.
شهادت
زید در سال ۳۶ق در جنگ جمل به شهادت رسید.[۱۵] در واپسین لحظات عمر امام علی(ع) بر بالینش حاضر شد. او با استناد به حدیث غدیر بر حقانیت امام علی(ع) تأکید کرد و گفت که با آگاهی از وی حمایت کرده است.[۱۶] امام علی(ع) در مورد زید گفته بود: «خدا تو را رحمت کند ای زید که کمخرج و پرفایده بودی».[۱۷] به گفته برخی منابع، عایشه نیز با با شنیدن شهادت زید برای او طلب رحمت کرد.[۱۸]
زید وصیت کرد پس از شهادت، خون را از چهرهاش پاک نشود و لباسش تعویض نگردد؛ تا با همین حال در قیامت محشور شود. [۱۹]
زهد
زید به عنوان یکی از زاهدان زمان خود شناخته میشد[۲۰] و برخی او را از ابدال (اولیای الهی) نیز برشمردهاند.[۲۱] وی بسیاری از روزها را روزه میگرفت و شبها را به نماز و عبادت میگذراند. سلمان فارسی او را به رعایت اعتدال و توجه به حقوق اعضای بدنش سفارش کرد.[۲۲]
در نبردی علیه ایرانیان مجروح و دستش قطع شد. گفته شده او با وجود جراحت و خونریزی، با شادی میگفت که چون منتظر پاداش الهی است، چرا درد را با فریاد برطرف کند.[۲۳] در حدیثی از پیامبر(ص) نیز به فردی به نام زید اشاره شده که بخشی از بدنش پیش از او به بهشت میرود؛[۲۴] برخی این روایت را به زید حاضر در همان نبرد نسبت دادهاند.[۲۵]
مسجد زید بن صوحان
در نزدیکی مسجد صعصعه و مسجد سهله در کوفه مسجدی به زید بن صوحان منسوب است. در کتابهای ادعیه، اعمال مخصوصی برای این مسجد نقل شده که از جمله آنها خواندن دو رکعت نماز و قرائت دعایی است که زید در نماز شب میخوانده است.[۲۶]
تکنگاری
كتاب «زيد و صعصعه پسران صوحان» نوشته كامران محمدحسينی منتشر شده از سوی نشر مشعر ۱۳۹۵ش در ۱۳۶ صفحه به زندگی زید و برادرش صعصعه پرداخته است.[۲۷]
پانویس
- ↑ زرکلی، الأعلام، ۱۹۸۹م، ج۳، ص۵۹.
- ↑ ابنحجر، الإصابة، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۵۳۳.
- ↑ مامقانى، تنقیح المقال، ۱۴۳۱ق، ج۲۹، ص۲۱۰.
- ↑ ابناثیر، أسدالغابة، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۱۳۹.
- ↑ ابنعساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۱۹، ص۴۳۲.
- ↑ ابنحجر عسقلانی، الإصابة، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۵۳۳.
- ↑ ابنعساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۱۹، ص۴۳۱.
- ↑ ابنسعد، الطبقات الكبرى، ۱۴۱۸ق، ج۶، ص۱۷۷.
- ↑ مامقانى، تنقیح المقال، ۱۴۳۱ق، ج۲۹، ص۲۱۰.
- ↑ ابنعساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۱۹، ص۴۳۴.
- ↑ ابناعثم کوفی، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۴۶۰.
- ↑ کشی، اختیار معرفة الرجال، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۸۴.
- ↑ فسوی، المعرفة و التاریخ، ۱۴۰۱ق، ج۳، ص۳۱۲.
- ↑ ابناثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۱۳۹.
- ↑ ابنعساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۱۹، ص۴۳۱.
- ↑ کشی، اختیار معرفة الرجال، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۸۴.
- ↑ کشی، اختیار معرفة الرجال، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۸۴.
- ↑ ابنعبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۵۵۷.
- ↑ سمعانی، الأنساب، ۱۳۸۲ق، ج۹، ص۱۹۷.
- ↑ کشی، اختیار معرفة الرجال، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۸۴.
- ↑ علامه حلی، رجال، ۱۴۰۲ق، ص۷۳.
- ↑ ابنجوزی، المنتظم، ۱۴۱۲ق، ج۵، ص۱۱۱.
- ↑ امین، أعیان الشیعة، ۱۴۰۶ق، ج۷، ص۱۰۳.
- ↑ ابونعیم إصفهانی، معرفة الصحابة، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۳۶۶.
- ↑ ابوالفرج اصفهانی، الأغانی، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۹۸.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به قمی، مفاتیحالجنان، نشر اسوه، ص۴۰۷.
- ↑ انتشار كتاب "زيد و صعصعه پسران صوحان" پایگاه پژوهشکده حج و زيارت
منابع
- ابناثیر جزری، علی بن محمد، اسد الغابة فی معرفة الصحابة، دار الفکر، بیروت، ۱۴۰۹ق.
- ابناعثم کوفی، احمد بن اعثم، الفتوح، تحقیق: شیری، علی، دار الاضواء، بیروت، ۱۴۱۱ق.
- ابنجوزی، عبد الرحمن بن علی، المنتظم، تحقیق: عطا، محمد عبد القادر، عطا، مصطفی عبد القادر، دار الکتب العلمیة، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
- ابنحجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابة فی تمییز الصحابة، تحقیق: عبد الموجود، عادل احمد، معوض، علی محمد، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.
- ابنسعد کاتب واقدی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ دوم، ۱۴۱۸ق.
- ابنعبدالبر، یوسف بن عبد الله، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، تحقیق: البجاوی، علی محمد، دار الجیل، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
- ابنعساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، دار الفکر، بیروت، ۱۴۱۵ق.
- ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۱۵ق.
- ابونعیم إصفهانی، أحمد بن عبدالله، معرفة الصحابة، تحقیق: عزازی، عادل بن یوسف، دار الوطن، ریاض، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.
- امین، سید محسن، اعیان الشیعة، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، ۱۴۰۶ق.
- زرکلی، خیرالدین، الاعلام، بیروت، دارالعلم للملایین، چاپ هشتم، ۱۹۸۹م.
- سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، تحقیق: معلمی یمانی، عبد الرحمن بن یحیی، حیدر آباد، مجلس دائرة المعارف العثمانیة، چاپ اول، ۱۳۸۲ق.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، رجال، تصحیح: بحر العلوم، محمد صادق، قم، الشریف الرضی، ۱۴۰۲ق.
- فسوی، یعقوب بن سفیان، المعرفة و التاریخ، تحقیق: اکرم العمری، ضیاء، مؤسسة الرسالة، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۱ق.
- کشی، محمد بن عمر، اختیار معرفة الرجال، تحقیق و تصحیح: شیخ طوسی، محمد بن حسن، مصطفوی، حسن، مؤسسه نشر دانشگاه مشهد، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.
- مامقانى، عبدالله، تنقیح المقال فی علم الرجال، تحقیق: مامقانى محیالدین، مامقانى محمدرضا، قم، موسسة آل البیت لإحیاء التراث، ۱۴۳۱ق.