عون بن عبدالله بن جعفر
 آرامگاه شهدای کربلا | |
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | عون بن عبدالله بن جعفر طیار |
| خویشاوندان | حضرت زینب(س)؛ امام علی(ع) |
| وفات | ۶۱ق ، کربلا |
| علت وفات | شهادت در کربلا |
| مدفن | مقبره شهدای کربلا در حرم امام حسین(ع) |
| مشخصات دینی | |
| از یاران | امام حسین(ع) |
عون بن عبدالله بن جعفر از یاران امام حسین(ع) که در واقعه کربلا شهید شد. او به همراه برادرش محمد نامه پدرشان(عبدالله بن جعفر) را به امام حسین(ع) رساند و همراه او به کربلا رفت و در روز عاشورا در رکاب او به شهادت رسید. برخی مادرش را حضرت زینب(س) و عده‌ای جمانه دختر مسیب فزاری دانسته‌اند.
مقبره او در کنار سایر شهدا در مقبره شهدای کربلا در حرم امام حسین(ع) است؛ البته برخی آرامگاه او را در شمال شرق کربلا و جدا از باقی شهدا می‌دانند.
نام و نسب
پدر عون عبدالله بن جعفر بن ابی‌طالب از اصحاب پیامبر(ص) و جدّ او جعفر طیار است که رسول خدا(ص) او را به عنوان سرپرست مسلمانان در مهاجرت به حبشه برگزید.[۱] درباره نام مادر عون بن عبدالله بن جعفر که در کربلا شهید شد، میان مورخان اختلاف‌نظر وجود دارد؛ چراکه به گفته برخی مورخان عبدالله بن جعفر دو پسر به نام عون داشت.[۲] ابوالفرج اصفهانی در مقاتل الطالبین، عون شهید در کربلا را عون اکبر می‌داند که مادرش حضرت زینب(س) دختر امام علی(ع) و حضرت فاطمه(س) است.[۳] در مقابل، مورخانی چون ابومخنف،[۴] ابن حزم اندلسی،[۵] طبری[۶] و سبط ابن جوزی[۷] او را عون اصغر معرفی کرده‌اند که مادرش جُمانه بنت مُسَیَّب فزاری[۸] از سرانِ نهضت توابین است.[۹]
بنا بر منابع تاریخی دیگر فرزند عبدالله بن جعفر که عون نام داشت در واقعه حره[۱۰] یا در طائف[۱۱] کشته شده و یا در زمان حیات پدرش از دنیا رفته است.[۱۲]
نامه عبدالله بن جعفر به امام حسین(ع)
از امام سجاد (ع) نقل است، پس از آنکه از مکه خارج شدیم، عبدالله بن جعفر نامه‌ای برای امام حسین(ع) نوشت و آن را توسط دو فرزندش محمد و عون خدمت امام فرستاد.[۱۳] بر اساس گزارش ابن اعثم کوفی، عبدالله در این نامه از امام درخواست کرده بود که از تصمیم خود برای رفتن به سوی کوفه باز گردد و در مقابل او از یزید و تمام بنی امیه برای امام، همراهان و اموالش امان می‌گیرد؛ ولی امام حسین(ع) این پیشنهاد را نپذیرفت.[۱۴] طبق نقل بلاذری نامه عبدالله در ذات عرق به دست امام رسید.[۱۵] عبدالله به فرزندانش سفارش کرد، اگر امام بر حرکت خود به سمت کوفه مصمم است، با او همراه شوند و در کنار او جهاد کنند.[۱۶]
شهادت
روز عاشورا عون پس از شهادت برادرش محمد، به میدان رفت و چنین رجز خواند:
رجز خوانی عون إن تُنكِروني فَأَنَا ابنُ جَعفَرشَهيدُ صِدقٍ فِي الجِنانِ أزهَريَطيرُ فيها بِجَناحٍ أخضَركَفى بِهذا شَرَفاً في المَحشَرترجمه: اگر مرا نمی‌شناسید، پس من پسر جعفر هستم؛ شهیدی راستین که در بهشت می‌درخشم. که در آنجا با بالی سبز پرواز می‌کند و در محشر همین شرافت بس است
ابن اعثم کوفی،الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۱۱۲
بنا بر نقل ابن شهرآشوب، او از سپاه عمر بن سعد سه سوار و هجده پیاده را کشت و سپس توسط عبدالله بن قطبه طائی نبهانی به شهادت رسید.[۱۷]
در زیارت الشهدا (زیارت ناحیه غیرمعروف) درباره عون چنین آمده است: «السَّلَامُ عَلَی عَوْنِ بْنِ عَبْدِاللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الطَّیارِ فِی الْجِنَانِ حَلِیفِ الْإِیمَانِ وَ مُنَازِلِ الْأَقْرَانِ النَّاصِحِ لِلرَّحْمَنِ التَّالِی لِلْمَثَانِی وَ الْقُرْآنِ لَعَنَ اللَّهُ قَاتِلَهُ عَبْدَاللَّهِ بْنَ قُطْبَةَ النَّبْهَانِی» «سلام بر عون فرزند عبدالله بن جعفر که [با دو بال خود] در بهشت‌ها پرواز کند، آن هم پیمانِ ایمان، و پیکارگر هماوردان، خیرخواه به خاطر خدای رحمان، تلاوت کننده‌ی سوره‌ی حمد و دیگر آیات قرآن، خدا کشنده‌ی او عبدالله بن قُطبه نَبْهانی را لعنت کند.»
