حبة بن جوین عرنی
| از راویان حدیث و از اصحاب امام علی(ع) | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نسب | عُرَینه (تیره‌ای از قبیله بجیله) |
| محل زندگی | کوفه |
| وفات | سال ۷۶ قمری |
| صحابی | امام علی(ع) • امام حسن مجتبی(ع) |
| اطلاعات حدیثی | |
| راوی از معصوم | امام علی(ع) |
| مشایخ | عبدالله بن مسعود • حذیفة بن یمان • عمار یاسر |
| راویان از او | سلمة بن کهیل • ابوالمقدام ثابت بن هرمز • مسلم مُلائی و ... |
| اعتبار | ضعیف از نظر اهل سنت و ممدوح در نظر شیعه |
| سایر | حضور در جنگ جمل، صفین و نهروان |
حَبَّة بن جُوَین عُرَنی، از راویان حدیث و از اصحاب امام علی(ع). شیخ طوسی نام وی را در شمار اصحاب امام حسن(ع) نیز آورده است.
وی در ماجرای قتل عثمان از کسانی بود که در مدینه حضور داشت و از نخستین بیعت‌کنندگان با امام علی(ع) بود. سرانجام در سال ۷۶ق، در دوره خلافت عبدالملک بن مروان درگذشت. کنیه وی ابوقُدامه است.
قبیله و نسب
وی به عُرَینه (تیره‌ای از قبیله بَجیله) منسوب، و ازاین رو به عُرَنی و بَجَلی مشهور است.[۱] نام پدرش را، به اختلاف، جویه، [۲] حویه[۳] و جویر[۴] ذکر کرده‌اند که احتمالا همگی تصحیف جوین است. وی اهل کوفه بوده و کوفی نیز لقب گرفته است.[۵] گفته شده حبّه پیامبر(ص) را دیده [۶] و به همین سبب در زمره صحابه یاد شده[۷] اما بنابر مشهور او تابعی بوده است.[۸]
از شیعیان حضرت علی(ع)
حبّه عرنی از شیعیان و یاران خاص امام علی(ع) بوده است.[۹] یعقوبی[۱۰] نام او را در زمره اصحاب دانشمند آن حضرت آورده است. طوسی[۱۱] نام وی را در شمار اصحاب امام حسن(ع) نیز درج کرده است. حبّه عرنی در ماجرای قتل عثمان از کسانی بود که در مدینه حضور داشت و از نخستین بیعت‌کنندگان با امام علی(ع) بود.[۱۲] وی که در جنگ جمل در کنار امام بوده، ماجرای این جنگ را روایت کرده است.[۱۳] حبّه در دوران حیات حذیفة بن یمان (درگذشت: ۳۶ق) به مدائن رفت و از او روایتِ راجع به شهادت عمار یاسر را شنید.[۱۴] حبه در جنگ صفّین نیز همراه حضرت علی(ع) [۱۵] و خود شاهد شهادت عمار در صفّین بود و صدق گفتار حذیفه را تأیید کرد.[۱۶] پس از آن همراه با علی علیه‌السلام در جنگ نهروان شرکت کرد.[۱۷]
از راویان حدیث
برخی روایات منقول از حبّه عرنی، محل بحث و مناقشه شیعیان و اهل سنّت بوده، از جمله از حبّه نقل شده است که در جنگ صفّین ۸۰ نفر از اهل بدر در کنار حضرت علی(ع) می‌جنگیدند، [۱۸] که ذهبی [۱۹] آن را محال دانسته و ابن حجر عسقلانی[۲۰] همین روایت را عامل ضعف وی شمرده است. حبّه همچنین از راویان حدیث غدیر است.[۲۱] اما برخی در صحت این روایت تردید کرده‌اند، زیرا در بخش پایانی روایت به نقل از حبّه آمده که او در روز غدیر مشرک بوده است، در حالی که پیامبر(ص) یک سال قبل از حجة الوداع، حج گزاردن مشرکان به همراه مسلمانان را ممنوع کرده بود.[۲۲]
شوشتری[۲۳] این احتمال را مطرح کرده که او نه در موسم حج، بلکه در میانه راه به کاروان ملحق شده و در واقعه غدیر حضور یافته است. از معروف‌ترین روایات حبّه از حضرت علی(ع)، روایتی است که حضرت خود را اولین مسلمان و نمازگزار به همراه رسول خدا برشمرده است.[۲۴]حبّه عرنی از امام علی (ع)، عبدالله بن مسعود، حذیفة بن یمان و عمار یاسر روایت کرده است.
