نعمان بن عجلان زرقی
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | نعمان بن عجلان زرقی انصاری |
| مهاجر/انصار | انصار |
| نسب/قبیله | بنیزریق |
| خویشاوندان | نعیم (برادر) |
| مشخصات دینی | |
| حضور در جنگ‌ها | جمل/صفین |
| دلیل شهرت | پیوستن به معاویه |
| نقش‌های برجسته | دفاع از امام علی(ع) در سقیفه |
| دیگر فعالیت‌ها | حاکم بحرین و عمان از طرف امام علی(ع) |
نُعْمان بن عَجْلان زُرَقی انصاری کارگزار امام علی(ع) در بحرین و عُمّان بود که امام را رها کرد و به معاویه پیوست.
نعمان از صحابه، راویان حدیث غدیر و سپاهیان امام علی در جنگ‌های جَمَل و صِفّین بود و با اشعار خود به حمایت از امام می‌پرداخت. در دوره زمامداری‌اش بر بحرین، به دلیل بخشش بیت‌المال به بنی‌زُرَیق، امام نامهای به او نوشت و او را از این کار برحذر داشت. نعمان پس از دریافت نامه امام و افشای انحرافش در استفاده از بیت‌المال، به معاویه پیوست.
معرفی و جایگاه
«کسی که نسبت به امانت کوتاهی کند و در خیانت رغبت نشان دهد و نفس و دین خود را پاکیزه ننماید، او به خود در دنیا ضرر رسانده و آنچه بعدا بدان گرفتار می شود تلخ‌تر و با دوام‌تر و بدتر و طولانی‌تر خواهد بود. پس از خدا بترس. تو از قومی هستی که دارای شایستگی هستند، رفتارت به گونه‌ای باشد من نسبت به تو ظنّ نیکو داشته باشم و از آنچه به من خبر آن رسیده اگر حق باشد، برگرد و نظر مرا درباره خود تغییر مده. خراج منطقه‌ات را بررسی کرده، برای من نامه بنویس؛ تا رأی خود را برایت اعلام کنم. ان شاءاللّه.[۱]
نعمان بن عجلان زُرَقی، از انصار و قبیله بنیزریق[۲] و از اصحاب پیامبر(ص)[۳] و امام علی(ع)[۴] و مدتی نیز از طرف امام علی(ع) حاکم بحرین و عمان[۵] بود. او همواره مورد احترام انصار بود.[۶] نعمان بعد از شهادت حمزة بن عبدالمطلب با خوله بنت قيس، همسر حمزه ازدواج کرد.[۷] در روزهای بیماریِ نعمان، پیامبر(ص) به عیادت او رفت و برایش دعا کرد.[۸] در اَنساب الاَشراف (تألیف قرن سوم)، نعمان به عنوان یکی از مدافعان اهل‌بیت(ع) در برابر معاویه معرفی شده است.[۹] همچنین علامه امینی، او را جزو راویان حدیث غدیر معرفی کرده است.[۱۰] نعمان در جنگ جمَل[۱۱] و صِفّین[۱۲] در سپاه امام علی بود. مِنقری در کتاب وَقعة صفین، نام وی را جزو شاهدانِ ماجرای حَکَمیت ذکر کرده است.[۱۳]
نعیم بن عجلان از شهدای کربلا، برادر اوست.[۱۴]
جدایی از امام علی
امام علی، پس از جنگ صفین، نعمان را به عنوان حاکم بحرین و عمان منصوب کرد.[۱۵] او هنگام زمام‌داری بر بحرین از بیت‌المال به بنیزریق می‌بخشید.[۱۶] به گزارش یعقوبی، تاریخ‌نگار قرن سوم، امام علی(ع) نامهای به او نوشت و او را از این کار برحذر داشت. او پس از دریافت نامه امام و افشای انحراف او در استفاده از بیت‌المال، امام را رها کرد و به معاویه پیوست.[۱۷]
اشعار در حمایت امام علی(ع)
نعمان شاعر بود.[۱۸] او در واقعه سقیفه[۱۹] و در روز صِفّین[۲۰] در حمایت از امام علی اشعاری سروده است:
| ||||||
| ما علی را می‌خواستیم و او شایسته خلافت بود، از آنجا که اطّلاع داشتی و از آنجا که اطلاع نداشتی او وصی پیغمبر برگزیده خداست و پسرعم اوست، او با سواران ضلالت و کفر پیکار کرد و آنها را از میان برد. | ||||||
ابن‌ابی‌الحدید در شرح نهج البلاغه، این شعر نعمان را در پاسخ به سروده عمرو عاص در ماجرای سقیفه دانسته و بیت زیر را نیز به آن افزوده است:
| فذاک بعون الله یدعو إلی الهدی | و ینهی عن الفحشاء و البغی و النکر[۲۲] |
پانویس
- ↑ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۲۰۱.