بعد از واقعه کربلا عبدالله بن جعفر شهادت فرزندانش کنار امام حسین(ع) را از منت‌های خدا بر خود می‌دانست و همواره خداوند را شکر می‌گفت که اگر خود نتوانست همراه امام باشد فرزندانش او را یاری کردند.[۱۸]
برخورد حضرت زینب با شهادت فرزندش
یکی از جوانانی که در کربلا به شهادت رسید و مادرش حضور داشت، عون بن عبدالله بن جعفر فرزند جناب زینب کبری (سلام الله علیها) است، یعنی زینب علیها السلام شاهد شهادت پسر بزرگوارش بود. از عبدالله بن جعفر شوهر زینب دو پسر در کربلا بودند که یکی از زینب و دیگری از زن دیگر بود و هر دو شهید شدند. یکی از آن عجایبی که تربیت بسیار بسیار عالی این بانوی مجلّله را می‌رساند، این است که در هیچ مقتلی ننوشته‌اند که زینب چه قبل و چه بعد از شهادت پسرش نامی از او برده باشد. گویی اگر می‌خواست این نام را ببرد، فکر می‌کرد نوعی بی‌ادبی است؛ یعنی یا اباعبدالله! فرزند من قابل این نیست که فدای تو شود. مثلًا در شهادت علی اکبر، زینب از خیمه بیرون دوید و فریاد زد: یا اُخَیَّه وَابْنَ اُخَیه! که فریادش فضا را پر کرد، ولی هیچ ننوشته‌اند که در شهادت فرزندش چنین کاری کرده باشد. *
*منبع: مطهری، آزادی معنوی، ص۱۹۲.
مقبره
عون بن عبدالله در کنار دیگر شهدای کربلا در مقبره شهدای کربلا در حرم امام حسین(ع) دفن شده است. بر اساس نظر شیخ مفید وقتی لشکر ابن سعد از کربلا خارج شد عده‌ای از قبیله بنی‌اسد شهدای کربلا به جز امام حسین(ع)، علی‌اصغر و عباس بن علی را در یک قبر دفن کردند.[۱۹]
در برخی منابع آمده است که عون بن عبدالله خارج از کربلا به شهادت رسید و در همانجا قبری برای او درست کردند. بر اساس این نقل عون همراه حبیب بن مظاهر برای کمک گرفتن نزد قبیله بنی اسد رفتند و هنگامی که عمر بن سعد از این کمک خواهی مطلع شد، برخی را برای مقابله فرستاد که در این درگیری عون به شهادت رسید و همانجا دفن شد؛ به همین دلیل امروزه در شمال شرق شهر کربلا مقبره‌ای قرار دارد که به عون منسوب است.[۲۰] البته در این منابع این احتمال هم داده شده که این مقبره برای عون بن عبدالله بن جعفر بن مرعی از نوادگان امام حسن مجتبی(ع) باشد.[۲۱]
وجود مقبره عون بن عبدالله در خارج از حرم امام حسین(ع) مورد خدشه واقع شده است؛ چراکه به هیچ منبع تاریخی کهن ارجاع داده نشده است[۲۲] و در ثانی طبق سفرنامه ابن جُبَیر و ابن بطوله این مقبره مربوط به یکی از فرزندان علی بن ابی طالب به نام عون بوده است.[۲۳]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ ابن هشام، السیرة النبویة، ۱۳۸۳ق، ج۱، ص۳۲۳.
- ↑ ابن قتیبه، المعارف، ۱۴۱۵ق، ص۲۰۷.
- ↑ اصفهانی، مقاتل الطالبین، ۱۹۷۰م، ص۱۲۴.
- ↑ ابومخنف، مقتل الحسین، ۱۳۶۴ش، ص۲۳۸.
- ↑ ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ۱۴۰۳ق، ص۶۸.
- ↑ طبری، تاریخ طبری، ۱۳۵۸ق، ج۴، ص۳۵۹.
- ↑ ابن جوزی، تذکرة الخواص، مکتبه النیوا، ص۲۵۴.
