سوره تغابن

مقاله نامزد خوبیدگی
از ویکی شیعه
سوره تغابن
تغابن
شماره سوره۶۴
جزء۲۸
نزول
ترتیب نزول۱۱۰
مکی/مدنیمدنی
اطلاعات آماری
تعداد آیات۱۸
تعداد کلمات۲۴۲
تعداد حروف۱۰۹۱


سوره تَغابُن شصت و چهارمین سوره و از سوره‌های مدنی قرآن که در جزء ۲۸ جای گرفته است. این سوره را تغابن می‌نامند چون در آیه ۹ این سوره، روز قیامت، یوم التغابن (روز آشکار شدن زیانکاری در معامله زندگی) نامیده شده است. از جمله موضوعاتی که در این سوره مطرح شده بحث درباره معاد، مسئله آفرینش انسان، و چند دستور اخلاقی و اجتماعی مانند توکل به خدا، پسندیدگی قرض الحسنه و پرهیز از بُخل است.

از جمله آیات مشهور سوره تغابن آیه پانزدهم است که اموال و فرزندان را مایه آزمایش آدمی معرفی می‌کند و آیه هفدهم که انفاق در راه خدا را قرض به خدا توصیف می‌کند که خداوند آن را چندین برابر لحاظ می‌کند و پاداش می‌دهد. در فضیلت تلاوت این سوره، از جمله از پیامبر(ص) روایت شده است كسى كه سوره تغابن را قرائت كند، مرگ ناگهانی از او دفع می‌شود.

معرفی

  • نامگذاری

این سوره را به این دلیل «‌تغابن‌» می‌نامند که در آیه ۹ آن، روز قیامت، یوم التغابن نامیده شده است.[۱] تغابن یعنی کم‌‌گذاشتن (با مخفی کاری) در معامله از حقِ طرف مقابل. «یوم التغابن» یعنی روزی که زیانکاری در معامله‌هایی که انسان با خداوند در زندگی کرده آشکار می‌شود.[۲]خسارت به این نحو است که یا کسی اصلاً با خداوند معامله نکرده باشد وجان و مالش را در راه خدا هزینه نکرده و یا در معامله کم گذاشته است و به آن‌چه وظیفه‌اش بوده عمل نکرده است. [۳]

  • ترتیب و محل نزول

سوره تغابن جزو سوره‌های مدنی و در ترتیب نزول، صد و دهمین سوره‌ای است که بر پیامبر(ص) نازل شده است. این سوره در چینش کنونی مُصحَف، شصت و چهارمین سوره است[۴] و در جزء ۲۸ قرآن جای دارد.

  • تعداد آیات و دیگر ویژگی‌ها

سوره تغابن ۱۸ آیه، ۲۴۲ کلمه و ۱۰۹۱ حرف دارد. این سوره به لحاظ حجمی جزو سوره‌های مُفَصَّلات (دارای آیات کوتاه) و نسبتاً کوتاه قرآن است. این سوره از آن رو که با تسبیح خداوند آغاز می‌شود، جزو سوره‌های مسبّحات است.[۵]

این سوره را در شمار سوره‌های ممتحنات نیز آورده‌اند[۶] که گفته شده این سوره‌ها با سوره ممتحنه تناسب محتوایی دارند.[۷] [یادداشت ۱]

محتوا

موضوعاتی که در سوره تغابن مطرح شده، این مباحث است: بحث درباره معاد و روز جزا، مسئله آفرینش انسان و اینکه او به نیکوترین صورت آفریده شده است، چند دستور اخلاقی و اجتماعی مانند توکل به خدا، پسندیده‌بودن قرض الحسنه و قرض دادن در راه خدا و اجتناب از بُخل و اینکه اگر در راه ايمان به خدا و جهاد در راه او و انفاق در آن راه، دچار سختی‌هایی می‌شوید، همه به اذن خدا است.[۸]علامه طباطبایی درالمیزان سوره تغابن را از نظر سیاق ونظم مانند سوره حدید می داند که محور اصلی‌اش ترغیب مؤمنان به انفاق در راه خدا و تحمل سختی‌های ایمان به خدا و جهاد در راه اوست .[۹]

