بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ وَالنَّازِعَاتِ غَرْقًا «۱» وَالنَّاشِطَاتِ نَشْطًا «۲» وَالسَّابِحَاتِ سَبْحًا «۳» فَالسَّابِقَاتِ سَبْقًا «۴» فَالْمُدَبِّرَاتِ أَمْرًا «۵» يَوْمَ تَرْجُفُ الرَّاجِفَةُ «۶» تَتْبَعُهَا الرَّادِفَةُ «۷» قُلُوبٌ يَوْمَئِذٍ وَاجِفَةٌ «۸» أَبْصَارُهَا خَاشِعَةٌ «۹» يَقُولُونَ أَإِنَّا لَمَرْدُودُونَ فِي الْحَافِرَةِ «۱۰» أَإِذَا كُنَّا عِظَامًا نَخِرَةً «۱۱» قَالُوا تِلْكَ إِذًا كَرَّةٌ خَاسِرَةٌ «۱۲» فَإِنَّمَا هِيَ زَجْرَةٌ وَاحِدَةٌ «۱۳» فَإِذَا هُمْ بِالسَّاهِرَةِ «۱۴» هَلْ أَتَاكَ حَدِيثُ مُوسَىٰ «۱۵» إِذْ نَادَاهُ رَبُّهُ بِالْوَادِ الْمُقَدَّسِ طُوًى «۱۶» اذْهَبْ إِلَىٰ فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغَىٰ «۱۷» فَقُلْ هَلْ لَكَ إِلَىٰ أَنْ تَزَكَّىٰ «۱۸» وَأَهْدِيَكَ إِلَىٰ رَبِّكَ فَتَخْشَىٰ «۱۹» فَأَرَاهُ الْآيَةَ الْكُبْرَىٰ «۲۰» فَكَذَّبَ وَعَصَىٰ «۲۱» ثُمَّ أَدْبَرَ يَسْعَىٰ «۲۲» فَحَشَرَ فَنَادَىٰ «۲۳» فَقَالَ أَنَا رَبُّكُمُ الْأَعْلَىٰ «۲۴» فَأَخَذَهُ اللَّهُ نَكَالَ الْآخِرَةِ وَالْأُولَىٰ «۲۵» إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَعِبْرَةً لِمَنْ يَخْشَىٰ «۲۶» أَأَنْتُمْ أَشَدُّ خَلْقًا أَمِ السَّمَاءُ ۚ بَنَاهَا «۲۷» رَفَعَ سَمْكَهَا فَسَوَّاهَا «۲۸» وَأَغْطَشَ لَيْلَهَا وَأَخْرَجَ ضُحَاهَا «۲۹» وَالْأَرْضَ بَعْدَ ذَٰلِكَ دَحَاهَا «۳۰» أَخْرَجَ مِنْهَا مَاءَهَا وَمَرْعَاهَا «۳۱» وَالْجِبَالَ أَرْسَاهَا «۳۲» مَتَاعًا لَكُمْ وَلِأَنْعَامِكُمْ «۳۳» فَإِذَا جَاءَتِ الطَّامَّةُ الْكُبْرَىٰ «۳۴» يَوْمَ يَتَذَكَّرُ الْإِنْسَانُ مَا سَعَىٰ «۳۵» وَبُرِّزَتِ الْجَحِيمُ لِمَنْ يَرَىٰ «۳۶» فَأَمَّا مَنْ طَغَىٰ «۳۷» وَآثَرَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا «۳۸» فَإِنَّ الْجَحِيمَ هِيَ الْمَأْوَىٰ «۳۹» وَأَمَّا مَنْ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ وَنَهَى النَّفْسَ عَنِ الْهَوَىٰ «۴۰» فَإِنَّ الْجَنَّةَ هِيَ الْمَأْوَىٰ «۴۱» يَسْأَلُونَكَ عَنِ السَّاعَةِ أَيَّانَ مُرْسَاهَا «۴۲» فِيمَ أَنْتَ مِنْ ذِكْرَاهَا «۴۳» إِلَىٰ رَبِّكَ مُنْتَهَاهَا «۴۴» إِنَّمَا أَنْتَ مُنْذِرُ مَنْ يَخْشَاهَا «۴۵» كَأَنَّهُمْ يَوْمَ يَرَوْنَهَا لَمْ يَلْبَثُوا إِلَّا عَشِيَّةً أَوْ ضُحَاهَا «۴۶»
سوره نازعات
 | |
| شماره سوره | ۷۹ |
|---|---|
| جزء | ۳۰ |
| نزول | |
| ترتیب نزول | ۸۱ |
| مکی/مدنی | مکی |
| اطلاعات آماری | |
| تعداد آیات | ۴۶ |
| تعداد کلمات | ۱۳۳ |
| تعداد حروف | ۵۵۳ |
سوره نازعات هفتاد و نهمین سوره و از سوره‌های مَکّی قرآن است که در جزء سی‌ام قرار دارد. این سوره را به دلیل اینکه با سوگند خداوند به نازعات آغاز می‌شود، «نازعات» نامیده‌اند. نازعات یعنی فرشتگانی که جان‌ها را می‌گیرند.
