اَبوالْعاص بن رَبیع (درگذشته ۱۲ق) که با نام لَقیط بْن رَبیع نیز شناخته می‌شود، داماد پیامبر(ص)، خواهرزاده خدیجه و همسر زینب دختر رسول خدا بوده است.
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | لقیط بن ربیع بن عبدالعزّی بن عبد شمس |
| کنیه | اَبوالْعاص |
| محل زندگی | مکه، مدینه |
| مهاجر/انصار | مهاجر |
| نسب/قبیله | قریش |
| خویشاوندان | حضرت خدیجه (خاله) ، زینب دختر پیامبر(ص) (همسر) ، امامه (فرزند) |
| درگذشت | ۱۲ق |
| مشخصات دینی | |
| زمان اسلام آوردن | حدود سال ۶ قمری |
| نحوه اسلام آوردن | پس از آن که پیامبر(ص) دستور داد مسلمانان اموالی را که از او غنیمت گرفته بود، بازپس دهند. |
| حضور در جنگ‌ها | جنگ بدر در صف مشرکان |
| هجرت به | مدینه |
| دلیل شهرت | داماد پیامبر(ص) |
ابوالعاص پیش از بعثت با زینب دختر پیامبر ازدواج کرد و هنگامی که حضرت محمد(ص) به پیامبری مبعوث شد، مشرکان قریش از او خواستند که همسرش را طلاق بدهد، اما او نپذیرفت با این حال نگذاشت که زینب همراه مسلمانان به مدینه هجرت کند تا اینکه در جنگ بدر به اسارت مسلمانان درآمد و بر اساس تعهدی که به پیامبر(ص) داده بود، زینب را به مدینه فرستاد.
او در سال ۶ قمری اسلام آورد و به مدینه مهاجرت کرد و با همان عقد پیشین با زینب زندگی کرد. امامه همسر امام علی(ع) دختر ابوالعاص و زینب است.
معرفی
اَبوالْعاص بن رَبیع بن عَبْدُالعُزّی بن عَبدشَمْس بن عبدمناف از قبیله قریش، خواهرزاده حضرت خدیجه و همسر زینب دختر پیامبر بود.[۱] ابوالعاص کنیه اوست. به گفته ابن عبدالبر، صحابه‌نگار قرن پنجم قمری، از او بیشتر با نام لقیط یاد شده است.[۲] با این حال، نام او را قاسم[۳] یا مقسّم،[۴] و هشیم یا مُهَشِّم نیز گفته‌اند.[۵]
ابوالعاص، بازرگان، ثروتمند، امانت‌دار و از مشاهیر مکه بود.[۶] هنگامی که پیامبر به نبوت مبعوث شد، مشرکان قریش درصدد آزار و اذیت او برآمدند و از عتبة بن ابی‌لهب و ابوالعاص خواستند تا دختران پیامبر را طلاق بدهند؛ ابوالعاص بر خلاف عتبه، درخواست آنان را نپذیرفت.[۷] پیامبر نیز از او به نیکی یاد می‌کرد.[۸]
ابوالعاص در سال ۱۲ قمری درگذشت.[۹]
اسارت به دست مسلمانان
ابوالعاص پیش از بعثت، با زینب دختر پیامبر، ازدواج کرد.[۱۰] پس از بعثت، با آنکه خدیجه و دخترانش ایمان آوردند، ابوالعاص اسلام نیاورد.[۱۱] به گزارش مقدسی، پیامبر اکرم(ص) پس از هجرت به مدینه، ابورافع و زید بن حارثه را به مکه فرستاد تا دخترانش را به مدینه بیاورند؛ اما ابوالعاص، اجازه نداد زینب به مدینه برود.[۱۲]
ابوالعاص در غزوه بدر در صف مشرکان حضور داشت و به اسارت مسلمانان درآمد.[۱۳] هنگامی که مردم مکه برای آزادی اسیران فدیه پرداختند، زینب هم فدیه‌ای برای ابوالعاص به مدینه فرستاد که ضمن آن گردن‌بندی از آن خدیجه بود. گفته‌اند که چون چشم پیامبر(ص) بر آن افتاد، متأثر شد و پس از کسب موافقت مسلمانان، ابوالعاص را آزاد ساخت و اموال زینب را پس فرستاد و از ابوالعاص پیمان گرفت که زینب را آزاد گذارد.[۱۴] او نیز پس از بازگشت به مکه، زینب را همراه با یاران پیامبر(ص) به مدینه فرستاد.[۱۵] با این حال روایتی وجود دارد که براساس آن زینب، همراه پیامبر به مدینه مهاجرت کرده است.[۱۶]
مسلمان شدن
ابوالعاص در سال ۶ قمری، پس از پناه بردن به زینب، همسر قبلی‌اش، و دختر حضرت محمد(ص)، مسلمان شد.[۱۷] او در جمادی الاول سال ۶ قمری همراه با کاروانی از قریش برای تجارت راهی شام شده بود[۱۸] و در راه بازگشت، میان آنان و مسلمانان به فرماندهی زید بن حارثه، سریه‌ای رخ داد، برخی از کاروانیان گریختند و برخی دیگر اسیر مسلمانان شدند. ابوالعاص گریخت و خود را شبانه به مدینه رساند و به زینب دختر رسول خدا پناهنده شد. زینب او را پناه داد، ولی خبر آن را در مسجد در حضور مسلمانان به اطلاع پیامبر(ص) رساند. پیامبر(ص) پناهندگی زینب را پذیرفت و دستور داد اموال کاروان را بازگردانند اما به او گفت تا زمانی که ابوالعاص مشرک باشد بر او حلال نخواهد بود. ابوالعاص همراه با اموال به مکه بازگشت و ضمن بازگرداندن اموال، شهادتین را بر زبان جاری کرد و خبر داد که در مدینه به اسلام گرویده است.[۱۹]
