ابوبرزه اسلمی
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | نَضلة بن عبدالله بن حارث |
| محل زندگی | مدینه، بصره |
| وفات | سال ۶۴ قمری ، مرو |
| مشخصات دینی | |
| از یاران | پیامبر(ص)، امام علی(ع) و امام حسن(ع) |
| فعالیت‌ها | شرکت در غزوات احد، حنین، خیبر، فتح مکه و... و شرکت در جنگ‌های جمل، صفین و نهروان |
نَضلة بن عبدالله بن حارث (درگذشته ۶۴ق) معروف به اَبوبَرْزه اَسْلَمی، صحابی پیامبر اسلام(ص) و از یاران امام علی(ع) است. برخی مقام او را در ردیف سلمان، مقداد، ابوذر و عمار دانسته‌اند.
او در غزوات متعدد پیامبر(ص) همچون احد، خیبر و فتح مکه و جنگ‌های امام علی(ع) همانند جمل و صفین شرکت کرد و در برخی از فتوحات دوره خلفا نیز حضور داشت.
ابوبرزه روایات چندی از پیامبر(ص) و امام مجتبی(ع) نقل کرده است. افرادی همچون عبدالله بن مطرف و ازرق بن قیس از وی روایت نقل کرده اند.
او از کسانی است که پس از شهادت امام حسین(ع)، به زدن چوب دستی بر سر مبارک امام حسین(ع) توسط یزید اعتراض کرد.
نام و کنیه
ابن سعد[۱] به نقل از فرزند ابوبرزه، نام وی را عبدالله بن نضله، و خلیفة بن خیاط،[۲] نضله بن عبدالله ثبت کرده است، اما بیشتر منابع بر نضله بن عُبَید اتفاق دارند[۳]، گرچه صورت‌های دیگری نیز از نام وی در دست است.[۴]
به گفته نووی[۵] وی پیش از اسلام، نضله بن نیار (نیار=شیطان) نام داشت که پیامبر اکرم(ص) او را نضلة بن عبدالله خواند.[۶] در کنیه او اختلافی نیست، تنها شیخ طوسی وی را ذیل اصحاب پیامبر(ص)، ابوبرده[۷] و ذیل یاران علی(ع)، ابوبَرزه خوانده است[۸] که به نظر می‌رسد، اشتباهی رخ داده باشد. نووی معتقد است که در میان صحابه پیامبر(ص) تنها وی مکنی به ابوبرزه بوده است.[۹]
حضور در غزوه‌های پیامبر
وی از شمار اصحابی است که در فتح مکه،[۱۰] غزوه‌های حنین و خیبر[۱۱] و چند غزوۀ دیگر در کنار پیامبر(ص) بود.
شمار غزوه‌های او را ۶ یا ۷[۱۲] یا ۹ غزوه[۱۳] ذکر کرده‌اند.
بنابر نقل خود وی، وقتی پیامبر اکرم(ص) در غزوه احد آسیب دید، به مراقبت از آن حضرت برخاست و پیامبر در حق او دعا کرد.[۱۴]
در روز فتح مکه که پیامبر همه ساکنان مکه را امان داد، فرمود ابن خَطَل را حتی اگر به پرده کعبه جنگ زده باشد، بکشند، زیرا او مرتد شده و مسلمانی را کشته بود و افزون بر این، دو کنیزش، پیامبر را هجو کرده بودند.[۱۵]
پس ابوبرزه او را که به پرده کعبه آویخته بود، گرفت و بین رکن و مقام گردن زد.[۱۶] اما بیشتر منابع، سعید بن حُرَیث مخزومی را در قتل ابن خطل با او شریک می‌دانند.[۱۷]
در زمان خلفا
- نبرد عین شمس
به گفته طبری[۱۸] در ۲۰ق در نبرد عین شمس (شهری در مصر) که عمرو بن عاص در آنجا با مقوقس روبه رو شد، گروهی از مسلمانان ترسیدند و سستی ورزیدند، پس عمرو از صحابه حاضر در لشکر یاری جست و آنان از جمله ابوبرزه قدم پیش نهادند و سبب نیرو گرفتن و پیروزی مسلمانان شدند.[۱۹]
- در فتح بلخ و اصطخر
او در سال ۲۹ قمری در لشکرکشی عبدالله بن عامر به اصطخر، دارابگرد و جور، اردشیرخورّه (منطقه‌ای در فارس قدیم) فرماندهی جناح راست را برعهده داشت که منتهی به فتح این مناطق شد.