سوره نازعات به توصیف قیامت و مناظر هولناک آن و سرنوشت نیکوکاران و بدکاران در آن روز می‌پردازد و به داستان حضرت موسی(ع) و سرنوشت فرعون اشاره می‌کند. در آخر هم بر این مطلب تأکید می‌کند که کسی از زمان وقوع قیامت خبر ندارد. در سوره نازعات همچنین به دَحْوُ الارض (گسترش زمین) اشاره شده است.
در روایات آمده است مکانی که زمین از آنجا گسترش یافت، زمین مکه یا کعبه بود. درباره فضیلت تلاوت این سوره، از پیامبر(ص) نقل شده هر كس سوره نازعات را قرائت کند، نگه داشتن و حسابرسی او در قیامت، به اندازه یک نماز واجب طول می‌کشد.
معرفی
- نامگذاری
این سوره را به این مناسبت «نازعات» می‌نامند که با سوگند خداوند به نازعات آغاز می‌شود.[۱] نازعات یعنی فرشتگانی که جان‌ها را می‌گیرند.[۲]مجلسی در بحارالانوار از قول مفسران سه احتمال برای نازعات نقل کرده که عبارتند از: ۱-فرشتگانی که جان کفار را می‌گیرند؛ فرشتگانی که جان همه انسان‌ها را می‌گیرند و براساس روایتی از امام صادق(ع) منظور مرگ است که جان‌ها را از بدن‌ها جدا می‌کند. ۲- ستارگانی که طلوع و غروب دارند. ۳- کِشندگان کمان و مهارکنندگان افسار اسبان که منظور قرآن سوگند به مجاهدانی است که این کار را می‌کنند. [۳]
- ترتیب و محل نزول
سوره نازعات جزو سوره‌های مکی و در ترتیب نزول، هشتاد و یکمین سوره‌ای است که بر پیامبر(ص) نازل شده است. این سوره در چینش کنونی مُصحَف، هفتاد و نهمین سوره است[۴] و در آغاز جزء ۳۰ قرآن جای دارد.
- تعداد آیات و دیگر ویژگی‌ها
سوره نازعات ۴۶ آیه، ۱۳۳ کلمه و ۵۵۳ حرف دارد. این سوره از نظر حجمی، جزو سوره‌های مفصلات (دارای آیات کوتاه) قرآن است و از جمله سوره‌هایی است که با سوگند آغاز می‌شوند و شامل پنج سوگند پیاپی است.[۵] علامه طباطبایی معتقد است که میان مفسران در تفسیر آیات پنجگانه آغازین این سوره اختلاف عجیبی دارند با این که همه اتفاق دارند بر این که آیات در مقام سوگند هستند.وی هم چنان روایاتی که این آیات را بر برخی فرشتگان و کارهایشان منطبق کرده به عنوان ذکر برخی مصادیق دانسته است. [۶]
محتوا
بنابر تفسیر نمونه محتوای سوره در شش بخش خلاصه می‌شود:
- تأکید بر تحقق روز قیامت، با سوگندهای متعدد؛
- اشاره به مناظر هول‌انگیز و وحشتناک قیامت؛
- اشاره کوتاه و گذرا به داستان حضرت موسی(ع) و سرنوشت فرعون که هم مایه تسلی خاطر پیامبر و مؤمنان است و هم هشدار به مشرکان و هم اشاره‌ای است به اینکه انکار معاد انسان را به چه گناهانی آلوده می‌کند؛
- بیان نمونه‌های از نشانه‌های قدرت خداوند در آسمان و زمین که خود دلیلی است برای امکان معاد و حیات بعد از مرگ؛
- شرح قسمتی دیگر از حوادث قیامت و سرنوشت طغیان‌گران و پاداش نیکوکاران؛
- تأکید بر اینکه هیچ کس از زمان وقوع قیامت باخبر نیست، ولی همین اندازه مسلّم است که نزدیک است.[۷]
