قعقاع بن شور ذهلی
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | قَعقاع بن شور بن عمرو بن شیبان بن ذهل بن ثعلبه |
| نسب/قبیله | بکر بن وائل |
| مشخصات دینی | |
| دلیل شهرت | پیوستن به معاویه |
| دیگر فعالیت‌ها | فرماندار کسکر و میسان |
قَعقَاع بن شَور ذُهْلِیّ کارگزار امام علی(ع) در منطقه کَسکَر و مَیسان بود که به دلیل فساد مالی و ترس از مجازات به معاویه ملحق شد و از مخالفان امام علی(ع) گردید. به گزارش تاریخ طبری، قعقاع به همراه عده‌ای بر ضد حُجر بن عَدی شهادت دروغ دادند و زمینه دستگیری او را توسط زیاد بن ابیه فراهم کردند. به گفته شیخ مفید در کتاب الاِرشاد وقتی عبیدالله بن زیاد، فرماندار کوفه شد، قعقاع و عده‌ای دیگر مأمور پراکنده کردن مردم از اطراف مسلم بن عقیل شدند و زمینه دستگیری و شهادت مسلم را فراهم کردند. قعقاع از قبیله بکر بن وائل است و ذهبی در میزان الاعتدال احادیث نقل شده از او را ضعیف می‌داند.
کارگزار امام علی(ع) در کَسکَر و مَیسان
قَعقَاع بن شَور ذُهْلِیّ در ابتدا از اصحاب امام علی(ع) بود[۱] امام علی(ع) او را بعد از قدامة بن عجلان، به کارگزاری خود در منطقه کسکر[۲][یادداشت ۱] منصوب کرد و بعد از آن نیز کارگزار امام در میسان[۳][یادداشت ۲] شد. قعقاع در دوران کارگزاری خود دچار فساد مالی شد و هنگامی‌که خبر فساد مالی او به امام علی(ع) رسید، مورد سرزنش امام واقع شد؛ به همین دلیل اموال را برداشت و از ترس مجازات به معاویه پیوست.[۴] امام علی(ع) در مورد قعقاع گفت: من قَعقاع بن شور را والی کَسکَر کردم. او در آنجا زنی اختیار کرد و صد هزار درهم مهریه به او داد. اگر آن زن کُفو او بود این مقدار مهریه برای او معین نمی‌کرد.[۵]
قعقاع از قبیله بکر بن وائل است[۶] و ذهبی در میزان الاِعتدال به نقل از ابوحاتم احادیث نقل شده از او را ضعیف می‌داند.[۷]
شهادت علیه حجر بن عدی
به گزارش تاریخ طبری، قعقاع به همراه برخی از بزرگان کوفه از جمله قدامة بن عجلان و مُصقَلَة بن هُبیره شیبانی، نامه‌ای دروغین علیه حجر بن عدی و یارانش امضا کردند که در آن گواهی دادند که حجر و یارانش کافر شده و بیعت خود را با خلیفه شکسته‌اند. این نامه به درخواست زیاد بن ابیه برای دستگیری حجر و یارانش به جرم اعتراض به ناسزاگویی به امام علی(ع) تنظیم شده بود. این شهادت باعث شد حجر دستگیر شود.[۸]
شرکت در دستگیری مسلم بن عقیل
بنا بر گزارش شیخ مفید در کتاب الارشاد وقتی عبیدالله بن زیاد فرماندار کوفه شد، قعقاع بن شور از کسانی بود که از سوی عبیدالله مأمور شد پرچم امانی به دست گیرد و به کسانی که با نماینده امام حسین(ع)، مسلم بن عقیل بیعت کرده‌اند، امان بدهد. وی به همراه عده‌ای از جمله کثیر بن شهاب حارثی، محمد بن اَشعث بن قیس، شَبَث بن رِبعی، حَجّار بن اَبجر و شِمر بن ذِی‌الجوشن، مردم را با تهدید و تطمیع از اطراف مسلم پراکنده کرد.[۹] به‌گفته پژوهشگران، قعقاع از کسانی است که زمینه دستگیری و شهادت مسلم بن عقیل و مقدمات شهادت امام حسین(ع) و یارانش را فراهم نمود.[۱۰]
پانویس
- ↑ طوسی، رجال الطوسی، ۱۴۲۷ق، ص۷۹؛ ثقفی، ترجمه فارسی الغارات، ۱۳۷۴ش، ص۱۹۷.