همچنین وی در سپاه ۰۰۰‘۵۰ نفری مسلمانان به فرماندهی ربیع بن زیاد که موفق به فتح بلخ و قهستان شدند (۵۱ق)، حضور داشت.[۲۰]
همراهی با علی(ع)
ابوبرزه از یاران امام علی(ع) بود.[۲۱] برقی[۲۲] وی را در ردیف سلمان، مقداد، ابوذر و عمار ذکر کرده است.
او در جنگ‌های جمل، صفین و نهروان در کنار علی(ع) بود.[۲۳]
روایات ابوبرزه از معصومین
ابوبرزه روایاتی از پیامبر(ص) نقل کرده است. احمد بن حنبل در مسند،[۲۴] به روایت از وی ۴۹ حدیث نقل کرده است. همچنین روایت ابوبرزه از امام حسن(ع) مورد توجه محدثان امامی، همچون کلینی[۲۵] قرار گرفته است.[۲۶]
راویان روایات ابوبرزه
از میان راویان او، می‌توان فرزندش مغیره، ابوالمنهال سیار بن سلامه، ابوالوازع، عبدالله بن مطرف و ازرق بن قیس را نام برد.[۲۷]
اعتراض به یزید
وقتی یزید با چوب دستی به سر امام حسین(ع) می‌زد، ابوبرزه اسلمی به یزید اعتراض کرد و از مجلس بیرون رفت.[۲۸]
درگذشت
ابوبرزه پس از رحلت پیامبر(ص) با خانواده خود از مدینه به بصره آمد و در آن شهر ساکن شد و سرانجام در جنگ مسلمانان با خراسان شرکت کرد و در مرو درگذشت.[۲۹] ابن حبان محل وفاتش را در بیابانی بین سجستان و هرات،[۳۰] و حاکم در نیشابور[۳۱] ذکر کرده است.[۳۲]
پانویس
- ↑ ابن سعد، طبقات الکبری، دار صادر، ج۴، ص۲۹۸، ج۷، ص۳۶۶
- ↑ ابن خیاط، الطبقات، ۱۹۶۶م، ج۲، ص۸۲۹، ج۱، ص۲۴۱
- ↑ بخاری، التاریخ الصغیر، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۱۵۷، ص۱۶۶؛ ابوزرعه، تاریخ، ۱۴۰۰ق، ج۱، ص۴۷۷
- ↑ ابن اثیر، اسدالغابه، دارالاحیاء، ج۵، ص۱۴۶-۱۴۷؛ ذهبی، تاریخ، ۱۳۶۸ق، ج۲، ص۳۲۸؛ عبدالغنی، الکمال فی معرفه الرجال، ج۱، ص۱۶۷
- ↑ نووی، تهذیب الاسماء، ج۲، ص۱۸۰
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ۱۸۵۳م، ج۶، ص۲۳۷
- ↑ طوسی، رجال، ۱۳۸۰ق، ص۳۰
- ↑ ص ۶۰
- ↑ نووی، تهذیب الاسماء، ج۲، ص۱۷۹
- ↑ ابن سعد، طبقات الکبری، دار صادر، ج۴، ص۲۹۸؛ ابن حجر، الاصابه، ۱۳۵۳ق، ج۶، ص۲۳۷.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ۱۳۵۳ق، ج۶، ص۲۳۷؛ ابن اثیر، اسدالغابه، دارالاحیاء، ج۵، ص۱۹.
- ↑ ابن حنبل، مسند، بیروت، ج۴، ص۴۲۳؛ بخاری، التاریخ الصغیر، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۱۵۸.
- ↑ مزی، تحفه الاشراف، ۱۳۹۷ق، ج۹، ص۹.
- ↑ ابونعیم، ذکر اخبار اصبهان، ۱۹۳۴م، ج۲، ص۳۹.
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۳۶۰.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۸۵۹؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، دارصادر، ج۴، ص۲۹۹؛ ابن حنبل، العلل، ۱۹۶۳م، ج۱، ص۳۵۹.
- ↑ ابن هشام، سیره النبی، ۱۹۷۲م، ج۴، ص۸۶۸؛ طبری، تاریخ، ج۳، ص۶۰؛ ابن اثیر، الکامل، ج۲، ص۲۴۹.
- ↑ طبری، تاریخ، ج۴، ص۱۱۱
- ↑ ابن اثیر، الکامل، ج۲، ص۵۶۵
- ↑ ابن اثیر، الکامل، ج۳، ص۱۰۱، ص۴۸۹؛ ابن خلدون، تاریخ، ۱۹۵۷م، ج۳ (۱)، ص۳۰
- ↑ ابن خلدون، تاریخ، ۱۹۵۷م، ج۳ (۱)، ص۳۰.