| پاسخ به شبهات کافران پیرامون برپایی روز رستاخیز | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| شبهه چهارم: آیه ۴۲-۴۶ قیامت چه زمانی فرا می‌رسد؟ | شبهه سوم: آیه ۲۷-۴۱ چگونه ممکن است انسان دوباره آفریده شود؟ | شبهه دوم: آیه ۱۵-۲۶ چگونه ممکن است قدرتمندانی مانند فرعون عذاب شوند؟ | شبهه اول: آیه ۱۰-۱۴ چگونه استخوان‌های پوسیده زنده می‌شوند؟ | مقدمه: آیه ۱-۹ حتمی‌بودن برپایی روز قیامت و ذلت کافران | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| پاسخ اول: آیه ۴۲-۴۵ فقط خدا زمان وقوع قیامت را می‌داند | مطلب اول: آیه ۲۷-۳۳ آفرینش انسان از آفریدن آسمان و زمین سخت‌تر نیست | مطلب اول: آیه ۱۵-۲۰ دعوت فرعون به بندگی خدا توسط موسی | مطلب اول: آیه: ۱۰-۱۲ انکار حیات دوباره استخوان‌های پوسیده | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| پاسخ دوم: آیه ۴۶ قیامت زودتر از آنچه کافران فکر می‌کنند، فرا می‌رسد | مطلب دوم: آیه ۳۴-۴۱ با وقوع قیامت کیفر کافران و پاداش مؤمنان حتمی است | مطلب دوم: آیه ۲۱-۲۴ سرکشی فرعون در برابر دعوت موسی | مطلب دوم: آیه ۱۳-۱۴ حیات دوباره انسان با یک فرمان است | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مطلب سوم: آیه ۲۵-۲۶ عذاب دنیوی و اخروی فرعون | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
گستراندن زمین (دَحْوُ الارض)
در آیه سی‌ام سوره نازعات به گستراندن زمین (دَحْوُ الارض) اشاره شده است. مراد از گستراندن زمین بیرون آمدن خشکی‌های زمین از زیر آب است.[۹] بنابر برخی روایات و منابع کهن اسلامی، زمین در ابتدا زیر آب بود؛ سپس خشکی‌ها از آب سر برآوردند.[۱۰] در برخی احادیث و کتاب‌های تاریخی نیز آمده نخستین جایی که از زمین سر برآورد، زمین مکه یا کعبه بود.[۱۱] به گزارش روایات و کتاب‌های فقهی، تاریخ دحو الارض روز ۲۵ ذی‌القعده و روزه آن روز، مستحب است.[۱۲]
آیات مشهور
- «فَأَمَّا مَن طَغَى وَ ءَاثَرَ الحَْيَوةَ الدُّنْيَا فَإِنَّ الجَْحِيمَ هِىَ الْمَأْوَى وَأَمَّا مَنْ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ وَ نَهَى النَّفْسَ عَنِ الْهَوَىٰ فَإِنَّ الْجَنَّةَ هِيَ الْمَأْوَىٰ» (آیه ۳۷ـ۴۱)
ترجمه: و اما كسى كه طغيان و سركشى كرده و زندگى دنيا را [بر زندگى ابد و جاويد آخرت] ترجيح داده، پس بی‌ترديد جايگاهش دوزخ است و اما کسى که از مقام و منزلت پروردگارش ترسيده و نفس را از هوا و هوس بازداشته است، پس بی‌ترديد جايگاهش بهشت است.
در این آیات، اوصاف و سرنوشت دوزخیان و بهشتیان بیان شده است. در تفسیر این آیات آمده است ترجیح دنیا بر آخرت و پیروی از هوای نفس، از آثار سرکشی در مقابل خداوند است و مقابله با هوای نفس از آثار ترس از مقام و منزلت خداوند.[۱۳] همچنین گفته شده دلیل سرکشی و نافرمانی انسان در برابر خدا، خودبزرگ‌بینی انسان است و این خودبزرگ‌بینی ناشی از شناخت‌نداشتن از خداوند و جایگاه اوست. در مقابل، معرفت به خداوند، موجب ترس از مخالفت با او و سبب تسلط بر هوای نفس است.[۱۴] در روایات از امام صادق(ع) درباره آیه «مَنْ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ» نقل شده است: کسی که می‌داند خداوند می‌بیند و می‌شنود آنچه را که او می‌گوید و انجام می‌دهد، پس همین او را از انجام دادن کارهای زشت باز می‌دارد، همو کسی است که از مقام پروردگارش می‌ترسد.[۱۵]
- «فَكَذَّبَ وَعَصَىٰ ثُمَّ أَدْبَرَ يَسْعَىٰ فَحَشَرَ فَنَادَىٰ فَقَالَ أَنَا رَبُّكُمُ الْأَعْلَىٰ» (آیه۲۱-۲۴)
ترجمه: و[لى فرعون] تكذيب نمود و عصيان كرد. سپس پشت كرد [و] به كوشش برخاست، و گروهى را فراهم آورد [و] ندا درداد، و گفت: «پروردگار بزرگتر شما منم!