- ↑ ثقفی، ترجمه فارسی الغارات، ۱۳۷۴ش، ص۲۰۰.
- ↑ ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغة، مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی، ج۳، ص۱۳.
- ↑ ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغة، مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی، ج۳، ص۱۳.
- ↑ ثقفی، الغارات، ۱۳۹۵ش، ج۲، ص۵۳۳.
- ↑ مبرد، الکامل، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۴۸؛ ثقفی، الغارات، ۱۳۹۵ش، ج۲، ص۹۰۰.
- ↑ ذهبی، میزان الاعتدال، ۱۴۱۶ق، ۱۹۹۵م،ج۵، ص۴۷۵.
- ↑ طبری، تاریخ طبری، بیروت، ج۵، ص۲۶۹؛ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۴، ص۵۷۸.
- ↑ شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۵۲؛ طبری، تاریخ طبری، بیروت، ج۵، ص۳۶۹؛ دینوری، الاخبار الطوال، ۱۳۷۳ش، ص۲۳۹.
- ↑ سلیمانی، «ریزش خواص در حکومت علوی- ۳۴: خواص در ورطة تجمل‌گرایی و بی بصیرتی»، وبگاه کیهان.
یادداشت
- ↑ کَسکَر ناحیه گسترده‌ای است که مرکز آن «واسط» و در بین راه بصره و کوفه قرار دارد.(مهدوی دامغانی، جلوه تاریخ در شرح نهج البلاغه ابن‌ابی‌الحدید، ۱۳۷۵ش، ج۲، ص۲۵۴.)
- ↑ مَیْسان شهری بزرگ و دارای روستاهای زیادی است بین بصره و واسط که در زمان عمر بن خطاب فتح شده است و نعمان بن عدی را به عنوان کارگزار خود قرار داد؛ و در آن قبر هفتاد پیامبر از جمله حضرت عزیر و حضرت یوشع در آن واقع شده است.(حرز الدین، مراقد المعارف، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۶۹.)
منابع
- ابن‌ابی‌الحدید، عبد الحمید بن هبه الله، شرح نهج البلاغة، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، قم، مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی، چاپ اول، بی‌تا.
- امین، محسن، اعیان الشیعه، تحقیق: حسن امین، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، چاپ اول، ۱۴۰۳ق.
- ثقفی، ابراهیم بن محمد، الغارات، تحقیق جلال الدین محدث، تهران، انجمن آثار ملی، چاپ اول، ۱۳۹۵ش.
- ثقفی، ابراهیم بن محمد، ترجمه فارسی الغارات، ترجمه عبدالمحمد آیتی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. سازمان چاپ و انتشارات، چاپ دوم، ۱۳۷۴ش.
- حرز الدین، محمد، مراقد المعارف، بی‌جا، سعید بن جبیر، چاپ اول، ۱۳۷۱ش.
- دینوری، احمد بن داود، الاخبار الطوال، تحقیق جمال الدین شیال، قم، الشریف الرضی، چاپ اول، ۱۳۷۳ش.
- ذهبی، محمد بن احمد، میزان الاعتدال فی نقد الرجال، تحقیق: عبدالفتاح ابوسنه، بیروت، دار الکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۱۶ق.
- سلیمانی، جواد، «ریزش خواص در حکومت علوی- ۳۴: خواص در ورطة تجمل‌گرایی و بی بصیرتی»، وبگاه کیهان، تاریخ درج مطلب: ۴ خرداد ۱۳۹۵ش، تاریخ بازدید: ۹ مهر ۱۴۰۳ش.
- شیخ مفید، الارشاد فی معرفه حجج الله علی العباد، قم، المؤتمر العالمی لالفیه شیخ مفید، چاپ اول، ۱۴۱۳ق،
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری: تاریخ الامم و الملوک، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، بی‌نا، چاپ دوم، بی‌تا.
- طوسی، محمد بن حسن، رجال الطوسی، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، چاپ سوم، ۱۴۲۷ق.
- مبرد، محمد بن یزید، الکامل، تحقیق: تغارید بیضون و نعیم زرزور، بیروت، دار الکتب العلمیه، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق.
- مهدوی دامغانی، محمود، جلوه تاریخ در شرح نهج البلاغه ابن‌ابی‌الحدید، تهران، نشر نی، چاپ دوم، ۱۳۷۵ش.