مسلم بن عبدالله مجاشعی
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| خویشاوندان | ام ذریح عبدیه |
| محل زندگی | مدائن |
| شهادت | ۱۰ جمادی‌الاول سال ۳۶ق، اطراف بصره |
| مشخصات دینی | |
| از یاران | امام علی(ع) |
مسلم بن عبدالله مُجاشِعی (شهادت ۳۶ق) از شهیدان جنگ جمل است. او را از قبیله مجاشع یا عبدالقیس دانسته‌اند.
بر پایه گزارشی، او با حذیفة بن یمان، صحابی پیامبر(ص)، گفتگویی داشته و این گفتگو در گرایش مسلم به امام علی(ع) تأثیرگذار بوده است. وی پیش از آغاز جنگ جمل، اصحاب جمل را به قرآن و اطاعت از امام علی(ع) دعوت کرد.
زندگی‌نامه
مسلم فرزند عبدلله،[۱] از سپاهیان امام علی(ع) در جنگ جمل بود و عِجْلی[۲] و مُجاشِعی[۳] خوانده شده است. محمد بن جریر طبری، تاریخ‌نگار اهل سنت در قرن چهارم قمری، او را از مُجاشِع،[۴] یکی از طایفه‌های تمیم[۵] و شیخ مفید (درگذشت ۴۱۳ق)، او را از قبیله عبدالقیس دانسته است.[۶] از ابومخنف، تاریخ‌نگار قرن دوم قمری نقل شده که مادر مسلم با نام اُمّ ذَریح عَبدِیَّه، شاعر شیعه بوده است.[۷]
مسلم در سال ۳۵ هجری قمری در شهر مدائن می‌زیسته [۸] و در جنگ جمل (سال ۳۶ قمری)، در سال‌های آغازین جوانی بوده است.[۹]
گرایش به امام علی(ع)
بر پایه آنچه حسن بن محمد دیلمی، محدث شیعه، از مسلم بن عبدالله نقل کرده، گفتگوهای او با حذیفة بن یمان (درگذشت ۳۷ق)، والی شهر مدائن، باعث گرایش او به امام علی(ع) شده است.[۱۰]
به گفته دیلمی در ارشاد القلوب، امام علی(ع) پس از پذیرش خلافت، حذیفة بن یمان، از صحابه پیامبر(ص) را بر حکومت مدائن ابقاء کرد. حذیفه به منبر رفته و در ضمن سخنرانی خود، امام علی(ع) را امیرالمؤمنینِ حقیقی دانست. مسلم این سخن را کنایه از این دانست که خلفای سه‌گانه پیش از امام علی(ع)، امیرالمؤمنینِ حقیقی نبوده‌اند. حذیفه به درخواست مسلم برخی از رویدادهای گذشته را بیان کرد. از جمله اینکه ملقب شدن امام علی(ع) به امیرالمؤمنین از زمان پیامبر(ص) و از جانب جبرئیل و خواندن خلفای سه‌گانه به این لقب از جانب مردم بوده است.[۱۱] او همچنین صحیفه ملعونه، ماجرای رَم دادن شتر پیامبر(ص) در گردنه هَرشا، واقعه غدیر و غصب خلافت توسط ابوبکر و عمر بن خطاب را برای مسلم گزارش کرد.[۱۲]
شهادت در جنگ جمل
مسلم بن عبدالله در جنگ جمل، در ۱۰ جمادی‌الاول سال ۳۶ق به شهادت رسید.[۱۳]
امام علی(ع) پیش از آغاز جنگ و برای آخرین اتمام حجت، از یارانش پرسید چه کسی با قرآن به نزد لشکر مقابل می‌رود؟ مسلم بن عبدالله اعلام آمادگی کرد و روبه‌روی صف دشمن قرار گرفت.[۱۴] وی امام علی(ع) را دعوت‌کننده به قرآن دانست و از آنها خواست به اطاعت خدا و به عمل به کتاب خدا بازگردند.[۱۵]
به گزارش ابن اثیر، تاریخ‌نگار اهل سنت در قرن ۷ هجری قمری، دست راست او را قطع کردند و او قرآن را با دست چپ گرفت. دست چپش نیز قطع شد و او قرآن را به سینه گرفت.[۱۶] به گفته محمد بن جریر طبری (درگذشت ۳۱۰ق)، او به سبب اصابت تیر[۱۷] و بنا بر گزارش شیخ مفید، به دستور عایشه و هجوم نیزه‌داران به شهادت رسید.[۱۸] امام علی(ع) چگونگی شهادت او را از پیش گفته بود[۱۹] و او را از کسانی دانسته بود که خدا قلبشان را از نور و ایمان پر کرده است.[۲۰]
مادر مسلم هنگام شهادتش حضور داشت.[۲۱] او در مرثیه‌ای، عایشه را مادرِ قاتلانِ پسرش خواند.[۲۲]
پانویس
- ↑ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۸۷۹م، ج۳، ص۵۲۴.