- ↑ برقی، رجال، ۱۳۴۲ش، ص۳.
- ↑ ابونعیم، ذکر اخبار اصبهان، ۱۹۳۴م، ج۲، ص۳۹؛ ابن اثیر، اسدالغابه، دارالاحیاء، ج۵، ص۱۹.
- ↑ ابن حنبل، مسند، بیروت، ج۴، ص۴۱۹-۴۲۶.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۳۶۲ش، ج۶، ص۱۷.
- ↑ خوئی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۰۳ق، ج۲۱، ص۴۳.
- ↑ ابن حنبل، مسند، بیروت، ج۴، ص۴۱۹-۴۲۶.
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۳، ص۴۱۶؛ طبری، ج۵، ص۳۹۰؛ ابن اثیر، اسدالغابة، داراحیاء، ج۵، ص۲۰؛ ابن اثیر، الکامل، ج۴، ص۸۵
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۷، ص۳۶۶؛ ابن قتیبه، المعارف، ۱۳۸۸ق، ص۳۳۶.
- ↑ ابن حبان، مشاهیر علماء الامصار، ص۳۸
- ↑ خلیفه نیشابوری، ترجمه و تلخیص تاریخ نیشابور حاکم نیشابوری، ص۱۰.
- ↑ ابن قیسرانی، الجمع بین کتابی الکلاباذی و الاصیهانی، ۱۳۲۳ق، ج۲، ص۵۳۴؛ ذهبی، سیر، ج۳، ص۴۳
منابع
- ابن اثیر، علی بن محمد، اسدالغابه، بیروت، داراحیاء التراث العربی.
- ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل؛
- ابن حبان، محمد، مشاهیر علماء الامصار، به کوشش م. فلایشهامر، قاهره، ۱۳۷۹ق/۱۹۵۹م.
- ابن حجر، احمدبن علی، الاصابه، کلکته، ۱۸۵۳م.
- ابن خلدون، عبدالرحمن، تاریخ، بیروت، ۱۹۵۷م.
- ابن حنبل، احمد، العلل، آنکارا، ۱۹۶۳م.
- ابن حنبل، احمد، مسند الامام احمد بن حنبل، بیروت، دارصادر.
- ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، بیروت، دارصادر.
- ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم، المعارف، به کوشش ثروت عکاشه، قاهره، ۱۳۸۸ق/۱۹۶۹م.
- ابن قیسرانی، محمدبن طاهر، الجمع بین کتابی الکلاباذی و الاصیهانی، حیدرآباد، ۱۳۲۳ق.
- ابن هشام، عبدالملک، سیره النبی، به کوشش محمد محیی الدین عبدالحمید، قاهره، ۱۹۷۲م.
- ابوزرعه دمشقی، عبدالرحمن بن عمرو، تاریخ، دمشق، ۱۴۰۰ق/۱۹۸۰م.
- ابونعیم، احمدبن عبدالله، ذکر اخبار اصبهان، لیدن، ۱۹۳۴م.
- بخاری، محمدبن اسماعیل، التاریخ الصغیر، بیروت، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.
- برقی، احمدبن ابی عبدالله، رجال، تهران، ۱۳۴۲ش.
- بلاذری، احمدبن یحیی، انساب الاشراف، قاهره، ۱۹۵۹م.
- خلیفه بن خیاط، الطبقات، به کوشش سهیل زکار، دمشق، ۱۹۶۶م.
- خلیفه نیشابوری، احمدبن محمد، ترجمه و تلخیص تاریخ نیشابور حاکم نیشابوری، به کوشش بهمن کریمی، تهران، ۱۳۳۹ش.
- خوئی، ابوالقاسم، معجم رجال حدیث، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
- ذهبی، محمدبن احمد، تاریخ الاسلام، قاهره، ۱۳۶۸ق.
- ذهبی، محمدبن احمد، سیر اعلام النبلاء، به کوشش شعیب ارنؤوط، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.
- طبری، تاریخ؛
- طوسی، محمدبن حسن، رجال، نجف، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۱م.
- عبدالغنی مقدسی، الکمال فی معرفه الرجال، نسخه عکسی موجود در کتابخانه مرکز.
- کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی، به کوشش علی اکبر غفاری، تهران، ۱۳۶۲ش.
- مزی، یوسف بن عبدالرحمن، تحفة الاشراف، بمبئی، ۱۳۹۷ق.
- نووی، یحیی بن شرف، تهذیب الاسماء، قاهره، اداره الطباعه المنیریه.
- واقدی، محمدبن عمرو، المغازی، به کوشش مارسدن جونز، بیروت، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: دایرة المعارف بزرگ اسلامی