قوم فرعون چون از وثنیون بودند و خدایان مختلفی را می پرستیدند و آنها را متصدی تدبیر امور عالم می دانستند این جمله أَنَا رَبُّكُمُ الْأَعْلَىٰ ادعای ربوبیت از سوی فرعون است و منظورش این است که او بر همه اربابی که قومش می پرستند برتری دارد زیرا تأمین کننده روزی و اصلاح کننده شؤون زندگانی آنهاست. [۱۶]امین الاسلام طبرسی در مجمع البیان احتمال داده منظور فرعون از جمله «أَنَا رَبُّكُمُ الْأَعْلَىٰ» این باشد که من به هرکس بخواهم ضرر می‌رسانم وهیچ کس نمی‌تواند ضرری به من برساند. [۱۷]
فضیلت و خواص
در روایات، فضایل بسیار برای قرائت سوره نازعات بیان شده است، از جمله اینکه حسابرسیِ شخص تلاوت‌کننده در قیامت به اندازه یک نماز واجب طول می‌کشد تا اینکه وارد بهشت شود (یعنی زمانش کوتاه خواهد بود)،[۱۸] در قبر و قیامت تنها نیست و این سوره انیس او می‌گردد تا وارد بهشت شود،[۱۹] سیراب از دنیا می‌رود و سیراب مبعوث می‌شود و سیراب وارد بهشت می‌گردد.[۲۰] همچنین در برخی احادیث برای قرائت این سوره خواصی بیان شده است، مثل مخفی‌ماندن از دید دشمن هنگام رویارویی، ایمنی از شر اشرار[۲۱] و دفع سم از بدن.[۲۲]
متن و ترجمه
به نام خداوند رحمتگر مهربان، سوگند به فرشتگانی که [از کافران] به سختی جان ستانند «۱» و به فرشتگانی که جان [مؤمنان] را به آرامی گیرند «۲» و به فرشتگانی که [در دریای بی مانند] شناکنان شناورند «۳» پس در پیشی گرفتن [در فرمان خدا] سبقت‌گیرنده اند «۴» و کار [بندگان] را تدبیر می‌کنند «۵» آن روز که لرزنده بلرزد «۶» و از پی آن لرزه ای [دگر] افتد «۷» در آن روز دلهایی سخت هراسانند «۸» دیدگان آنها فرو افتاده «۹» گویند آیا [باز] ما به [مغاک] زمین برمی گردیم «۱۰» آیا وقتی ما استخوان‌ریزه‌های پوسیده شدیم [زندگی را از سر می‌گیریم] «۱۱» [و با خود] گویند در این صورت این برگشتی زیان آور است «۱۲» و[لی] در حقیقت آن [بازگشت بسته به] یک فریاد است [و بس] «۱۳» و بناگاه آنان در زمین هموار خواهند بود «۱۴» آیا سرگذشت موسی بر تو آمد «۱۵» نگاه که پروردگارش او را در وادی مقدس طوی ندا درداد «۱۶» به سوی فرعون برو که وی سر برداشته است «۱۷» و بگو آیا سر آن داری که به پاکیزگی گرایی «۱۸» و تو را به سوی پروردگارت راه نمایم تا پروا بداری «۱۹» پس معجزه بزرگ [خود] را بدو نمود «۲۰» و[لی فرعون] تکذیب نمود و عصیان کرد «۲۱» سپس پشت کرد [و] به کوشش برخاست «۲۲» و گروهی را فراهم آورد [و] ندا درداد «۲۳» و گفت پروردگار بزرگتر شما منم «۲۴» و خدا [هم] او را به کیفر دنیا و آخرت گرفتار کرد «۲۵» در حقیقت برای هر کس که [از خدا] بترسد در این [ماجرا] عبرتی