- ↑ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۸۷۹م، ج۳، ص۵۲۴؛ زرکلی، اعلام، ۱۹۸۹م، ج۷، ص۲۲۲.
- ↑ ابن شهرآشوب، المناقب، انتشارات علامه، ج۳، ص۱۵۵.
- ↑ خوارزمی، المناقب، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۱۸۷.
- ↑ ابن اثیر، اللباب فی تهذیب الانساب، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۲۲۳.
- ↑ مفید، الجمل، ۱۴۱۳ق، ص۳۴۰.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، دارالتعارف، ج۳، ص۴۵۷، به نقل از: ابومخنف؛ حسون، اعلام النساء المؤمنات، ۱۴۲۱ق، ص۱۸۴.
- ↑ دیلمی، ارشاد القلوب، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۳۲۳ و ۳۲۴.
- ↑ مفید، الجمل، ۱۴۱۳ق، ص۳۴۰.
- ↑ دیلمی، ارشاد القلوب، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۳۴۱.
- ↑ دیلمی، ارشاد القلوب، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۳۲۳ و ۳۲۴.
- ↑ دیلمی، ارشاد القلوب، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۳۲۸-۳۳۳.
- ↑ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ش، ج۲، ص۳۶۱؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۸۷۹م، ج۳، ص۵۲۴؛ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ۱۳۸۵ق، ج۳، ص۲۴۶.
- ↑ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ۱۳۸۵ق، ج۳، ص۲۴۶؛ مفید، الجمل، ۱۴۱۳ق، ص۳۴۰.
- ↑ دیلمی، ارشاد القلوب، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۳۴۳.
- ↑ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ۱۳۸۵ق، ج۳، ص۲۴۶؛ نگاه کنید به: ابن جوزی، تذکرة الخواص، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۳۷۸.
- ↑ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ش، ج۲، ص۳۶۱؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۸۷۹م، ج۳، ص۵۲۴؛ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ۱۳۸۵ق، ج۳، ص۲۴۶.
- ↑ مفید، الجمل، ۱۴۱۳ق، ص۳۴۰.
- ↑ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ۱۳۸۵ق، ج۳، ص۲۴۶.
- ↑ دیلمی، ارشاد القلوب، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۳۴۲.
- ↑ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۸۷۹م، ج۳، ص۵۲۴.
- ↑ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۸۷۹م، ج۳، ص۵۲۴.
منابع
- ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر، ۱۳۸۵ق.
- ابن اثیر، علی بن محمد، اللباب فی تهذیب الانساب، بیروت، دار صادر، ۱۴۱۴ق.
- ابن اعثم، احمد، الفتوح، تحقیق علی شیری، بیروت، دارالأضواء، ۱۴۱۱ق.
- ابن جوزی، یوسف بن قزاوغلی، تذکرة الخواص من الامة بذکر خصائص الأئمة، تحقیق حسین تقی‌زاده، قم، المجمع العالمی لاهل البیت(ع)، مرکز الطباعة و النشر، ۱۴۲۶ق.
- ابن شهر آشوب، محمد بن علی، المناقب، تصحیح هاشم رسولی و محمدحسین آشتیانی، قم، انتشارات علامه، بی‌تا.
- ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، بی‌جا، دارالفکر، ۱۴۰۷ق.
- امین، محسن، اعیان الشیعه، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، بی‌تا.
- حسون، محمد و ام‌علی مشکور، اعلام النساء المؤمنات، تهران، اسوه، ۱۴۲۱ق.
- خوارزمی، الموفق بن احمد، المناقب، تحقیق مالک المحمودی، بی‌جا، مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین بقم، ۱۴۱۱ق.
- دیلمی، حسن بن محمد، ارشاد القلوب الی الصواب، قم، الشریف الرضی، ۱۴۱۲ق.
- زرکلی، خیرالدین، الأعلام قاموس تراجم لأشهر الرجال و النساء من العرب و المستعربین و المستشرقین، بیروت، دارالعلم للملایین، ۱۹۸۹م.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، تصحیح نخبة من العلماء، بیروت، منشورات مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۸۷۹م.
- مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق یوسف اسعد داغر، قم، مؤسسه دارالهجره، ۱۴۰۹ق.
- مفید، محمد بن محمد بن نعمان، الجمل و النصره لسید العتره فی حرب البصره، قم، کنگره شیخ مفید، ۱۴۱۳ق.