سوره سبأ

مقاله قابل قبول
پیوند کم
از ویکی شیعه
سوره سبأ
سبأ
شماره سوره۳۴
جزء۲۲
نزول
ترتیب نزول۵۸
مکی/مدنیمکی
اطلاعات آماری
تعداد آیات۵۴
تعداد کلمات۸۸۷
تعداد حروف۳۵۹۶


سوره سبأ سی و چهارمین سوره و از سوره‌های مکی قرآن است که در جزء ۲۲ جای دارد. این سوره به مناسبت شرح سرگذشت قوم "سبا"، به این نام برگزیده شده است. سوره سبا از جمله پنج سورۀ قرآن است که با حمد و ستایش الهی آغاز شده است. در این سوره به موضوعات مختلفی پرداخته شده که می‌توان همه آن‌ها را در ذیل سه عنوان کلی توحید، نبوت و معاد قرار داد.
آیات ۲۳ درباره شفاعت و آیه ۲۸ درباره شمول نبوت از آیات مشهور این سوره است. همنوایی کوه و پرندگان با داوود پیامبر و زره‌سازی او، سیل عرم در باغ‌های قوم سبا و فرمانبری جن و رام‌کردن باد برای سلیمان، از داستان‌های تاریخی این سوره است.

معرفی

نام‌گذاری

وجه تسمیه این سوره از آیه پانزدهم به بعد آن گرفته شده که به سرگذشت قوم سبأ پرداخته است.[۱] کلمه «سبأ» دو بار در قرآن (یکبار در سوره نمل و یکبار در همین سوره) به کار رفته است. نام دیگر این سوره، داوود است؛ زیرا به نام و برخی از معجزات داوود پیامبر در آیات ۱۰ و ۱۱ این سوره اشاره شده است.[۲]

ترتیب و محل نزول

سوره سبأ جز سوره‌های مکی و در ترتیب نزول، پنجاه و هشتمین سوره‌ای است که بر پیامبر(ص) نازل شده است. این سوره در چینش کنونی مُصحَف، سی و چهارمین سوره است و در جزء ۲۲ قرآن جای دارد.[۳]

تعداد آیات و دیگر ویژگی‌ها

سوره سبأ ۵۴ آیه، ۸۸۷ کلمه و ۳۵۹۶ حرف دارد و از نظر حجم از سوره‌های مثانی و نسبتا کوچک و کمی بیشتر از یک حزب است.[۴] برخی آیه ششم این سوره را نازل شده در مدینه می‌دانند.[۵] تعداد آیات این سوره ۵۴ آیه و به نظر قاریان شام ۵۵ آیه است که عدد اول مشهور است.[۶] در قرآن تنها پنج سوره با حمد و ستایش الهی آغاز می‌شود که در سه سوره آن سبا، فاطر و انعام حمد و ستایش پروردگار به خاطر آفرینش آسمان و زمین و موجودات دیگر است.[۷]مسبحات سوره‌هایی هستند که با تسبیح الهی شروع می‌شوند و در میان تعداد آنها اختلاف است .۵،[۸] ۶، [۹] ۷.[۱۰] و ۹ [۱۱]اعدادی است که برای این سوره‌ها گفته شده است.
برخی از مفسران معتقدند خداوند سوره احزاب (سوره قبل از سوره سبأ) را با بیان هدف از تکلیف و پاداش نیکوکار به جهت اعمالش و جزای گناهکار به جهت گناهش به پایان رسانیده است؛ لذا سوره سبا را با حمد بر نعمت و ذکر قدرت بی‌پایانش، آغاز می‌کند.[۱۲] برخی از مفسران نزول این سوره را پس از سوره لقمان دانسته‌اند.[۱۳]