سلمة بن کهیل، ابوالمقدام ثابت بن هرمز، مسلم مُلائی و برخی دیگر از او روایت کرده‌اند.[۲۵]
از دیدگاه علمای رجال
اغلب رجالیان اهل سنّت او را تضعیف کرده‌اند.[۲۶] ذهبی[۲۷] او را به جهت برتر دانستن علی(ع) بر دو خلیفه نخست، شیعه غالی دانسته است. ابن حِبّان هم، با اینکه نام حبّه را در کتاب الثقات خود[۲۸] آورده، او را ضعیف دانسته است. برخی نیز او را وسط دانسته یا توثیق کرده‌اند.[۲۹] ابن عدی[۳۰] گفته که در روایت حبّه به ندرت حدیث منکری دیده و با اینکه در ضعف او اجماع شده ولی روایاتش کتابت می‌شده است. از رجالیان شیعه، ابن داوود حلی [۳۱] به نقل از رجال شیخ طوسی و کشی، او را ممدوح دانسته است، هر چند در رجال کشی از وی ذکری نیست.[۳۲]
درگذشت
حبّه عرنی در سال ۷۶ قمری، در دوره خلافت عبدالملک بن مروان و هم زمان با ورود حجّاج به عراق، درگذشت [۳۳] و مسجدی به نام وی معروف بوده است.[۳۴]
پانویس
- ↑ ر.ک:ابن سعد، ج۶، ص۱۷۷؛ ابن ابی حاتم، ج۳، ص۲۵۳؛ سمعانی، ج۴، ص۱۸۲
- ↑ رامهرمزی، ص۲۷۷
- ↑ طوسی، رجال الطوسی، ص۶۰
- ↑ طوسی، رجال الطوسی، ص۹۴، پانویس ۱
- ↑ ر.ک:خطیب بغدادی، ج۹، ص۱۹۷
- ↑ طبرانی، ۱۴۰۴، ج۴، ص۸
- ↑ ر.ک:ابن اثیر، ج۱، ص۳۶۷
- ↑ ر.ک:عجلی، ج۱، ص۲۸۱؛ خطیب بغدادی، ج۹، ص۱۹۷ ذهبی، میزان الاعتدال فی نقدالرجال، ج۱، ص۴۵۰
- ↑ ر.ک:برقی، ص۶؛ طوسی، رجال الطوسی، ص۶۰؛ ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ج۲، ص۸۰۷
- ↑ یعقوبی، ج۲، ص۲۱۴
- ↑ طوسی، رجال الطوسی، ص۹۴
- ↑ مفید، ص۱۰۹
- ↑ ر.ک:مفید، ص۳۸۲؛ نصربن مزاحم، وقعة صفین، ۱۴۰۴ق، ص۱۴۳
- ↑ طبری، تاریخ الامم والملوک، بیروت،ج۵، ص۳۸ـ۳۹
- ↑ ر.ک:کوفی، ج۱، ص۱۴۴
- ↑ طبری، ج۵، ص۳۹
- ↑ خطیب بغدادی، ج۹، ص۱۹۷ ذهبی، الاعتدال فی نقدالرجال، ج۱، ص۴۵۰
- ↑ ذهبی، میزان الاعتدال فی نقدالرجال،۱۳۸۲ق، ج۱، ص۴۵۰؛ و ر.ک:ابن اعثم کوفی، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۵۴۴؛ حاکم نیشابوری، ج۳، ص۱۰۴
- ↑ میزان الاعتدال فی نقدالرجال، ۱۳۸۲ق، ۱۹۶۳م،ج۱، ص۴۵۰
- ↑ عسقلانی، الاصابه، ۱۹۹۵م، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۴۱
- ↑ ر.ک:دارقطنی، ج۳، ص۲۲۵ـ۲۲۶؛ امینی، ج۱، ص۶۴
- ↑ ر.ک:ابن اثیر، ج۱، ص۳۶۷ـ۳۶۸؛ ابن حجر عسقلانی،۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۴۰