آیات مشهور

  • يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ مِنْ أَزْوَاجِكُمْ وَأَوْلَادِكُمْ عَدُوًّا لَكُمْ فَاحْذَرُوهُمْ ۚ وَإِنْ تَعْفُوا وَتَصْفَحُوا وَتَغْفِرُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ (آیه ۱۴)

ترجمه:اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، در حقيقت برخى از همسران شما و فرزندان شما دشمن شمايند، از آنان بر حذر باشيد، و اگر ببخشاييد و درگذريد و بيامرزيد، به راستى خدا آمرزنده مهربان است. مفسران گفته‌اند که عفو» به معناى گذشت و «صَفح» به معناى ترک سرزنش و «مغفرت» به معناى از ياد بردن و به فراموشى سپردن است و اين سه امر (عفو و صفح و مغفرت) سه گام در برخورد با خطاهاى ديگران و از جمله همسر و فرزند است. هم چنان گفته‌اند که در تمام قرآن، هيچ کجا کلمات عفو و صفح و مغفرت، پشت سر هم نیامده است، جز در مورد زندگى خانوادگى با همسر و فرزند. يعنى حتى در موردى كه هم‌فكرى نيست و بايد از آنان بر حذر بود، باز هم عفو و صفح و مغفرت را بايد مراعات كرد. [۱۱] شیخ طوسى در تفسیر تبیان از ابن عباس روایت کرده که این آیه درباره عده‌اى از مسلمانان نازل شده که در مکه مسلمان شدند و اراده هجرت به مدینه کردند ولى زنان و اولاد آن‌ها مانع شدند و یا این که درباره گروهی نازل شده که قصد کار نیک و طاعت پروردگار داشتند ولی زنان و فرزندانشان مانع شدند. [۱۲]

مجاهد گوید: درباره قومى نازل شده که اراده اطاعت از خداوند کردند ولى آن‌ها را مانع گردیده بودند.[۲]

  • إِنَّمَا أَمْوَالُكُمْ وَأَوْلَادُكُمْ فِتْنَةٌ ۚ وَاللَّـهُ عِندَهُ أَجْرٌ‌ عَظِيمٌ (آیه ۱۵)

ترجمه: اموال شما و فرزندانتان صرفاً [وسيله‌] آزمايشى [براى شما]يند، و خداست كه نزد او پاداشى بزرگ است.

خداوند در آیه چهاردهم، برخی از همسران و فرزندان را دشمن آدمی معرفی می‌کند و در این آیه همه آنان را مایه آزمایش (فتنه) می‌داند.[۱۳] فتنه به معنای رنج‌ها و مشکلات و مصیبت‌ها و اموری است که انسان گرفتار آنها می‌شود و سبب آزمایش است.[۱۴] در تفسیر آمده است مال و فرزند جزو مهم‌ترین وسایل آزمایش‌اند؛[۱۵] چراکه عشق به فرزند و عزیزبودن مال نزد آدمی، او را بین انتخاب آخرت و این دو (مال و فرزند) بر سر دوراهی قرار می‌دهد.بر اساس تفسیر المیزان این آیه با کنایه از غفلت از خدا به وسیله مال و اولاد و شیفتگی در برابر مال و اولاد دربرابر خدا نهى می‌کند. [۱۶] از امیرالمومنین علی(ع) نقل شده است نگویید خدایا از فتنه و آزمایش به تو پناه می‌بریم؛ چراکه هر کسی دچار آن می‌شود، بلکه از فتنه‌های گمراه‌کننده به خدا پناه ببرید.[۱۷]

  • إِن تُقْرِ‌ضُوا اللَّـهَ قَرْ‌ضًا حَسَنًا يُضَاعِفْهُ لَكُمْ (آیه ۱۷)

ترجمه: اگر خدا را وامى نيكو دهيد، آن را براى شما دو چندان مى‌گرداند.