محتوا

این سوره همانند بیشتر سوره‌های مکی پیرامون اصول سه‌گانه اعتقادات اسلامی یعنی توحید، نبوت و معاد بحث می‌کند و بعد از آن به بیان کیفر کسانی که منکر این اصول هستند و یا درباره آنها القای شبهه می‌کنند و پس از آن به راه‌های دفع آن شبهات از راه حکمت، موعظه و مجادله می‌پردازد.[۱۴] این سوره بیشتر از دیگر اصول اعتقادی به مسأله معاد در ابتدا و انتهای سوره اهتمام می‌ورزد.[۱۵] موضوعات فرعی این سوره عبارتند از:

داستان‌ها و روایت‌های تاریخی

به داستان‌ها و روایاتی تاریخی درباره داوود، سلیمان و قوم سبا در این سوره پرداخته شده است.

  • اعطای فضل[یادداشت ۱] به داوود، همنوایی کوه و پرندگان با او و زره‌سازی. (آیات ۱۰-۱۱)
  • رام‌کردن باد برای سلیمان، ذوب مس، فرمانبری جن از سلیمان و ساختن بناها و ظروف، ساختن محراب‌ها و معابد عالى و زيبا و وسايل‌مختلف زندگى مثل ديگ و سينى‌هاى بزرگ. [۱۸] مرگ سلیمان، آگاهی از مرگ سلیمان پس از خورده شدن عصای او توسط موریانه( دابّة الارض). (آیات ۱۲-۱۴)
  • داستان قوم سبأ و باغ‌های آباد آنان و نزول سیل عرم بر آنها به خاطر کفران نعمت (آیات ۱۵-۱۹)
  • گفتگوی مستضعفان با مستکبران در قیامت (آیات ۳۰ و ۳۱)

آیات مشهور

آیه ۲۳ سوره سبأ درباره شفاعت با اذن الهی و آیه ۲۸ در مورد شمول نبوت پیامبر اسلام(ص) برای همه انسان‌ها از آیات مشهور و نام‌دار این سوره شمرده شده است.

شفاعت با اذن الهی (۲۳)

«وَلَا تَنفَعُ الشَّفَاعَةُ عِندَهُ إِلَّا لِمَنْ أَذِنَ لَهُ ۚ حَتَّىٰ إِذَا فُزِّعَ عَن قُلُوبِهِمْ قَالُوا مَاذَا قَالَ رَ‌بُّكُمْ ۖ قَالُوا الْحَقَّ ۖ وَهُوَ الْعَلِيُّ الْكَبِيرُ‌﴿٢٣﴾»
 («و شفاعت‌گرى در پيشگاه او سود نمى‌بخشد، مگر براى آن كس كه به وى اجازه دهد. تا چون هراس از دل‌هايشان برطرف شود، مى‌گويند: «پروردگارتان چه فرمود؟» مى گويند: «حقيقت؛ و هموست بلندمرتبه و بزرگ.»)

این آیه ردی بر عمل مشرکان در پرستش بتان است که آن را راهی برای تقرب به خدا تلقی می‌کردند؛[۱۹] ولی خداوند در این آیه اعلام می‌دارد هیچ شفاعتی نزد او، جز برای کسانی که اذن داده، سودی ندارد و تنها شفاعت مشروط برخی مخلوقات تأیید شده است.[۲۰]تفسیر نمونه اضطراب و فزع در آیه را در قیامت برای همگان دانسته و سؤال را از سوی مجرمان خطاب به شفیعان می‌داند و پاسخ هم از سوی شفیعان است که به آنان می‌گویند خدواند دستور حق صادر کرد و منظورشان همان شفاعت در حق کسانی است که شایستگی‌اش را دارند.[۲۱]

شمول نبوت پیامبر اکرم(ص) (۲۸)

«وَمَا أَرْ‌سَلْنَاكَ إِلَّا كَافَّةً لِّلنَّاسِ بَشِيرً‌ا وَنَذِيرً‌ا وَلَـٰكِنَّ أَكْثَرَ‌ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ﴿٢٨﴾»
 («و ما تو را جز [به سمت‌] بشارتگر و هشداردهنده براى تمام مردم، نفرستاديم؛ ليكن بيشتر مردم نمى‌دانند.»)