- ↑ شوشتری، ج۳، ص۷۶
- ↑ ر.ک:ابن سعد، ج۳، ص۲۱؛ ابن ابی شیبه، ج۸، ص۴۳؛ بلاذری، ج۲، ص۸۶؛ کوفی، ج۱، ص۲۶۹، ۲۸۱؛ نسائی، ج۵، ص۱۰۵؛ ابن شهر آشوب، ج۱، ص۲۹۱، ۲۹۷ـ ۲۹۹
- ↑ ر.ک:ابن سعد، ج۶، ص۱۷۷؛ بخاری، ج۲، قسم ۱، ص۹۳؛ ابن ابی حاتم، ج۳، ص۲۵۳؛ ابن حِبّان، ج۴، ص۱۸۲؛ خطیب بغدادی، ج۹، ص۱۹۷
- ↑ ر.ک:ابن ابی حاتم، ج۳، ص۲۵۳؛ عقیلی، سفر۱، ص۲۹۵ـ ۲۹۶؛ ابن عدی، ج۲، ص۴۲۹
- ↑ ذهبی، الاعتدال فی نقدالرجال، ج۱، ص۴۵۰
- ↑ ابن حِبّان، ج۴، ص۱۸۲
- ↑ ر.ک:عجلی، ج۱، ص۲۸۱؛ طبرانی، الاوائل، ص۷۸؛ خطیب بغدادی، ج۹، ص۱۹۹ـ ۲۰۰؛ ابن حجر عسقلانی، ج۲، ص۱۴۱
- ↑ ابن عدی، ج۲، ص۴۳۰
- ↑ حلی، ص۶۹
- ↑ ر.ک:خوئی، ج۴، ص۲۱۴
- ↑ ر.ک:خطیب بغدادی، ج۹، ص۱۹۹، ۲۰۱
- ↑ ابن عساکر، ج۴۲، ص۳۵۹؛ ذهبی، میزان الاعتدال فی نقدالرجال، ج۱، ص۴۸۴
منابع
- ابن ابی حاتم، کتاب الجرح و التعدیل، حیدرآباد، دکن ۱۳۷۱ـ۱۳۷۳/ ۱۹۵۲ـ۱۹۵۳، چاپ افست بیروت، بی‌تا.
- ابن ابی شیبه، المصنَّف فی الاحادیث و الآثار، چاپ سعید محمد لحّام، بیروت ۱۴۰۹/۱۹۸۹؛
- ابن اثیر، اسدالغابة فی معرفة الصحابة، قاهره ۱۲۸۰ـ۱۲۸۶، چاپ افست بیروت، بی‌تا.
- ابن اعثم کوفی، کتاب الفتوح، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۱/۱۹۹۱.
- ابن بابویه، علل الشرایع، نجف ۱۳۸۶/ ۱۹۶۶.
- ابن حِبّان، کتاب الثقات، حیدرآباد، دکن ۱۳۹۳ـ۱۴۰۳/ ۱۹۷۳ـ۱۹۸۳، چاپ افست بیروت، بی‌تا.
- ابن حجر عسقلانی، الاصابة فی تمییز الصحابة، چاپ عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت ۱۴۱۵/۱۹۹۵.
- ابن داوود حلّی، کتاب الرجال، چاپ محمدصادق آل بحرالعلوم، نجف ۱۳۹۲/۱۹۷۲، چاپ افست قم، بی‌تا.
- ابن سعد، الطبقات‌الكبرى، چاپ احسان عباس، بيروت ۱۴۰۵/ ۱۹۸۵.
- ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی طالب، نجف ۱۹۵۶.
- ابن عدی، الکامل فی ضعفاءالرجال، چاپ سهیل زکار، بیروت ۱۴۰۹/۱۹۸۸.
- ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۵ـ۱۴۲۱/ ۱۹۹۵ـ۲۰۰۰.
- عبدالحسین امینی، الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب، قم ۱۴۱۶ـ۱۴۲۲/ ۱۹۹۵ـ۲۰۰۲.
- محمدبن اسماعیل بخاری، کتاب التاریخ الکبیر، دیار بکر: المکتبة الاسلامیة، بی‌تا.
