کیسان
کَیسان از ماده کیس و به معنای باهوش و با کیاست است.[۱] در تاریخ نام کَیسان برای افراد مختلفی نقل شده است:
- غلام علی(ع) که در جنگ صفین (سال ۳۷ قمری) به شهادت رسید.[۲]
- لقب یا نام مختار بن ابی‌عبید ثقفی که فرقه کیسانیه به او منسوب است.[۳] به روایتی حضرت علی (ع)، مختار را کیسان نامید. پدرش او را پس از تولد نزد حضرت علی(ع) برد. آن حضرت دست بر سرش کشید و فرمود: کَیس (یعنی زیرک) و از همان زمان او کیسان نام گرفت.[۴] برخی هم گفته‌اند محمد بن حنفیه هنگامی که مختار را برای خونخواهی امام حسین(ع) به عراق فرستاد او را به دلیل هوشیاری و فراستش کیسان نامید.[۵]
- کیسان لقب یکی از یاران مختار، با کنیه ابوعمره است.[۶]
- برخی از منابع، کیسان را لقب ابوعمره سائب بن مالک اسعدی (درگذشته ۶۷ق.) دانسته‌اند.[۷]
- برخی احتمال داده‌اند که شخصیت کیسان، مثل عبدالله بن سبا مجهول و ساختگی است.[۸]
گفته شده چون کیسان‌های غیر از مختار، شهرت چندانی نداشته‌اند، کیسانیه که نام خود را از او گرفتند، بر این اعتقاد شدند که کیسان لقب مختار است.[۹]
پانویس
- ↑ فیروزآبادی، القاموس المحیط، ۱۴۱۵، ج۲، ص۳۸۶.
- ↑ نگاه کنید به: نصر بن مزاحم، وقعة صِفّین، ص۲۴۹؛ طبری، تاریخ طبری، ج۵، ص۱۹.
- ↑ اخبارالدولة العباسیة، ص۱۶۵؛ مسعودی، مروج الذهب، ج۳، ص۲۷۶؛ مقدسی، البدء والتاریخ، ج۵، ص۱۳۱
- ↑ مسعودی، مروج الذهب، ج۳، ص۲۷۷
- ↑ مفید، الفصول المختارة، ص۲۹۶؛ ابن نما حلی، ذوب النضار فی شرح الثار، ص۶۱
- ↑ نوبختی، فرق الشیعة، ص۲۳؛ کشّی، رجال، ص۱۲۸؛ مسعودی، مروج الذهب، ج۳، ص۲۷۷؛ کشی، رجال، ص۱۲۸
- ↑ صابری، تاریخ فرق اسلامی، ج۲، ص۳۷
- ↑ نک: سیدعلوی، «کیسانیه، افسانه یا حقیقت؟!»
- ↑ پلّا، تعلیقات، ج۷، ص۶۱۰
منابع
- ابن مزاحم، نصر، وقعة صِفّین، قاهره، چاپ عبدالسلام محمد هارون، ۱۳۸۲ق.
- ابن نماحلی، جعفر بن محمد، ذوب النضار فی شرح الثار، قم، چاپ فارس حسون کریم، ۱۴۱۶ق.
- اخبارالدولةالعباسیة، بیروت، چاپ عبدالعزیز دوری و عبدالجبار مطلبی، ۱۳۹۱ق.
- پلا، شارل، تعلیقات.
- سیدعلوی، سیدابراهیم، «کیسانیه، افسانه یا حقیقت؟! (۱)»، فصلنامه کلام اسلامی، پاییز ۱۳۷۵، شماره ۱۹.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، بیروت.
- فیروزآبادی، محمد بن یعقوب، القاموس المحیط، دار الکتب العلمیة، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.
- کَشّی، محمد بن عمر، اختیار معرفةالرجال المعروف برجال الکشی (برگزیدۀ محمد بن حسن طوسی)، مشهد، چاپ حسن مصطفوی، ۱۳۴۸ش.
- مسعودی، مروج الذهب، بیروت.
- مفید، محمد بن نعمان، الفصول المختارة، قم، چاپ علی میرشریفی، ۱۴۱۴ق/۱۹۹۳م.
- مقدسی، مطهر بن طاهر، البدء والتاریخ، پاریس، چاپ کلمان هوار، ۱۸۹۹ـ ۱۹۱۹م.
- نوبختی، حسن بن موسی، فرق الشیعة، تهران، چاپ محمدجواد مشکور، ۱۳۶۱ش.