در کتاب‌های تفسیری آمده است منظور از قرض الحسنه در این آیه، انفاق در راه خداست؛[۱۸] علامه طباطبایی قرض دادن به خدا را همان انفاق دانسته و تعبیر به اقراض(قرض دادن به خدا) را برای ترغیب و برانگیختن مؤمنان به این کار دانسته است. براین اساس می‌توان گفت که قرض الحسنه اصولاً قرض دادن رائج نیست که باز پرداختی در آن باشد بلکه انفاق و بخشیدن در راه خداست و یا لااقل انفاق را هم شامل می شود. اما تفسیر تسنیم ، «قرض الحسنه» در فرهنگ و اصطلاح قرآنی را هر کار خیری دانسته که انسان برای خدا انجام می‌دهد، عبادت باشد یا انفاق مالی یا کار عام المنفعه؛ بنابراین شامل قرض الحسنه فقهی هم می‌شود و خداوند برای اینکه بیان کند عملِ خیر نزد خداوند محفوظ می‌ماند، بلکه آن را چندین برابر می‌کند، برای توصیف آن از عبارت «قرض الحسنه» استفاده کرده است؛ چنانکه در قرض، اصل مال محفوظ است و به صاحبش برمی‌گردد.[۱۹]

فضیلت و خواص

از پیامبر(ص) روایت شده است اگر كسى سوره تغابن را تلاوت كند، مرگ ناگهانی از او دفع می‌شود.[۲۰] همچنین از امام صادق(ع) نقل شده است اگر این سوره را در نمازهای واجب قرائت كند، این سوره در روز قیامت شفیع او می‌شود و شهادت‌دهنده عادلی است كه نزد خداوند در روز قیامت به سود قاری شهادت می‌دهد. آنگاه از او جدا نمی‌شود تا اینكه او را وارد بهشت سازد.[۲۱] از امام باقر(ع) روایت شده است اگر کسی همه سوره‌های مُسَبِّحات را قرائت كند، پیش از آنكه بمیرد امام زمان(ع) را درک می‌كند و اگر بمیرد در جوار پیامبر خواهد بود.[۲۲]

در تفسیر برهان برای قرائت این سوره خواصی چون امنیت و دفع شر دشمن[۲۳] و همچنین پیدا شدن شیء گم‌شده نقل شده است.[۲۴]

متن و ترجمه

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ

﴿يُسَبِّحُ لِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ۝١ هُوَ الَّذِي خَلَقَكُمْ فَمِنْكُمْ كَافِرٌ وَمِنْكُمْ مُؤْمِنٌ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ ۝٢ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ بِالْحَقِّ وَصَوَّرَكُمْ فَأَحْسَنَ صُوَرَكُمْ وَإِلَيْهِ الْمَصِيرُ ۝٣ يَعْلَمُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَيَعْلَمُ مَا تُسِرُّونَ وَمَا تُعْلِنُونَ وَاللَّهُ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ ۝٤ أَلَمْ يَأْتِكُمْ نَبَأُ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ قَبْلُ فَذَاقُوا وَبَالَ أَمْرِهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ ۝٥ ذَلِكَ بِأَنَّهُ كَانَتْ تَأْتِيهِمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَيِّنَاتِ فَقَالُوا أَبَشَرٌ يَهْدُونَنَا فَكَفَرُوا وَتَوَلَّوْا وَاسْتَغْنَى اللَّهُ وَاللَّهُ غَنِيٌّ حَمِيدٌ ۝٦ زَعَمَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَنْ لَنْ يُبْعَثُوا قُلْ بَلَى وَرَبِّي لَتُبْعَثُنَّ ثُمَّ لَتُنَبَّؤُنَّ بِمَا عَمِلْتُمْ وَذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرٌ ۝٧ فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَالنُّورِ الَّذِي أَنْزَلْنَا وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ ۝٨ يَوْمَ يَجْمَعُكُمْ لِيَوْمِ الْجَمْعِ ذَلِكَ يَوْمُ التَّغَابُنِ وَمَنْ يُؤْمِنْ بِاللَّهِ وَيَعْمَلْ صَالِحًا يُكَفِّرْ عَنْهُ سَيِّئَاتِهِ وَيُدْخِلْهُ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا ذَلِكَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ ۝٩ وَالَّذِينَ كَفَرُوا وَكَذَّبُوا بِآيَاتِنَا أُولَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ خَالِدِينَ فِيهَا وَبِئْسَ الْمَصِيرُ ۝١٠ مَا أَصَابَ مِنْ مُصِيبَةٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ وَمَنْ يُؤْمِنْ بِاللَّهِ يَهْدِ قَلْبَهُ وَاللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ ۝١١ وَأَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ فَإِنْ تَوَلَّيْتُمْ فَإِنَّمَا عَلَى رَسُولِنَا الْبَلَاغُ الْمُبِينُ ۝١٢ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ وَعَلَى اللَّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ ۝١٣ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ مِنْ أَزْوَاجِكُمْ وَأَوْلَادِكُمْ عَدُوًّا لَكُمْ فَاحْذَرُوهُمْ وَإِنْ تَعْفُوا وَتَصْفَحُوا وَتَغْفِرُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ ۝١٤ إِنَّمَا أَمْوَالُكُمْ وَأَوْلَادُكُمْ فِتْنَةٌ وَاللَّهُ عِنْدَهُ أَجْرٌ عَظِيمٌ ۝١٥ فَاتَّقُوا اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ وَاسْمَعُوا وَأَطِيعُوا وَأَنْفِقُوا خَيْرًا لِأَنْفُسِكُمْ وَمَنْ يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ ۝١٦ إِنْ تُقْرِضُوا اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا يُضَاعِفْهُ لَكُمْ وَيَغْفِرْ لَكُمْ وَاللَّهُ شَكُورٌ حَلِيمٌ ۝١٧ عَالِمُ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ ۝١٨

