مُعاذ بن جَبَل بن عمرو بن اوس بن عائذ، صحابی پیامبر اسلام(ص)، و از مخالفان اهل بیت در مساله جانشینی پیامبر بود.
 مدفن معاذ در اردن | |
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | معاذ بن جبل بن عمرو بن اوس بن عائذ |
| محل زندگی | مکه، مدینه، یمن و شام |
| خویشاوندان | عبدالرحمن بن معاذ |
| درگذشت | ۱۸ق؛ مکه |
| مدفن | شهر «الشونة الشمالية» در کشور اردن |
| مشخصات دینی | |
| زمان اسلام آوردن | قبل از بیعت عقبه |
| حضور در جنگ‌ها | غزوه بدر، غزوه احد |
| دیگر فعالیت‌ها | قاری قرآن؛ مبلغ اسلام در یمن از طرف پیامبر (ص)؛ اولین بیعت کننده با خلیفه اول؛ |
معاذ در بیعت عقبه با پیامبر(ص) بیعت کرد و در جنگ‌های بدر و احد حضور داشت. پیامبر(ص) او را برای تبلیغ اسلام به یمن فرستاد. معاذ بن جبل از اصحاب صحیفه ملعونه است که در حجة الوداع در بین خود معاهده ای نوشتند و امضا کردند که اگر پیامبر کشته شد یا از دنیا رفت نگذارند خلافت به اهل بیت پیامبر(ص) برسد.پس از وفات پیامبر، معاذ از اولین افرادی بود که با خلیفه اول بیعت کرد. گفته شده است او در پایان عمر خود به خاطر حمایت نکردن از حضرت علی(ع) در موضوع جانشینی پیامبر اکرم(ص)، اظهار پشیمانی کرده است.
معاذ در عصر پیامبر(ص)
معاذ بن جبل از قبیله خزرج و نام پدر او جبل بن عمرو بن أوس بود.[۱] کنیه‌اش ابوعبدالرحمن و از انصار پیامبر اسلام(ص) بود.[۲] وی به همراه هفتاد نفر در بیعت عقبه با پیامبر(ص) بیعت کرد[۳] و در جنگ‌هایی؛ مانند بدر و اُحُد حضور داشت. پیامبر(ص) پس از جنگ تبوک، معاذ را که ۲۸ ساله بود به عنوان معلم و کارگزار به یمن فرستاد. هنگام وفات رسول خدا(ص)، معاذ در یمن بود.[۴]
معاذ در عصر خلیفه اول
گفته شده است معاذ بن جبل از اصحاب صحیفه ملعونه است. اصحاب صحیفه ملعونه پنج نفر هستند که در حجة الوداع در بین خود معاهده ای نوشتند و امضا کردند که اگر پیامبر کشته شد یا از دنیا رفت نگذارند خلافت به اهل بیت پیامبر(ص) برسد. امضا کنندگان این معاهده عبارتند از :ابو بکر، عمر، معاذ بن جبل، ابو عبیده جراح، سالم مولی ابی حذیفه.[۵] همچنین گفته شده است معاذ از اولین افرادی است که با خلیفه اول بیعت کرد.[۶] او در دوران خلافت ابوبکر، به فرماندهی منطقه «جند» یمن منصوب شد.[۷]
خودداری از یاری کردن حضرت زهرا(س)
بنا به نقل علامه مجلسی؛ حضرت فاطمه زهرا(س) درباره فدک از معاذ بن جبل مددخواهی کرد ولی وی از کمک کردن به دختر رسول خدا خودداری کرد.
- معاذ گفت: دیگری هم با من هست؟
- فرمود: نه، هیچ کس به من پاسخ مثبت نداد.
- معاذ گفت: کمک من به کجا می‌رسد؟
- حضرت زهرا(س) از نزد معاذ بیرون آمد و فرمود: دیگر با تو سخن نمی‌گویم تا نزد پیامبر(ص) بروم. به خدا قسم کلمه‌ای با تو حرف نمی‌زنم تا من و تو نزد پیامبر(ص) جمع شویم.[۸]
مرگ
معاذ پس از مدتی به مکه بازگشت، سپس به منطقه شام رفت در آن‌جا به طاعون مبتلا گشته[۹] و در ۱۸ق[۱۰] در روزگار خلافت عمر، در ۳۸ سالگی درگذشت[۱۱][یادداشت ۱] و نسلی از او باقی نماند.[یادداشت ۲] مرقد وی در شهر «الشونة الشمالیة» در کشور اردن است. اهل سنت روایات متعددی را درباره فضائل معاذ بن جبل بیان کرده‌اند.[۱۲]
پشیمانی معاذ هنگام مرگ
در کتاب اسرار آل محمد از سلیم بن قیس از عبدالرحمن بن غنم ازدی ثمالی ـ پدر زن معاذ بن جبل، نقل شده است که او هنگام مرگ از رفتار و مواضع خود در مسئله جانشینی پیامبر(ص) و حمایت نکردن از اهل بیت و حمایت از خلیفه اول و خلیفه دوم به شدت ابراز پشیمانی کرده است.[۱۳]
پانویس
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۱۴۰۲.
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۱۴۰۲–۱۴۰۳.
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۱۴۰۲–۱۴۰۳.
- ↑ ابن الاثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۴۱۸-۴۲۰.
- ↑ سلیم بن قیس هلالی، اسرار آل محمد، ۱۴۱۶ق، ص۴۹۷.
- ↑ سلیم بن قیس هلالی، اسرار آل محمد، ۱۴۱۶ق، ص۲۲۰.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۷، ص۲۷۲.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۹، ص۱۹۱.
- ↑ ابن الاثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۴۱۸.
- ↑ ابن الاثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۴۲۱.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۷، ص۲۷۳.
- ↑ ابن الاثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۴۱۸-۴۲۱.
- ↑ سلیم بن قیس هلالی، اسرار آل محمد، ۱۴۱۶ق، ص۴۹۸ـ۴۹۷.
یادداشت
منابع
- ابن عبدالبر، یوسف بن عبد الله، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دار الجیل، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
- ابن الاثیر، علی بن محمد، أسد الغابة فی معرفة الصحابة، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۹ق.
- ابن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق: محمد عبد القادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۰ق.
- سلیم بن قیس هلالی، اسرار آل محمد (ترجمه کتاب سلیم)، مترجم اسماعیل انصاری زنجانی خوئینی، قم، الهادی، ۱۴۱۶ق.
- مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، تحقیق عبدالرضا علوی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله با تلخیص و اضافات: اسلام کوئست؛ معاذ بن جبل کیست؟