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۳۹۴ق، ج۲، ص۶۷-۶۸.
- ↑ ابن جوزی، تذکره الخواص، ص۱۷۵.
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۳۹۴ق، ج۲، ص۶۷-۶۸.
- ↑ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۴۳، ص۱۴.
- ↑ ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ۱۴۰۳ق، ص۶۸.
- ↑ ابی‌مخنف، مقتل الحسین، ۱۳۶۴ش، ص۶۹؛ طبری، تاریخ طبری، ۱۳۵۸ق، ج۴، ص۲۹۱.
- ↑ ابن اعثم کوفی، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۶۷.
- ↑ بلاذری، جمل من انساب الاشراف، دارالفکر، ج۳، ص۳۷۷.
- ↑ شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۶۸ و ۶۹.
- ↑ ابن شهر آشوب، مناقب، نشرعلامه، ج۴، ص۱۰۶؛ ابن اعثم کوفی، ۱۴۱۱ق، الفتوح، ج۵، ص۱۱۱
- ↑ شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۲۴؛ ابی مخنف، مقتل الحسین، ۱۳۶۴ش، ص۲۲۵-۲۲۶؛ طبری، تاریخ طبری، ۱۳۵۸ق، ج۴، ص۳۵۷.
- ↑ شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۱۴
- ↑ قائدان، عتبات عالیات عراق، ۱۳۸۳ق، ص۱۴۷؛ سحاب، زندگانی حضرت خامس آل عبا، ۱۳۵۸ش، ج۲، ص۴۹۹.
- ↑ آل طعمة، تراث کربلا، ۱۹۸۳م، ص۱۱۶؛ قائدان، عتبات عالیات عراق، ۱۳۸۳ق، ص۱۴۷.
- ↑ صالحی حاجی آبادی، شهدای نینوا، ۱۳۹۶ش، ص۱۱۰.
- ↑ ابن جبیر، رحلة ابن جبیر، ۱۳۸۴ق، ص۲۰۲؛ ابن بطوطه رحلة ابن بطوطه، ۱۴۱۶ق، ص۲۳۷.
- ↑ نیر تبریزی، آتشکده نیّر، ص۵۲
منابع
- ابن اعثم کوفی، الفتوح، احمد، تحقیق علی شیری، دار الأضواء، بیروت، ۱۴۱۱ق.
- ابن بطوطه، محمد بن عبدالله، رحلة ابن بطوطه، تحقیق طلال حرب، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۳ق.
- ابن جبیر، محمد، رحلة ابن جبیر، بیروت، دار صادر، ۱۳۸۴ق.
- ابن جوزی، سبط، تذکره الخواص، طهران، مکتبة النیواء، بی تا.
- ابن حزم اندلسی، علی، جمهرة انساب العرب، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۰۳ق.
- ابن شهرآشوب، محمد، مناقب آل ابی طالب، انتشارات علامه، قم، ۱۳۷۹ ق.
- ابن عساکر، علی، تاریخ مدینه دمشق، تحقیق علی شیری، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۵ق.
- ابن قتیبه، عبدالله، المعارف، قم، منشورات الشریف الرضی، ۱۴۱۵ق.
- ابن هشام، عبدالملک، السیرة النبویة، قاهره، مدنی، ۱۳۸۳ق.
- ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، مقاتل الطالبیین، تحقیق: سید احمد صقر، بی جا، اسماعیلیان، ۱۹۷۰م.
- ابی مخنف، لوط بن یحیی، مقتل الحسین، تحقیق حسن غفاری، قم، حسن غفاری، ۱۳۶۴ش.
- آل طعمة، سلمان، تراث کربلا، دوم، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۹۸۳م.
- بلاذری، احمد، انساب الاشراف، تحقیق محمدباقر بهبودی، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۴ق.
- بلاذری، احمد، جمل من انساب الاشراف، تحقیق سهیل و ریاض، بیروت، دارالفکر، بی‌تا.
- سحاب، ابوالقاسم، زندگانی حضرت خامس آل عباء، تهران، بی نا، ۱۳۵۸ش.
- شیخ مفید، محمد بن محمد نعمان، الارشاد فی معرفه حجج الله علی العباد، چاپ کنگره شیخ مفید، اول، قم، ۱۴۱۳ق.
- صالحی حاجی آبادی، ابراهیم، شهدای نینوا، تهران، نگاه معاصر، ۱۳۹۶ش.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، قاهره، الاستقامة، ۱۳۵۸ق.
- قائدان، علی اصغر، عتبات عالیات عراق، تهران، نشر مشعر، ۱۳۸۳ش.
- مطهری، مرتضی، آزادی معنوی، سامانه جامع استاد شهید مطهری.https://motahari.ir/