﴿به نام خداوند رحمتگر مهربان. هر چه در آسمان‌ها و هر چه در زمین است‌خدا را تسبیح می‌گویند او راست فرمانروایی و او راست‌سپاس و او بر هر چیزی تواناست ۝١ اوست آن کس که شما را آفرید برخی از شما کافرند و برخی مؤمن و خدا به آنچه می‌کنید بیناست ۝٢ آسمان‌ها و زمین را به حق آفرید و شما را صورت گری کرد و صورت‌هایتان را نیکوآراست و فرجام به سوی اوست ۝٣ آنچه را که در آسمانها و زمین است می‌داند و آنچه را که پنهان می‌کنید و آنچه را که آشکار می‌دارید [نیز] می‌داند و خدا به راز دل‌ها داناست ۝٤ آیا خبر کسانی که پیش از این کفر ورزیدند و فرجام بد کارشان را چشیدند و عذاب پر دردی خواهند داشت به شما نرسیده است ۝٥ این [بدفرجامی] از آن روی بود که پیامبرانشان دلایل آشکار برایشان می‌آوردند و[لی] آنان [می]گفتند آیا بشری ما را هدایت می‌کند پس کافر شدند و روی گردانیدند و خدا بی‌نیازی نمود و خدا بی‌نیاز ستوده‌است ۝٦ کسانی که کفر ورزیدند پنداشتند که هرگز برانگیخته نخواهند شد بگو آری سوگند به پروردگارم حتماً برانگیخته خواهید شد سپس شما را به [حقیقت] آنچه کرده‌اید قطعاً واقف خواهند ساخت و این بر خدا آسان است ۝٧ پس به خدا و پیامبر او و آن نوری که ما فرو فرستادیم ایمان آورید و خدا به آنچه می‌کنید آگاه است ۝٨ روزی که شما را برای روز گردآوری گرد می‌آورد آن [روز] روز حسرت [خوردن] است و هر کس به خدا ایمان آورده و کار شایسته‌ای کرده باشد بدیهایش را از او بسترد و او را در بهشتهایی که از زیر [درختان] آن جویبارها روان است درآورد در آنجا بمانند این است همان کامیابی بزرگ ۝٩ و کسانی که کفر ورزیده و آیات ما را تکذیب کرده‌اند آنان اهل آتشند [و] در آن ماندگار خواهند بود و چه بد سرانجامی است ۝١٠ هیچ مصیبتی جز به اذن خدا نرسد و کسی که به خدا بگرود دلش را به راه آورد و خدا[ست که] به هر چیزی داناست ۝١١ و خدا را فرمان برید و پیامبر [او] را اطاعت نمایید و اگر روی بگردانید بر پیامبر ما فقط پیام‌رسانی آشکار است ۝١٢ خدا[ست که] جز او معبودی نیست و مؤمنان باید تنها بر خدا اعتماد کنند ۝١٣ ای کسانی که ایمان آورده‌اید در حقیقت برخی از همسران شما و فرزندان شما دشمن شمایند از آنان بر حذر باشید و اگر ببخشایید و درگذرید و بیامرزید به راستی خدا آمرزنده مهربان است ۝١٤ اموال شما و فرزندانتان صرفاً [وسیله] آزمایشی [برای شما]یند و خداست که نزد او پاداشی بزرگ است ۝١٥ پس تا می‌توانید از خدا پروا بدارید و بشنوید و فرمان ببرید و مالی برای خودتان [در راه خدا] انفاق کنید و کسانی که از خست نفس خویش مصون مانند آنان رستگارانند ۝١٦ اگر خدا را وامی نیکو دهید آن را برای شما دو چندان می‌گرداند و بر شما می‌بخشاید و خدا[ست که] سپاس‌پذیر بردبار است ۝١٧ دانای نهان و آشکار [و] ارجمند سنجیده‌کار است ۝١٨


