ابوثمامه صائدی
 آرامگاه شهدای کربلا در حرم امام حسین(ع) | |
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | عمرو بن عبدالله بن کعب |
| محل زندگی | کوفه |
| شهادت | عاشورای ۶۱ق کربلا |
| مدفن | حرم امام حسین (ع) |
| مشخصات دینی | |
| از یاران | امام علی (ع)، امام حسن (ع) |
عمرو بن عبدالله بن کعب معروف به اَبوثُمامه صائِدی از شهیدان کربلا و از اصحاب امام علی(ع) که در همه جنگ‌های دوران حکومت آن حضرت شرکت کرد.
او در قیام مسلم بن عقیل فرماندهی قبیله‌های تمیم و هَمْدان را بر عهده داشت و پس از شهادت مسلم، در مسیر راه به امام حسین(ع) پیوست و روز عاشورا در کربلا به شهادت رسید.
ابوثمامه روز عاشورا وقت نماز ظهر را به امام حسین(ع) اطلاع داد و به همین دلیل حضرت او را دعا کرد.
نسب و نام
بیشتر منابع، نام ابوثمامه را عمرو نقل کرده‌اند؛ اما برخی منابع نامهای دیگری برای او نوشته‌اند و در ذکر برخی دیگر از مشخصات او با هم اختلاف دارند که گویا پاره‌ای از این اختلاف‌ها، معلول اشتباه کاتبان است از جمله کنیه او را ابوثمامه[۱] و نامش را زیاد[۲] و عمر[۳] و نسبت او را نیز مختلف آورده‌اند مانند صائدی[۴]، انصاری[۵]، صیداوی[۶] و صاعدی.[۷] بنو صائد، از زیرشاخه‌های قبیله هَمْدان است. برخی منابع نسب‌شناسی، نام مشخصات کامل ابوثمامه را چنین ذکر کرده‌اند: «زیاد بن عمرو بن عریب بن حنظلة بن دارم بن عبدالله الصائدی».[۸]
دوران حضرت علی و امام حسن
ابوثمامه از تابعین و مشاهیر شیعه در کوفه بوده است.[۹] او از اصحاب امیرالمؤمنین است که در همه جنگ‌های دوران حکومت آن حضرت حضور داشته است.[۱۰] او را از اصحاب امام حسن(ع) نیز شمرده‌اند و بنابر برخی منابع، او در مبارزات آن حضرت با معاویه شرکت داشت.[۱۱]
واقعه کربلا
پس از مرگ معاویه، ابوثمامه در ماجرای دعوت امام حسین(ع)شرکت داشت و در خانه سلیمان بن صُرد خزاعی در کوفه حضور یافت و چون امام حسین(ع) به مکه رفت، نامهای خطاب به آن حضرت به مکه فرستاد.[۱۲]
وی هنگام مأموریت مسلم بن عقیل از سوی امام حسین(ع) در کوفه، کمک‌های مالی مردم را دریافت می‌کرد و تهیه اسلحه را بر عهده گرفت.[۱۳] مسلم بن عقیل پس از قیام در کوفه، فرماندهی قبیله‌های تمیم و هَمْدان را به او واگذار کرد.[۱۴] پس از شهادت مسلم بن عقیل تحت تعقیب ابن زیاد قرار گرفت و چند روزی در قبیله خود پنهان شد.[۱۵] سپس با نافع بن هلال، مخفیانه از کوفه بیرون رفت و در راه مکه به کربلا، به امام حسین(ع) پیوست و همراه آن حضرت، به کربلا رفت.[۱۶]
او در واقعه کربلا مانعِ حضورِ مسلحانه کثیربن عبدالله شعبی، قاصد ابن سعد، نزد امام حسین(ع) شد و در روز عاشورا، هنگام ظهر، فرا رسیدن وقت نماز را به امام حسین(ع) اطلاع داد و آروز کرد که نماز ظهر عاشورا را پیش از شهادت با امام بخواند و امام(ع) او را دعا کرد.[یادداشت ۱][۱۷]
شهادت
درباره جزئیات نبردهای ابوثمامه مطالب اندکی هست. طبری می‌گوید که وی، پسرعموی خود را که در لشکر عمر سعد بود به هلاکت رساند[۱۸] و پس از مالک بن دودان [یادداشت ۲]رهسپار میدان شد.[۱۹] وی چنین رجز می‌خواند:
ترجمه: «تعزیت می‌گویم به آل پیامبر و دخترانش به خاطر گرفتاری سبط پیامبر که بهترین مردم است. تعزیت بر حضرت زهرا و همسرش که خزانه علم الهی بود پس از پیامبر.
تعزیت بر همه مردمان مشرق و مغرب زمین و اندوه برای گرفتاری حسین راستگو و درست کردار
کیست رساننده این پیام از من به حضرت نبی و دخترش که فرزندتان در رنج و سختی است و چه رنج و سختی بزرگی».