است «۲۶» آیا آفرینش شما دشوارتر است یا آسمانی که [او] آن را برپا کرده‌است «۲۷» سقفش را برافراشت و آن را [به اندازه معین] درست کرد «۲۸» و شبش را تیره و روزش را آشکار گردانید «۲۹» و پس از آن زمین را با غلتانیدن گسترد «۳۰» آبش و چراگاهش را از آن بیرون آورد «۳۱» و کوه‌ها را لنگر آن گردانید «۳۲» [تا وسیله] استفاده برای شما و دامهایتان باشد «۳۳» پس آنگاه که آن هنگامه بزرگ دررسد «۳۴» [آن] روز است که انسان آنچه را که در پی آن کوشیده‌است به یاد آورد «۳۵» و جهنم برای هر که بیند آشکار گردد «۳۶» اما هر که طغیان کرد «۳۷» و زندگی پست دنیا را برگزید «۳۸» پس جایگاه او همان آتش است «۳۹» و اما کسی که از ایستادن در برابر پروردگارش هراسید و نفس خود را از هوس بازداشت «۴۰» پس جایگاه او همان بهشت است «۴۱» دربارهٔ رستاخیز از تو می‌پرسند که فرارسیدنش چه وقت است «۴۲» تو را چه به گفتگو در آن «۴۳» علم آن با پروردگار تو است «۴۴» تو فقط کسی را که از آن می‌ترسد هشدار می‌دهی «۴۵» روزی که آن را می‌بینند گویی که آنان جز شبی یا روزی درنگ نکرده‌اند «۴۶»
| سوره پیشین: سوره نبأ |
سوره نازعات سوره‌های مکی • سوره‌های مدنی |
سوره پسین: سوره عبس |
|
١.فاتحه ٢.بقره ٣.آل‌عمران ٤.نساء ٥.مائده ٦.انعام ٧.اعراف ٨.انفال ٩.توبه ١٠.یونس ١١.هود ١٢.یوسف ١٣.رعد ١٤.ابراهیم ١٥.حجر ١٦.نحل ١٧.اسراء ١٨.کهف ١٩.مریم ٢٠.طه ٢١.انبیاء ٢٢.حج ٢٣.مؤمنون ٢٤.نور ٢٥.فرقان ٢٦.شعراء ٢٧.نمل ٢٨.قصص ٢٩.عنکبوت ٣٠.روم ٣١.لقمان ٣٢.سجده ٣٣.احزاب ٣٤.سبأ ٣٥.فاطر ٣٦.یس ٣٧.صافات ٣٨.ص ٣٩.زمر ٤٠.غافر ٤١.فصلت ٤٢.شوری ٤٣.زخرف ٤٤.دخان ٤٥.جاثیه ٤٦.احقاف ٤٧.محمد ٤٨.فتح ٤٩.حجرات ٥٠.ق ٥١.ذاریات ٥٢.طور ٥٣.نجم ٥٤.قمر ٥٥.الرحمن ٥٦.واقعه ٥٧.حدید ٥٨.مجادله ٥٩.حشر ٦٠.ممتحنه ٦١.صف ٦٢.جمعه ٦٣.منافقون ٦٤.تغابن ٦٥.طلاق ٦٦.تحریم ٦٧.ملک ٦٨.قلم ٦٩.حاقه ٧٠.معارج ٧١.نوح ٧٢.جن ٧٣.مزمل ٧٤.مدثر ٧٥.قیامه ٧٦.انسان ٧٧.مرسلات ٧٨.نبأ ٧٩.نازعات ٨٠.عبس ٨١.تکویر ٨٢.انفطار ٨٣.مطففین ٨٤.انشقاق ٨٥.بروج ٨٦.طارق ٨٧.اعلی ٨٨.غاشیه ٨٩.فجر ٩٠.بلد ٩١.شمس ٩٢.لیل ٩٣.ضحی ٩٤.شرح ٩٥.تین ٩٦.علق ٩٧.قدر ٩٨.بینه ٩٩.زلزله ١٠٠.عادیات ١٠١.قارعه ١٠٢.تکاثر ١٠٣.عصر ١٠٤.همزه ١٠٥.فیل ١٠٦.قریش ١٠٧.ماعون ١٠٨.کوثر ١٠٩.کافرون ١١٠.نصر ١١١.مسد ١١٢.اخلاص ١١٣.فلق ١١٤.ناس | ||
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۱۲۶۱.
- ↑ راغب اصفهانی، مفردات الفاظ قرآن، ذیل واژه نزع.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۶، ص۱۶۰.
- ↑ معرفت، آموزش علوم قرآن، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۱۶۶.
