سعید بن قیس همدانی

سعید بن قیس همدانی

از یاران امام علی و امام حسن(ع)
مشخصات فردی
وفات	حدود سال ۵۰ هجری قمری
مشخصات دینی
از یاران	امام علی(ع) و امام حسن(ع)
فعالیت‌ها	حاکم ری • والی کوفه • فرمانده قبیله همدان در سپاه امام علی در جنگ جمل، جنگ صفین • نماینده امام برای گفت‌وگو با معاویه • نماینده امام برای گفت‌وگو با خوارج

سعید بن قَیس هَمْدانی، از یاران امام علی و امام حسن(ع). او در جنگ‌های جمل و صفین حضور داشت و برخی از نامداران سپاه معاویه را کشت. سعید همواره مورد تأیید حضرت علی(ع) بود، حضرت ضمن سرودن شعری در مدح او، درستی کردارش را تأیید نمود، نام او در زمرۀ راویان حدیث از حضرت علی(ع) آمده است.

او پس از شهادت امام علی(ع)، در کنار امام حسن(ع) بود. عبدالرحمان عامل مختار در موصل، از فرزندان او بود که در سپاه مختار درگذشت.

نسب و تیره

وی از تیرۀ بنی‌ زَید بن مَرِب، و از قبیلۀ یمنی همدان در عراق و رئیس این قبیله بود.

فعالیت‌ها

• حضور در جنگ نهاوند در سال ۲۱ق.
• حکومت بر ری از طرف سعید بن عاص، والی عثمان در کوفه وی پس از قتل عثمان به مدینه رفت.
• فرماندهی سوارکاران قبیله همدان در سپاه حضرت علی(ع) در جنگ جمل
• فرمانده گروه رجراجه(سپاه موج‌آسا)، حمیریان و نظامیان قبیله همدان حاضر در سپاه حضرت علی(ع) در جنگ صفین
• نماینده امام برای گفت‌وگو با معاویه و دعوت از وی برای پیروی از کتاب خدا
• وی نسبت به جریان حکمیت معترض بود اما سرانجام آن را پذیرفت و از جمله شاهدان امام بر عهدنامه حکمیت شد. پس از اعلام حُکم حکمین، علی(ع) بار دیگر برای جنگ با معاویه عزم شام نمود و سعید بن قیس آمادگی خود و قبیله‌اش را اعلام کرد.
• فرمانده سپاه اعزامی از طرف امام علی برای مقابله با تجاوزات سفیان‌ بن عوف غامدی به شهر انبار
• نماینده امام برای گفت‌وگو با خوارج

سعید بن قیس پس از شهادت امام علی(ع)، در کنار امام حسن(ع) ماند. هنگامی که امام حسن سپاه خود را به فرماندهی عبیدالله‌ بن عباس، برای رویارویی با معاویه به سمت شام فرستاد، سعید بن قیس را از مشاوران خود و دومین (به روایتی سومین) جانشین پس از عبیدالله قرار داد.

در کلام امام علی(ع)

حضرت علی(ع) به دلیل رشادت‌های سعید و قبیله‌اش در جنگ صفین، اشعاری در ستایش او و قبیلۀ همدان خواند. آن حضرت در این اشعار، کردار و رفتار او را تأیید کرد. سعید از امام علی(ع) روایت کرده است.

خصوصیات

سعیدبن قیس را از افراد دلیر و بخشنده عرب دانسته‌اند. او شعر می‌گفت؛ مورخان برخی از اشعار رجزگونه وی درجمل و صفّین را ثبت کرده‌اند. او در جنگ صفّین، خطبه و سخنانی در تشویق یارانش به پیروی از امام علی، ستایش آن حضرت و نکوهش معاویه ایراد کرد.

فرزندان سعید

سعید دخترش را به اجبار حَجّاج، والی بصره و کوفه، به ازدواج یکی از دشمنان امام علی در آورد.

پسرش عبدالرحمن نام داشت که عامل مختار در موصل بود و در سال ۶۶ق در سپاه مختار درگذشت پسر دیگرش به نام عمرو هم در سپاه مختار بوده است.

ظاهرا سعید فرزندان دیگری هم داشته است که در یمن سکونت داشتند؛‌ خاندان سعیدین در بیت زود (یمن) به سعید بن قیس منسوب هستند.

درگذشت

تاریخ درگذشت سعید روشن نیست. زرکلی آن را حدود سال ۵۰ دانسته، اما از روایت ابن‌ کلبی برمی‌آید که سعید تا مدت‌ها پس از آن زنده بوده است.

منابع

• ابن ابی الحدید، شرح نهج‌البلاغه، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۷۸/۱۹۵۹.
• ابن‌اثیر.
• احمدبن اعثم‌کوفی، کتاب الفتوح، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۱/ ۱۹۹۱.
• ابن‌بابویه، الخصال، چاپ علی‌اکبر غفاری، قم ۱۴۰۳ق/۱۳۶۲.
• حسن‌بن احمد ابن‌حائک هَمْدانی، الاکیل من اخبار الیمن و انساب حِمْیر، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۷.
• ابن‌شبّه نمری، تاریخ المدینة المنورة، چاپ فهیم محمد شلتوت، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
• ابن‌شهر آشوب، مناقب آل ابی‌طالب، نجف ۱۳۷۶/۱۹۵۶.
• ابن‌قتیبه دینوری، الامامة و السیاسة، چاپ طه محمد زینی، قاهره ۱۳۷۸/۱۹۶۷.
• ابوالفرج اصفهانی؛ مقاتل الطالبین، چاپ احمد صقر، قاهره ۱۳۶۸ق/ ۱۹۴۹م.
• احمدبن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، چاپ محمود فردوس عظم، دمشق، ۱۹۹۷.
• ابراهیم‌ بن محمد ثقفی، الغارات، چاپ جلال‌الدین محدث؛ تهران ۱۳۵۵ش.
• ابوحنیفه دینوری، الخبار الطوال، چاپ عبدالمنعم عامر، جمال‌الدین شیال، قاهره ۱۹۶۰.
• خیرالدین زرکلی، الاعلام، بیروت ۱۹۹۹.
• طبری، تاریخ (بیروت).
• محمدبن عمر کشّی، اخیار معرفة الرجال، چاپ حسن مصطفوی، مشهد، ۱۳۴۸ش.
• محمدبن محمد بن نعمان مفید، الجمل او النصرة لسید العترة فی حرب البصرة، چاپ علی میرشریفی، قم ۱۴۱۶ق/ ۱۳۷۴ش.
• نصربن مزاحم منقری، وقعة صفین، چاپ عبدالسلام هارون، بیروت ۱۴۱۴/۱۹۹۰.
• یعقوبی، تاریخ.

پیوند به بیرون

• منبع مقاله : دانشنامه جهان اسلام
• سعید بن قیس همدانی(سایت دُرّ نجف)