- احمدبن محمد برقی، کتاب الرجال، تهران ۱۳۸۳.
- احمدبن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، چاپ محمود فردوس العظم، دمشق ۱۹۹۶ـ۲۰۰۰.
- محمدبن عبداللّه حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، چاپ یوسف عبدالرحمان مرعشلی، بیروت ۱۴۰۶.
- خطیب بغدادی، احمدبن على، تاريخ مدينة‌السلام، چاپ بشار عوّاد معروف، بيروت ۱۴۲۲/۲۰۰۱.
- ابوالقاسم خوئی، معجم رجال الحدیث، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳، چاپ افست قم، بی‌تا.
- علی بن عمر دارقطنی، العلل الواردة فی الاحادیث النبویة، ریاض ۱۴۰۵/۱۹۸۵.
- محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۴/ ۲۰۰۳.
- محمدبن احمد ذهبی، میزان الاعتدال فی نقدالرجال، چاپ علی محمد بجاوی، قاهره ۱۹۶۳ـ۱۹۶۴، چاپ افست بیروت، بی‌تا.
- حسن بن عبدالرحمان رامهرمزی، المحدث الفاصل بین الراوی و الواعی، چاپ محمد عجاج خطیب، بیروت ۱۴۲۰/۲۰۰۰.
- سمعانی، عبدالكريم‌بن محمد، الانساب، چاپ عبداللّه عمر بارودى، بيروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
- شوشتری، محمدتقى، قاموس الرجال، قم ۱۴۱۰ـ۱۴۲۴.
- سلیمان بن احمد طبرانی، کتاب الاوائل، چاپ محمد شکور حاجی امریر، عمان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
- سلیمان بن احمد طبرانی، المعجم الکبیر، چاپ حمدی عبدالمجید سلفی، چاپ افست بیروت ۱۴۰۴.
- طبری، محمدبن جرير، تاريخ‌الطبرى: تاريخ‌الامم والملوك، چاپ محمد ابوالفضل ابراهيم، بيروت ۱۳۸۲ـ۱۳۸۷/۱۹۶۲ـ ۱۹۶۷.
- محمدبن حسن طوسی، تهذیب الاحکام، چاپ حسن موسوی خرسان، تهران ۱۳۶۴ش.
- محمدبن حسن طوسی، رجال الطوسی، چاپ جواد قیومی اصفهانی، قم ۱۴۱۵.
- احمدبن عبداللّه عجلی، معرفةالثقات، چاپ عبدالعلیم عبدالعظیم بستوی، مدینه ۱۴۰۵/۱۹۸۵.
- محمدبن عمرو عقیلی، کتاب الضعفاء الکبیر، چاپ عبدالمعطی امین قلعجی، بیروت ۱۴۱۸/ ۱۹۹۸.
- کلینی، محمدبن يعقوب كلينى، الكافى، چاپ على‌اكبر غفارى، بيروت ۱۴۰۱.
- محمدبن سلیمان کوفی، مناقب الامام امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه‌السلام، چاپ محمدباقر محمودی، قم ۱۴۱۲.
- یوسف بن عبدالرحمان مِزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۲/۲۰۰۲.
- محمدبن محمدمفید، الجمل و النُصرة لسید العترة فی حرب البصرة، چاپ علی میرشریفی، قم ۱۳۷۴ش.
- احمدبن علی نسائی، کتاب السنن الکبری، چاپ عبدالغفار سلیمان بنداری و سیدکسروی حسن، بیروت ۱۴۱۱/۱۹۹۱.
- نصربن مزاحم، وقعة صفّین، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره ۱۳۸۲، چاپ افست قم ۱۴۰۴؛
- یعقوبی، احمدبن‌اسحاق، تاريخ اليعقوبى، بيروت: دارصادر، [بى‌تا.]، چاپ افست قم [بى‌تا.].
- یوسف ازبک، مسند علی بن ابی طالب رضی اللّه عنه، خَرَّجَ احادیثهُ علی رضابن عبداللّه بن علی رضا، دمشق ۱۴۱۶/۱۹۹۵.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: دانشنامه جهان اسلام
- پایگاه حوزه نت: حبه بن جوین عرنی