سوره پیشین:
سوره منافقون
سوره تغابن
سوره‌های مکیسوره‌های مدنی
سوره پسین:
سوره طلاق

١.فاتحه ٢.بقره ٣.آل‌عمران ٤.نساء ٥.مائده ٦.انعام ٧.اعراف ٨.انفال ٩.توبه ١٠.یونس ١١.هود ١٢.یوسف ١٣.رعد ١٤.ابراهیم ١٥.حجر ١٦.نحل ١٧.اسراء ١٨.کهف ١٩.مریم ٢٠.طه ٢١.انبیاء ٢٢.حج ٢٣.مؤمنون ٢٤.نور ٢٥.فرقان ٢٦.شعراء ٢٧.نمل ٢٨.قصص ٢٩.عنکبوت ٣٠.روم ٣١.لقمان ٣٢.سجده ٣٣.احزاب ٣٤.سبأ ٣٥.فاطر ٣٦.یس ٣٧.صافات ٣٨.ص ٣٩.زمر ٤٠.غافر ٤١.فصلت ٤٢.شوری ٤٣.زخرف ٤٤.دخان ٤٥.جاثیه ٤٦.احقاف ٤٧.محمد ٤٨.فتح ٤٩.حجرات ٥٠.ق ٥١.ذاریات ٥٢.طور ٥٣.نجم ٥٤.قمر ٥٥.الرحمن ٥٦.واقعه ٥٧.حدید ٥٨.مجادله ٥٩.حشر ٦٠.ممتحنه ٦١.صف ٦٢.جمعه ٦٣.منافقون ٦٤.تغابن ٦٥.طلاق ٦٦.تحریم ٦٧.ملک ٦٨.قلم ٦٩.حاقه ٧٠.معارج ٧١.نوح ٧٢.جن ٧٣.مزمل ٧٤.مدثر ٧٥.قیامه ٧٦.انسان ٧٧.مرسلات ٧٨.نبأ ٧٩.نازعات ٨٠.عبس ٨١.تکویر ٨٢.انفطار ٨٣.مطففین ٨٤.انشقاق ٨٥.بروج ٨٦.طارق ٨٧.اعلی ٨٨.غاشیه ٨٩.فجر ٩٠.بلد ٩١.شمس ٩٢.لیل ٩٣.ضحی ٩٤.شرح ٩٥.تین ٩٦.علق ٩٧.قدر ٩٨.بینه ٩٩.زلزله ١٠٠.عادیات ١٠١.قارعه ١٠٢.تکاثر ١٠٣.عصر ١٠٤.همزه ١٠٥.فیل ١٠٦.قریش ١٠٧.ماعون ١٠٨.کوثر ١٠٩.کافرون ١١٠.نصر ١١١.مسد ١١٢.اخلاص ١١٣.فلق ١١٤.ناس


