ابوبکر بن علی بن ابیطالب (؟/۶۱ق) از فرزندان امام علی(ع) و از شهدای کربلا. مادرش لیلی بنت مسعود بن خالد تمیمی است. برخی منابع او را نخستین فرد از فرزندان علی(ع) دانسته‌اند که پس از اجازه از امام حسین(ع) به جنگ با لشکر عمر بن سعد رفت.
 آرامگاه شهدای کربلا | |
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| خویشاوندان | امام علی(ع)، امام حسن(ع)، امام حسین(ع) |
| وفات | ۶۱ق ، کربلا |
| علت وفات | شهادت در رکاب امام حسین(ع) |
| مشخصات دینی | |
| از یاران | امام حسین(ع) |
نام و نسب
ابوبکر کنیه است و نام ابوبکر بن علی بن ابیطالب روشن نیست؛[۱] هر چند برخی نامش را عبدالله،[۲] عبیدالله،[۳] یا محمداصغر ضبط کرده‌اند که همراه عبیدالله بن علی در کربلا به شهادت رسیده و مادرشان لیلی دختر مسعود نام داشت.[۴] با این حال بنابر آنچه در منابع تاریخی آمده، عبیدالله بن علی سال ۶۷ قمری در جنگ با مختار به قتل رسیده است.[۵]
شمار بسیاری از مورخان همچون ابومخنف(۱۵۷ق)، إبن‌سعد(۲۳۰ق)، بغدادی(۲۴۵ق)، طبری(۳۱۰ق)، مسعودی(۳۴۵ق)، إبن‌حمدان(۳۳۴ق)، شیخ صدوق(۳۸۱ق)، شیخ طوسی(۴۶۰ق) تصریح دارند که أبوبکر و محمد از فرزندان حضرت علی(ع) بودند که هر دو در کربلا به شهادت رسیدند.[۶]
بر اساس قول مشهور، مادر ابوبکر بن علی، لیلی دختر مسعود نهشلی است.[۷] در مقابل برخی مادرش را ام‌البنین دختر حزام کلبی دانسته‌اند.[۸]
سرنوشت ابوبکر
درباره شهادت و سرنوشت ابوبکر در کربلا دو گزارش نقل شده که یکی در شهادت وی تردید کرده و دیگری حاکی از شهادت وی در جریان واقعه عاشورا است.
تردید در شهادت ابوبکر
برخی همانند ابومخنف(۱۵۷ق)، طبری(۳۱۰ق)، ابن‌اثیر(۶۳۰ق) در شهادت وی در کربلا تردید کرده‌اند.[۹]
شهادت ابوبکر در کربلا
به‌گفته بسیاری از تاریخ‌نویسان، ابوبکر بن علی در کربلا به شهادت رسیده است؛ از جمله ابن‌سعد(۲۳۰ق)، ابن‌قتیبة(۲۷۶ق)، فضیل (قرن دوم)، ابن‌سلیمان کوفی(۳۰۰ق) ابن أعثم(۳۱۴ق)، ابن‌حبان(۳۵۴ق)، طبرانی(۳۶۰ق)، شیخ مفید(۴۱۳ق)، شیخ طوسی(۴۶۰ق)، خوارزمی(۵۶۸ق)، ابن‌شهرآشوب(۵۸۸ق) و ابن‌بطریق(۶۰۰ق).[۱۰]
برخی منابع او را نخستین شهید از فرزندان علی(ع) دانسته‌اند[۱۱] که به دست مردی از قبیله همدان[۱۲] یا زجر بن قیس یا عقبه غنوی به شهادت رسید.[۱۳] و در مقبره دسته‌جمعی شهدای هاشمیان در پایین پای حرم امام حسین(ع) دفن شد.[۱۴] ابوبکر هیچ فرزندی نداشت.[۱۵]
نام وی در زیارت شهدا
نام ابوبکر بن علی در بحارالانوار در یکی از زیارت‌های مطلقه امام حسین(ع)در قسمت زیارت شهدا آمده است:
- «السَّلَامُ عَلَیک یا أَبَا بَکرٍ بْنَ عَلِی بْنِ أَبِی طَالِبٍ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکاتُهُ مَا أَحْسَنَ بَلَاءَک وَ أَزْکی سَعْیک وَ أَسْعَدَک بِمَا نِلْتَ مِنَ الشَّرَفِ وَ فُزْتَ بِهِ مِنَ الشَّهَادَةِ فَوَاسَیتَ أَخَاک وَ إِمَامَک وَ مَضَیتَ عَلَی یقِینِک حَتَّی لَقِیتَ رَبَّک صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیک وَ ضَاعَفَ اللَّهُ مَا أَحْسَنَ بِهِ إِلَیک»[۱۶]
پانویس
- ↑ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۱۹ق، ص۹۱.
- ↑ ابن‌اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۱۱۲؛ خوارزمی، مقتل الحسين، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۳۲.
- ↑ امین، أعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۲، ص۳۰۲.
- ↑ شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۳۵۴؛ طبرسی، تاج الموالید، ۱۴۰۶ق، ص۱۹؛ طبرسی، إعلام الوری، دار الکتب الاسلامیة، ص۲۰۳؛ ابن‌بطریق، العمدة، ۱۴۰۷ق، ص۳۰؛ اربلی، کشف الغمة، ۱۳۸۱ق، ج۱، ص۴۴۰؛ علامه حلی، المستجاد، ۱۴۰۶ق، ص۱۳۹.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، دار صادر، ج۵، ص۱۱۸؛ بلاذری، أنساب الأشراف، دار الفکر، ج۲، ص۱۹۰؛ یعقوبی، تاريخ يعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۲۶۳؛ طبری، تاريخ طبری، موسسة الاعلمی، ج۴، ص۵۶۷.
