سیف بن حارث بن سریع همدانی
 آرامگاه شهدای کربلا در حرم امام حسین(ع) | |
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | سیف بن حارث بن سریع همدانی |
| نسب/قبیله | بنی‌جابر از شاخه‌های قبیله هَمْدان |
| خویشاوندان | مالک بن عبدالله (پسرعمو و بردار مادری) |
| شهادت | روز عاشورا سال ۶۱ق |
| مدفن | حرم امام حسین(ع) |
سیف بن حارث بن سَریع هَمْدانی (شهادت ۶۱ق) از شهدای کربلا است که به همراه مالک بن عبدالله بن سریع پسرعمو و برادرمادری‌اش، در روز عاشورا به شهادت رسید. سیف از قبیله همدان و از تیره بنی‌جابر بود؛ از این‌رو از او و پسرعمویش به شهدای جابری یاد شده است.
در منابع، گفت‌وگویی از او و مالک با امام حسین(ع) گزارش شده است؛ در این گزارش آمده است آن دو روز عاشورا گریه‌کنان نزد امام آمدند و در پاسخ امام، سبب گریه خود را چنین بیان کردند: نمی‌توانند در برابر دشمن برای امام کاری انجام دهند.
نام و تبار
سیف بن حارث بن سریع یکی از شهدای کربلا است[۱] که برخی معتقدند نام او در منابع به صورت‌های دیگری همچون «شبیب بن حارث بن سریع»[۲] و «سُفیان بن سریع»[یادداشت ۱] نیز آمده است.[۳] بعضی احتمال داده‌اند که سیف بن حَرَث که در برخی مآخذ از شهدای کربلا شمرده شده،[۴] همان سیف بن حارث باشد.[۵]
در زیارت رجبیه امام حسین(ع) از سیف بن حارث یاد شده است[۶] اما در زیارت الشهدا (زیارت ناحیه غیرمشهور) به شبیب بن حارث بن سریع سلام داده شده است.[۷] برخی این دو را یکی می‌دانند.[۸]
بعضی سیف را از زمره شهدای جوان کربلا شمرده‌اند.[۹] در منابع تاریخی نیز از سیف بن حارث با عنوان جوان یاد شده است.[۱۰]
تبار
سیف بن حارث از قبیله هَمْدان[۱۱] و از تیره بنی‌جابر[۱۲] بود. برخی او را از تیره بنی‌فائش دانسته‌اند.[۱۳] از او و پسرعمویش مالک بن عبدالله بن سریع که از سوی مادر با یکدیگر برادر بودند،[۱۴] با عنوان «شهدای جابری» یاد شده است.[۱۵]
شهادت
سیف و پسرعمویش مالک به همراه غلامشان شبیب بن عبدالله نَهْشَلی به امام حسین(ع) ملحق شدند.[۱۶] گفته شده که این سه نفر از کوفه به نزد امام آمدند.[۱۷] محمد بن جَریر طبری (درگذشت: ۳۱۰ق) تاریخ‌نگار اهل‌سنت، شهادت سیف و مالک را در بعدازظهر عاشورا می‌داند. به گفته طبری زمانی که اصحاب امام حسین(ع) متوجه شدند به واسطه فزونی یاران دشمن، امکان پیروزی نیست، اصحاب تصمیم گرفتند با یکدیگر در اهدای جانشان برای امام مسابقه بدهند.[۱۸]
«(امام حسین) به آنها گفت: برادرزادگان برای چه می‌گریید؟ به خدا قسم امیدوارم به همین زودی خوشدل شوید. آنها گفتند: خدایمان به فدایت کند، به خدا بر خویشتن نمی‌گرییم، بر تو می‌گرییم که می‌بینیم در میانت گرفتهاند و توان دفاع از تو نداریم. (امام) گفت: برادرزادگان، خدایتان در این غم و پشتیبانی که به جان از من می‌کنید، بهترین پاداش پرهیزکاران را دهد.»[۱۹]