پانویس

  1. دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۱۲۵۶.
  2. راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ۱۴۱۲ق، ذیل واژه غبن.
  3. الراغب الاصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ۱۴۰۴ق، ص۲۵۷.
  4. معرفت، آموزش علوم قرآنی، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۱۶۸.
  5. دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۱۲۵۶.
  6. رامیار، تاریخ قرآن، ۱۳۶۲ش، ص۳۶۰و۵۹۶.
  7. فرهنگ‌نامه علوم قرآن، ج۱، ص۲۶۱۲.
  8. دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۱۲۵۶
  9. طباطبایی، المیزان، ج۱۹، ص۲۹۴.
  10. خامه‌گر، محمد، ساختار سوره‌های قرآن کریم، تهیه مؤسسه فرهنگی قرآن و عترت نورالثقلین، قم، نشر نشرا، چ۱، ۱۳۹۲ش.
  11. قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۳ش، ج۱۰، ص۸۷.
  12. طوسی، التبیان، ج۱۰،ص۲۴.
  13. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲۴، ص۲۰۶.
  14. حسن مهدویان و احمد نطنزی، نگاهی قرآنی به آزمون الهی،تهران، ۱۳۸۶، ص۲۵
  15. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲۴، ص۲۰۶.
  16. طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۹، ص۳۰۸.
  17. نهج البلاغه، ترجمه سیدجعفر شهیدی، حکمت ۹۳.
  18. برای مثال رجوع کنید به: طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱۰، ص۴۵۳؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۹، ص۳۰۹؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲۴، ص۲۱۱.
  19. جوادی آملی، تسنیم، ۱۳۸۷ش، ج۱۱، ص۵۸۲-۵۸۷.
  20. طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱۰، ص۴۴۶.
  21. شیخ صدوق، ثواب الاعمال، ۱۳۸۲ش، ص۱۱۸
  22. شیخ صدوق، ثواب الاعمال، ۱۳۸۲ش، ص۱۱۸.
  23. بحرانی، تفسیر البرهان، ۱۴۱۶ق، ج۵، ص۳۹۱
  24. بحرانی، تفسیر البرهان، ۱۴۱۶ق، ج۵، ص۳۹۱

یادداشت

  1. ممتحنات ۱۶ سوره قرآن است که گفته شده سیوطی آنها را به نام ممتحنات ذکر کرده است.رامیار، تاریخ قرآن، ۱۳۶۲ش، ص۵۹۶ این سوره‌ها عبارتند از: فتح، حشر، سجده، طلاق، قلم، حجرات، تبارک، تغابن، منافقون، جمعه، صف، جن، نوح، مجادله، ممتحنه و تحریم (رامیار، تاریخ قرآن، ۱۳۶۲ش، ص۳۶۰.)

منابع

  • قرآن کریم، ترجمه محمدمهدی فولادوند، تهران، دارالقرآن الکریم، ۱۴۱۸ق/۱۳۷۶ش.
  • بحرانی، سید هاشم، البرهان، تهران، بنیاد بعثت، ۱۴۱۶ق.
  • تفسیر نور، قرائتی، محسن، تهران، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، چاپ یازدهم ،۱۳۸۳ش.
  • رامیار، محمود، تاریخ قرآن، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۶۲ش.
  • جوادی آملی، عبدالله، تسنیم: تفسیر قرآن کریم، به تحقیق و تنظیم سعید بندعلی، قم، انتشارات اسراء، چاپ دوم، ۱۳۸۷ش.
  • حسن مهدویان و احمد نطنزی، نگاهی قرآنی به آزمون الهی، چاپ اول، کانون اندیشه جوان، تهران، ۱۳۸۶ش.
  • دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، به کوشش بهاءالدین خرمشاهی، تهران، دوستان-ناهید، ۱۳۷۷ش.
  • راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، به تحقیق صفوان عدنان داوودی، بیروت، دارالشامیه، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
  • شیخ صدوق، محمد بن علی، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، تحقیق: صادق حسن زاده، تهران، ارمغان طوبی، ۱۳۸۲ش.
  • الشیخ الطوسی، تفسیر التبیان، مقدمه آغا بزرگ طهرانی، بی تا، بی جا.
  • طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۰ق.
  • طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، به تصحیح فضل الله یزدی طباطبایی و هاشم رسولی، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
  • فرهنگ‌نامه علوم قرآن، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
  • معرفت، محمدهادی، آموزش علوم قرآنی، ترجمه ابومحمد وکیلی، قم، مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۱ش.
  • مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش.
  • نهج البلاغه، ترجمه سیدجعفر شهیدی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۷۷ش.

پیوند به بیرون