- ↑ ابومخنف، مقتل الحسین، ۱۳۶۴ش، ص۲۳۵؛ ابن‌سعد، ترجمة الإمام الحسین، ۱۴۱۵ق، ص۷۶؛ کاتب بغدادی، المحبر، ۱۳۶۱ق، ص۲۹۰؛ طبری، تاریخ طبری، موسسة الاعلمی، ج۴، ص۳۵۸؛ مسعودی، التنبيه و الإشراف، دار صعب، ص۲۶۳؛ ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ، ۱۳۹۹ق، ج۴، ص۹۲؛ ابن‌حمدان، الهدایة الکبری، ۱۴۱۱ق، ص۹۵؛ شیخ طوسی، رجال طوسی، ۱۳۸۱ق، ص۷۹ و۸۱.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۸ق، ج۳، ص۱۴؛ ابن‌قتیبه دینوری، المعارف، الهیئة المصریة للکتاب، ص۲۱۰؛ شیخ طوسی، رجال، ۱۳۸۰ق، ص۸۱؛ ابن‌جوزی، المنتظم، ۱۴۱۲ق، ج۵، ص۶۹.
- ↑ ابن‌قتیبه دینوری، الامامه و السیاسه، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۶.
- ↑ ابومخنف، مقتل الحسین، ۱۳۶۴ش، ص۲۳۵ و ۲۳۶؛ طبری، تاریخ طبری، مؤسسة الاعلمی، ج۴، ص۳۵۸؛ ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ، ۱۳۸۶ق، ج۴، ص۹۲.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، دار صادر، ج۳، ص۱۹؛ ابن‌قتیبه، الإمامة و السیاسة، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۲؛ فضیل بن زبیر، الأمالی الخمیسیة، جزء اول، ۱۴۰۳ق، ص۱۷۰؛ ابن‌سلیمان، مناقب الامام امیرالمومنین، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۴۸ و ۴۹؛ ابن‌اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۱۱۲؛ ابن‌حبان، الثقات، ۱۳۹۳ق، ج۲، ص۳۱۱؛ طبرانی، المعجم الکبیر، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۱۰۳؛ شیخ مفید، الاختصاص، تحقیق علی‌اکبر غفاری، ص۷۸؛ شیخ طوسی، رجال طوسی، ۱۳۸۱ق، ص۸۱؛ خوارزمی، مقتل الحسین، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۳۲ و ۳۳؛ ابن‌شهرآشوب، مناقب، انتشارات علامه، ج۴، ص۱۰۷؛ ابن‌بطریق، العمدة، ۱۴۰۷ق، ص۳۰.
- ↑ ابن‌اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۱۱۲؛ امین، أعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۲، ص۳۰۲.
- ↑ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبین، ۱۴۱۹ق، ص۸۶؛ بیهقی، لباب الأنساب، ۱۴۲۸ق، ج۱، ص۳۹۹.
- ↑ شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۵۵؛ ابن‌اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۱۱۲.
- ↑ بیهقی، لباب الأنساب، ۱۴۲۸ق، ج۱، ص۳۹۹.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۸ق، ج۳، ص۱۴؛ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۲۱۳.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۸، ص۲۴۵.
منابع
- ابن‌اعثم کوفی، الفتوح، تحقیق علی شیری، بیروت، دارالاضواء، چاپ دوم، ۱۴۱۱ق.
- ابن‌جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، تحقیق محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
- ابن‌سعد، محمد، الطبقات الکبری، تحقیق عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ دوم، ۱۴۱۸ق.
- ابن‌شهرآشوب، محمد بن علی، مناقب آل‌ابی‌طالب، بیروت، انتشارات ذوی القربی، چاپ اول، ۱۴۲۱ق.
- ابن‌قتیبه دینوری، عبدالله بن مسلم، الامامه و السیاسه، تحقیق علی شیری، بیروت، دارالاضواء، چاپ اول، ۱۴۱۰ق.
- ابن‌قتیبه دینوری، عبدالله بن مسلم، المعارف، تحقیق ثروت عکاشه، قاهره، الهیئة المصریة للکتاب، چاپ ششم، بی‌تا.
- ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، مقاتل الطالبیین، بیروت، مؤسسة الأعلمي للمطبوعات، چاپ سوم، ۱۴۱۹ق.
- أمین، سید محسن، أعیان الشیعة، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، ۱۴۰۶ق.
- بیهقی، علی بن زید، لباب الانساب و الالقاب و الاعقاب، تحقیق مهدی رجایی و محمود مرعشی، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی، چاپ اول، ۱۴۲۸ق.
- خلیفة بن خیاط، تاریخ خلیفة بن خیاط، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، رجال، نجف، المکتبة الحیدریه، چاپ اول، ۱۳۸۰ق.
- شیخ مفید، محمد بن محمد، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، انتشارات الموتمر العالمی، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الرسل و الملوک، بیروت، دار التراث، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
- مسعودی، علی بن حسین، التنبیه و الاشراف، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ دوم، ۱۳۵۶ش.
- یعقوبی، احمد بن واضح، تاریخ یعقوبی، بیروت، دارصادر، چاپ ششم، ۱۴۱۵ق.