ابوالعاص پس از چندی به مدینه بازگشت و پیامبر(ص) در محرم سال ۷ قمری زینب را با همان عقد زناشویی پیشین نزد او فرستاد.[۲۰] هر چند که بعضی گفته‌اند که زینب با نکاح جدید به همسری ابوالعاص درآمد.[۲۱]
زینب برای ابوالعاص پسری به نام علی و دختری به نام امامه به دنیا آورد. [۲۲] امامه، پس از شهادت حضرت زهرا،[۲۳] بنا به سفارش آن حضرت، با امام علی(ع)، نخستین امام شیعیان، ازدواج کرد.[۲۴] و محمد اوسط را برای او به دنیا آورد.[۲۵]
پانویس
- ↑ ابن اثیر، اسد الغابه، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۲۲۲.
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۷۰۱.
- ↑ ابن اثیر، اسد الغابه، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۲۲۲
- ↑ ابن قتیبه، المعارف، ۱۹۶۹م، ص۱۴۱.
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۷۰۱.
- ↑ ابن هشام، السیره النبویه، دار المعرفه، ج۱، ص۶۵۱.
- ↑ ابن هشام، السیره النبویه، دار المعرفه، ج۱، ص۶۵۲.
- ↑ ابن هشام، السیره النبویه، دار المعرفه، ج۱، ص۶۵۲.
- ↑ ابن اثیر، اسد الغابه، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۲۲۲.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۲۵.
- ↑ ابن هشام، السیره النبویه، دار المعرفه، ج۱، ص۶۵۲.
- ↑ مقدسی، البدء و التاریخ، مکتبة الثقافة الدینیه، ج۵، ص۱۸.
- ↑ ابن هشام، السیره النبویه، دار المعرفه، ج۱، ص۶۵۲-۶۵۳.
- ↑ ابن هشام، السیره النبویه، دار المعرفه، ج۱، ص۶۵۳؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۲۶.
- ↑ نگاه کنید به: ابن هشام، السیره النبویه، دار المعرفه، ج۱، ص۶۵۳.
- ↑ نگاه کنید به: ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۲۶.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۵۵۳ و ۵۵۴.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۵۵۳؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۳۷۷، ۳۹۸.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۵۵۳ و ۵۵۴.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۵۵۴؛ ابن هشام، السیره النبویه، دار المعرفه، ج۱، ص۶۵۹؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۲۷.
- ↑ ابن اثیر، اسد الغابه، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۲۲۲.
- ↑ ابن اثیر، اسد الغابه، ۱۴۰۹ق، ج۶، ص۱۳۰؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۲۵.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۲۵.
- ↑ ابن اثیر، اسدالغابه، ۱۴۰۹ق، ج۶، ص۲۲۲.
- ↑ ابن اثیر، الکامل، ۱۳۸۵ق، ج۳، ص۳۹۷.
منابع
- ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، تحقیق: علی محمد بجاوی، بیروت، دار الجیل، ۱۴۱۲ق/۱۹۹۲م.
- ابن اثیر، علی بن محمد، اسد الغابه، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۹ق/۱۹۸۹م.
- ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر، ۱۳۸۵ق/۱۹۶۵م.
- ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۰ق/۱۹۹۰م.
- ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم، المعارف، به کوشش ثروت عکاشه، قاهره، بی‌نا، ۱۹۶۹م.
- ابن هشام، عبدالملک، السیره النبویه، به کوشش مصطفی سقا و دیگران، بیروت، دار المعرفه، بی‌تا.
- بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، به کوشش محمد حمیدالله، قاهره، بی‌نا، ۱۹۵۹م.
- مقدسی، مطهر بن طاهر، البدء و التاریخ، بورسعید، مکتبة الثقافة الدینیه، بی‌تا
- واقدی، محمد بن عمر، المغازی، به کوشش مارسدن جونز، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ق/۱۹۸۹م.
پیوند به بیرون