گفته شده سیف بن حارث و مالک با مشاهده نزدیک شدن دشمن به خیمه‌گاه امام حسین(ع)، با چشم گریان به نزد امام آمدند.[۲۰] امام از آنها سبب گریه را پرسید و آنها مشاهده وضعیت امام و ناتوانی در یاری ایشان را مطرح کردند که امام بابت چنین مساواتی از آنان تقدیر و برایشان دعا کرد.[۲۱] به گفته منابع، سیف و مالک بعد از گفت‌وگو با امام به سمت میدان شتافتند، در حالی که از یکدیگر سبقت می‌گرفتند.[۲۲] و از همدیگر در جنگ حمایت می‌کردند.[۲۳] سیف و مالک بعد از اندک‌زمانی به امام حسین(ع) سلام دادند و امام نیز به سلام آنان پاسخ داد.[۲۴]
مشابه این گفت‌وگو در مورد دو جوان غفاری یعنی عبدالله و عبدالرحمن بن عُروَه غفاری نیز نقل شده است[۲۵] البته برخی معتقدند که در برخی منابع همچون مقتل الحسین خوارزمی، بین دو جوان جابری و دو جوان غفاری خلط شده است.[۲۶] در مقتل خوارزمی، گفتگوی یادشده به دو جوان غفاری نسبت داده شده و در مورد دو جوان جابری تنها به سلام آنان به امام حسین(ع) و پاسخ امام بسنده شده است.[۲۷]
اخلاص و ارادت بسیار سیف و مالک مورد توجه برخی سیره‌نویسان قرار گرفته است.[۲۸] این دو بعد از مبارزه‌ای جانانه و از پا انداختن سواران و پیادگانی[۲۹] در اثر ضربات شمشمیر و نیزه در نزدیکی امام[۳۰] و در یک مکان[۳۱] به شهادت رسیدند. امام با دیدن پیکر آنان گریست و برای آنها طلب آمرزش کرد و ضمن اشاره به ناگزیری در تسلیم در برابر تقدیر، بازگشت همه را به سوی خدا دانست.[۳۲]
زمان شهادت سیف و مالک را مختلف نوشته‌اند؛ برخی شهادت آنها را پس از حَجّاج بن مَسْروق[۳۳] و بعضی پس از شهادت حَنظله بن قیس[۳۴] و یا حنظله بن اَسعد[۳۵] گفته‌اند. عده‌ای نیز شهادت آنها را پس از عبدالله و عبدالرحمن بن عروه غفاری دانسته‌اند.[۳۶]
پانویس
- ↑ ابی‌مخنف، وقعه الطف، ۱۴۱۷ق، ص۲۳۴؛ طبری، تاریخ طبری، ۱۹۶۷م، ج۵، ص۴۴۲.
- ↑ جزائری، ریاض الابرار، ۱۴۲۷، ج۱، ص۳۱۹.
- ↑ محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام حسین(ع)، ۱۳۸۸ش، ج۶، ص۲۱۹.
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۱۹۸.
- ↑ محدثی، فرهنگ عاشورا، ۱۴۱۷ق، ص۲۳۷.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۳۶۳ش، ج۹۸، ص۳۴۰.
- ↑ ابن‌مشهدی، المزار الکبیر، ۱۴۱۹ق، ص۴۹۵.
- ↑ محدثی، فرهنگ عاشورا، ۱۴۱۷ق، ص۲۳۶؛ جمعی از نویسندگان، مع الرکب الحسینی، ۱۴۲۸ق، ج۴، ص۳۲۷.
- ↑ محدثی، فرهنگ عاشورا، ۱۴۱۷ق، ص۵۲.
- ↑ ابی‌مخنف، وقعه الطف، ۱۴۱۷ق، ص۲۳۴؛ طبری، تاریخ طبری، ۱۹۶۷م، ج۵، ص۴۴۲.
- ↑ مامقانی، تنقیح المقال، ۱۴۳۱ق، ج۳۴، ص۲۷۳؛ شوشتری، قاموس الرجال، ۱۴۱۰ق، ج۵، ص۳۷۵.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۷، ص۳۲۵.
- ↑ صحاری، الانساب، ۱۴۲۷ق، ج۲، ص۴۹۱.
- ↑ ابی‌مخنف، وقعه الطف، ۱۴۱۷ق، ص۲۳۴؛ ابن‌اثیر، الکامل، ۱۹۶۵م، ج۴، ص۷۲.
- ↑ قرشی، حیاه الامام الحسین(ع)، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۲۳۵.
- ↑ سماوی، ابصار العین، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۱۳۲؛
- ↑ مامقانی، تنقیح المقال، ۱۴۳۱ق، ج۳۴، ص۲۷۳؛ محدثی، فرهنگ عاشورا، ۱۴۱۷ق، ص۲۳۶-۲۳۷، ۲۴۳.
- ↑ طبری، تاریخ طبری، ۱۹۶۷م، ج۵، ص۴۴۲.
- ↑ پاینده، ترجمه تاریخ طبری، ۱۳۷۵ش، ج۷، ص۳۰۴۷.
- ↑ محدثی، فرهنگ عاشورا، ۱۴۱۷ق، ص۲۳۶-۲۳۷، ۳۹۷.
- ↑ ابی‌مخنف، وقعه الطف، ۱۴۱۷ق، ص۲۳۵؛ طبری، تاریخ طبری، ۱۹۶۷م، ج۵، ص۴۴۳.
- ↑ سماوی، ابصار العین، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۱۳۳.