- ↑ طوسی، رجال، ۱۳۷۳ش، ص۸۳.
- ↑ ابن‌اثیر، اسدالغابة، ۱۹۷۰م، ج۵، ص۳۳۴.
- ↑ طوسی، رجال، ۱۳۷۳ش، ص۸۳.
- ↑ طوسی، رجال، ۱۳۷۳ش، ص۸۳.
- ↑ ابن‌اثیر، اسدالغابة، ۱۹۷۰م، ج۵، ص۳۳۴.
- ↑ ابن‌حجر عسقلانی، الاصابة، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۳۵۱.
- ↑ ابن‌حجر عسقلانی، الاصابة، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۳۵۱.
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۵، ص۳۰.
- ↑ امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۱۴۲.
- ↑ مفید، الجمل و النصرة، ۱۴۱۳ق، ص۱۰۱-۱۰۵.
- ↑ منقری، وقعة صفین، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۳۸۰.
- ↑ منقری، وقعة صفین، ۱۴۰۴ق، ص۵۰۷.
- ↑ مامقانی، تنقیح المقال، نجف، ج۳، ص۲۷۴.
- ↑ طوسی، رجال، ۱۳۷۳ش، ص۸۳.
- ↑ ابن‌حجر عسقلانی، الاصابة، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۳۵۲.
- ↑ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۲۰۱.
- ↑ ابن‌حجر عسقلانی، الاصابة، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۳۵۱.
- ↑ حسینی، مصادر نهج البلاغه، ج۳، ص۳۳۴.
- ↑ منقری، وقعة صفین، ۱۴۰۴ق، ص۳۸۰.
- ↑ منقری، وقعة صفین، ۱۴۰۴ق، ص۳۸۰.
- ↑ ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۶، ص۳۰-۳۱.
منابع
- ابن‌ابی‌الحدید، عبدالحمید بن هبة‌الله، شرح نهج‌البلاغه، قم، مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی، ۱۴۰۴ق.
- ابن‌اثیر، علی بن محمد، اسد الغابة فی معرفة الصحابة، بیروت، دار الاحیاء التراث العربی، ۱۹۷۰م.
- ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابة فی تمييز الصحابة، بیروت، دار کتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.
- امینی، عبدالحسین، الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب، قم، مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیة، ۱۴۱۶ق.
- بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۷ق.
- حسینی، عبد‌الزهراء، مصادر نهج البلاغة و اَسانیده، بیروت، دارالزهراء، ۱۴۰۹ق.
- طوسی، محمد بن حسن، رجال الطوسی، قم، دفتر نشر اسلامی (جامعه مدرسین)، چاپ سوم، ۱۳۷۳ش.
- مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال فی علم الرجال، نجف، بی‌نا، بی‌تا.
- مفید، محمد بن محمد، الجمل و النصرة لسيد العترة فی حرب البصرة، قم، كنگره شيخ مفيد، ۱۴۱۳ق.
- منقری، نصر بن مزاحم، وقعة صفين، قم، مكتبة آية الله المرعشی النجفی، چاپ دوم، ۱۴۰۴ق.
- یعقوبی، احمد بن ابی‌یعقوب، تاریخ یعقوبی، بیروت، دار صادر، بی‌تا.