- ↑ دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۱۲۶۱.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ج۲۰، ص ۱۹۴و۱۷۹.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲۶، ص۷۱.
- ↑ خامه‌گر، محمد، ساختار سوره‌های قرآن کریم، تهیه مؤسسه فرهنگی قرآن و عترت نورالثقلین، قم، نشر نشرا، چ۱، ۱۳۹۲ش.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲۶، ص۱۰۰ ـ ۱۰۱.
- ↑ مرزوقى اصفهانى، کتاب الازمنة و الامکنه، ۱۴۱۷ق، ص۳۵.
- ↑ رجوع کنید به: ابن حیون، شرح الاخبار، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۴۷۷؛ شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۴۱؛ فرات کوفی، تفسیر فرات، ۱۴۱۰ق، ص۱۸۵؛ فاکهی، أخبار مكه فى قديم الدهر و حديثه، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۲۹۵؛ قزوینی، آثار البلاد و اخبار العباد، ۱۹۹۸ م، ص۱۱۴.
- ↑ شیخ طوسی، مصباح المتهجد، ۱۴۱۱ق، ص۶۶۹؛ شیخ طوسی، النهایة، بیروت، ص۱۶۹.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲۰، ص۱۹۲.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲۶، ص۱۲۶. .
- ↑ بحرانی، البرهان، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۵۷۸.
- ↑ طباطبایی، المیزان، الناشر منشورات اسماعيليان، ج۲۰، ص۱۸۸.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۱۰، ص۲۵۷.
- ↑ طبرسی،مجمع البیان، ۱۳۹۰ش، ج۱۰، ص۲۵۰
- ↑ محدث نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۳۵
- ↑ شیخ صدوق، ثواب الاعمال، ۱۳۸۲ش، ص۱۲۱
- ↑ رجوع کنید به: طبرسی، مکارم‌الاخلاق، ۱۳۷۰ش، ص۳۶۵
- ↑ طبرسی، مکارم الاخلاق، ۱۳۷۰ش، ص۳۶۵
منابع
- قرآن کریم، ترجمه محمدمهدی فولادوند، تهران، دارالقرآن الکریم، ۱۴۱۸ق/۱۳۷۶ش.
- ابن حیون، نعمان بن محمد، شرح الاخبار فی فضائل الائمة الاطهار علیهم السلام، به تحقیق و تصحیح محمدحسین حسینی جلالی، قم، جامعه مدرسین، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.
- بحرانی، هاشم بن سلیمان، البرهان فی تفسیر القرآن، به تحقیق بنیاد بعثت، قم، نشر موسسه بعثت، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.
- دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، ج۲، به کوشش بهاءالدین خرمشاهی، تهران، دوستان-ناهید، ۱۳۷۷ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، تحقیق: صادق حسن زاده، تهران، ارمغان طوبی، ۱۳۸۲ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، من لا یحضر الفقیه، به تحقیق و تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن ، مصباح المتهجد، بیروت، مؤسسه فقه الشيعه، ۱۴۱۱ق-۱۹۹۱م.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت؛ دارالاندلس، [بی تا]، چاپ افست قم [بی تا].
- طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، چاپ دوم، ۱۳۹۰ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ترجمه: بیستونی، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۹۰ش.
- طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الاخلاق، قم، شریف رضی، چاپ چهارم، ۱۳۷۰ش.
- فاکهی، محمد بن اسحاق، أخبار مکة فی قدیم الدهر و حدیثه، محقق / مصحح: ابن دهیش، عبد الملک، مکتبه الاسدی، مکه مکرمه، ۱۴۲۴ق.
- قزوینی،آثار البلاد و اخبار العباد،دار صادر، بیروت، ۱۹۹۸ م.
- کوفی، فرات بن ابراهیم، تفسیر فرات الکوفی، به تحقیق محمد کاظم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول، ۱۴۱۰ق.
- مرزوقى اصفهانى، احمد بن محمد، كتاب الأزمنة و الأمكنة، محقق و مصحح: منصور، خليل عمران، دار الكتب العلمية، بیروت، لبنان، ۱۴۱۷ق.
- معرفت، محمدهادی، آموزش علوم قرآنی، ترجمه ابومحمد وکیلی، مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۱ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، برگزیده تفسیر نمونه، احمد علی‌بابایی، تهران،دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۸۲ش.
- نوری، میرزا حسین، مستدرک الوسائل، بیروت، مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، ۱۴۰۸ ه.ق.
پیوند به بیرون