- ↑ مامقانی، تنقیح المقال، ۱۴۳۱ق، ج۳۴، ص۲۷۳-۲۷۴.
- ↑ ابی‌مخنف، وقعه الطف، ۱۴۱۷ق، ص۲۳۵؛ طبری، تاریخ طبری، ۱۹۶۷م، ج۵، ص۴۴۳.
- ↑ جمعی از نویسندگان، موسوعه کلمات الامام الحسین(ع)، ۱۴۱۶ق، ص۴۴۸-۴۴۹.
- ↑ محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام حسین(ع)، ۱۳۸۸ش، ج۶، ص۲۲۳.
- ↑ خوارزمی، مقتل الحسین، ۱۴۲۳ق، ج۲، ص۲۷-۲۸.
- ↑ قرشی، حیاه الامام الحسین(ع)، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۲۳۵.
- ↑ کاشفی، روضه الشهداء، ۱۳۸۲ش، ص۳۸۴.
- ↑ قرشی، حیاه الامام الحسین(ع)، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۲۳۶.
- ↑ مامقانی، تنقیح المقال، ۱۴۳۱ق، ج۳۴، ص۲۷۴.
- ↑ کاشفی، روضه الشهداء، ۱۳۸۲ش، ص۳۸۴.
- ↑ کاشفی، روضه الشهداء، ۱۳۸۲ش، ص۳۸۳-۳۸۴.
- ↑ محدثی، فرهنگ عاشورا، ۱۴۱۷ق، ص۲۳۷.
- ↑ طبری، تاریخ طبری، ۱۹۶۷م، ج۵، ص۴۴۳.
- ↑ ابی‌مخنف، وقعه الطف، ۱۴۱۷ق، ص۲۳۴.
یادداشت
- ↑ در رجال طوسی از سفیان بن سریع به عنوان یکی از اصحاب امام حسین(ع) یاد شده است. (طوسی، رجال طوسی، ۱۴۲۷ق، ص۱۰۱)
منابع
- ابن‌اثیر، علی بن ابی‌کرم، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر، ۱۹۶۵م.
- ابن‌مشهدی، محمد بن جعفر، المزار الکبیر، تصحیح جواد قیومی اصفهانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۹ق.
- ابی‌مخنف، لوط بن یحیی، وقعة الطف، تصحیح محمدهادی یوسفی غروی، قم، جامعه مدرسین، چاپ سوم، ۱۴۱۷ق.
- امین، محسن، اعیان الشیعه، تحقیق حسن امین، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، ۱۴۰۳ق.
- بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۷ق.
- پاینده، ابوالقاسم، ترجمه تاریخ طبری، تهران، اساطیر، چاپ پنجم، ۱۳۷۵ش.
- جزائری، سید نعمت‌الله، ریاض الابرار فی مناقب الائمة الاطهار، بیروت، موسسة التاریخ العربی، ۱۴۲۷.
- جمعی از نویسندگان، مع الرکب الحسینی من المدینة الی المدینه، قم، تحسین، چاپ دوم، ۱۴۲۸ق.
- جمعی از نویسندگان، موسوعه کلمات الامام الحسین(ع)، قم، نشر معروف، چاپ سوم، ۱۴۱۶ق.
- سماوی، محمد بن طاهر، اِبصار العین فی انصار الحسین(ع)، تحقیق محمدجعفر طبسی، قم، دانشگاه شهید محلاتی، ۱۴۱۹ق.
- شوشتری، محمدتقی، قاموس الرجال، قم، موسسه نشر اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۰ق.
- صحاری، سلمة بن مسلم عوتبی، الانساب، تحقیق محمداحسان نص، مسقط، سلطنة عمان / وزارة التراث القومی و الثقافه، چاپ چهارم، ۱۴۲۷ق.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، چاپ دوم، ۱۹۶۷م.
- قرشی، باقر شریف، حیاه الامام الحسین(ع)، قم، مدرسه علمیه ایروانی، چاپ چهارم، ۱۴۱۳ق.
- کاشفی، ملا حسین، روضة الشهداء، تحقیق عقیقی بخشایشی، قم، نوید اسلام، چاپ سوم، ۱۳۸۲ش.
- مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال فی علم الرجال، تحقیق محی‌الدین و محمدرضا مامقانی، قم، موسسة آل ابیت لاحیاء التراث، ۱۴۳۱ق.
- مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، تهران، اسلامیه، چاپ دوم، ۱۳۶۳ش.
- محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، قم، نشر معروف، چاپ دوم، ۱۴۱۷ق.
- محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه امام حسین(ع) بر پایه قرآن حدیث و تاریخ، با همکاری محمود طباطبایی نژاد و روح الله سیدطبایی، ترجمه عبدالهادی مسعودی، قم، موسسه دار الحدیث، ۱۳۸۸ش.