از گفتگوی او با امام حسین(ع) در کربلا که منابع تاریخی نقل کرده‌اند، برمی‌آید او آگاهانه و مشتاقانه جنگ در رکاب امام حسین(ع) و شهادت را پذیرفته است.[۲۱] وی به دست قیس بن عبدالله به شهادت رسید.[۲۲]سماوی در ابصار العین ادعا کرده که قیس بن سعد پسر عمویش بود و با او دشمنی داشت وشهادت او پس از کشته شدن حر بن یزید بوده است.[۲۳]
پانویس
- ↑ مقتل الحسین علیه‌السلام، خوارزمی، ۱۳۸۱ش، ۱۳۲۳ق، ج۲، ص۲۰.
- ↑ جمهرةأنساب العرب، ص۳۹۵.
- ↑ اقبال الاعمال ج۳، ص۷۹.
- ↑ ابن حزم، جمهرة انساب العرب، دارالکتب العلميه، منشورات محمد علي بيضون، ج۱، ص۳۹۵؛ ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی طالب،۱۳۷۹ق، ج۴، ص۱۰۴.
- ↑ رجال طوسی، ص۷۷؛ مامقانی، تنقیح المقال، ج۲، ص۳۳۳.
- ↑ جمهرة انساب العرب، دارالکتب العلميه، منشورات محمد علي بيضون، ج۱،ص۳۹۵؛ دینوری، اخبار الطوال، ص۲۳۸.
- ↑ الفتوح، ص۸۸۸.
- ↑ جمهرةأنساب العرب، دارالکتب العلميه، منشورات محمد علي بيضون، ج۱، ص۳۹۵.
- ↑ طبری، تاریخ، ج۵، ص۳۶۴.
- ↑ سماوی، ابصار العین فی انصار الحسین، ۱۴۱۹ق، ص۱۱۹.
- ↑ سماوی،ابصار العین، ۱۴۱۹ق،ص۱۱۹.
- ↑ مامقانی، تنقیح المقال، ج۲، ص۳۳۳.
- ↑ طبری، تاریخ، ج۵، ص۳۶۴.
- ↑ دینوری، ص۲۳۸.
- ↑ تاریخ طبری ج۵، ص۳۶۹؛ ترجمه الکامل فی التاریخ، ج۱۱، ص۱۲۵
- ↑ مامقانی، تنقیح المقال، ج۲، ص۳۳۳.
- ↑ طبری، تاریخ، ج۵، ص۴۱۰و۴۳۹.
- ↑ طبری،تاریخ، ج۵، ص۴۴۱.
- ↑ ابن شهر آشوب، المناقب، ج۳، ص۲۵۳.
- ↑ ابن شهر آشوب، المناقب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۱۰۵
- ↑ طبری، تاریخ، ج۵، ص۴۱۰و۴۳۹.
- ↑ تسمیة من قتل مع الحسین علیه‌السلام، ص ۹۳.
- ↑ سماوی، ابصارالعین، ۱۴۱۹ق، ص۱۲۱.
یادداشت
- ↑ و اُحبُّ أن ألقى ربي و قد صليت هذه الصلاة التي قد دنا وقتها. قال: فرفع الحسين (عليه السلام) رأسه ثم قال: ذكرت الصلاة جعلك الله من المصلين الذاكرين
- ↑ پیش ازابوثمامه به میدان رفته ورجزی به این ممضمون خوانده است :مالک مانند شیر به طرف شما می آید و ضربه می زند. ضربت جوانی که مانند شیر از بزرگواران دفاع می کند. او ثواب خدای بخشنده و دانا را امید و آرزو دارد. ابن شهرآشوب، مناقب آل أبي طالب، ۱۳۷۶ق، ج۳، ص۲۵۳.
منابع
- دینوری، احمدبن داوود، اخبار الطوال، به کوشش عبدالمنعم عامر و جمال‌الدین شیال، بغداد، ۱۳۷۹ق/-۱۹۵۹م.
- سماوی، محمد بن طاهر، ابصار العین فی انصار الحسین، تحقیق محمد‌جعفر طبسی، مركز الدراسات الإسلامية لحرس الثورة، ۱۴۱۹ق.
- سماوی، محمدبن طاهر، ابصار العین فی انصار الحسین، قم، مکتبه بصیرتی.
- طبری، تاریخ.
- طوسی، محمدبن حسن، رجال، نجف، ۱۳۸۰ق-۱۹۶۱م.
- مامقانی، عبدالله بن حسن، تنقیح المقال فی علم الرجال، نجف، ۱۳۵۰ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، ۱۴۰۳ق-۱۹۸۳م.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: دایرة المعارف بزرگ اسلامی