برخی از مفسران از این آیه شمول رسالت پیامبر اسلام(ص) بر همه جهانیان را استنباط کرده‌اند.[۲۲]در روایات متعددی بر عمومیت رسالت پیامبر و مبعوث شدن او برای تمام جن و انس تصریح شده است. [۲۳] برخی کافه را به معنای کافّ و بازدارنده مردم از شرک دانسته و «ها» در آخر کلمه را برای مبالغه برشمرده‌اند. [۲۴]علامه طباطبایی به نقل از راغب اصفهانی واژه «کافّه» را به معنای دفع کردن و بازداشتن دانسته، که معنای آیه چنین می‌شود: «ما تو را نفرستادیم مگر برای این که مردم را از انجام گناه باز داری در حالی که بشیر و نذیر هستی.»[۲۵]وی در عین حال عمومیت رسالت پیامبر را که فقط رسول خداست، نه رسول غیر از خدا، دلیلی بر انحصار ربوبیت در خدا دانسته با این بیان که اگر غیر از او رب دیگری بود، او هم بر اساس ربوبیتش رسولى مى‌فرستاد، و دیگر رسالت رسول خدا (ص) عمومى و براى همه نبود، و فراز پایانی آیه (وَلَـٰكِنَّ أَكْثَرَ‌ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ ) نیز تصریح دارد بر این که اکثر مردم دلالت داشتن انحصار رسالت در رسول خدا (ص) بر انحصار ربوبیت در خدا را نمی‌فهمند. [۲۶]

فائده اجرت رسالت پیامبر(۴۷)

قُلْ مَا سَأَلْتُكُمْ مِنْ أَجْرٍ فَهُوَ لَكُمْ ۖ إِنْ أَجْرِيَ إِلَّا عَلَى اللهِ ۖ وَهُوَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدٌ( ترجمه:بگو: «هر اجر و پاداشی از شما خواسته‌ام برای خود شماست؛ اجر من تنها بر خداوند است، و او بر همه چیز گواه است!») [[نویسنده المیزان جمله «إِنْ أَجْرِيَ إِلَّا عَلَى اللهِ» را برای این دانسته که اگر کسی بگوید انسان هیچ کاری را بدون هدف انجام نمی‌دهد گفته شود پیامبر هم درپی پاداش و غایتی است ولی از سوی خداوندی که بر کار او شاهد و ناظر است «وَهُوَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدٌ». [۲۷] مفسران با قرار دادن آیاتی که پیامبر از مردم در برابر زحمات رسالتش مزدی نمی‌طلبد و اجر خویش را تنها بر عهده خدا می داند [یادداشت ۲]در کنار آیاتی که مزد خویش را دوستی اهلبیت و خویشانش دانسته[یادداشت ۳] و نیز آیاتی که دوست داشتن خویشان پیامبر و پیروی از آنان راه رسیدن به خدا دانسته شده [یادداشت ۴] و آیاتی که همین اجر و مزد را به نفع مردم می‌داند[یادداشت ۵] نتیجه گرفته‌اند که دوست داشتن خویشان پیامبر و پیروی از آنان چون راه رسیدن به خداست نفع این دوستی به خود مردم بازمی‌گردد. [۲۸] در دعای ندبه به این آیات چندگانه ونتیجه‌ای که بر آن مترتب شده اشاره شده است: ثُمَّ جَعَلْتَ أَجْرَ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله و سلم مَوَدَّتَهُمْ فِی كِتابِكَ، فَقُلْتَ «قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّهَ فِی الْقُرْبی»، وَ قُلْتَ «ما سَأَلْتُكُمْ مِنْ أَجْرٍ فَهُوَ لَكُمْ»، وَ قُلْتَ «ما أَسْئَلُكُمْ عَلَیْهِ مِنْ أَجْرٍ إِلَّا مَنْ شاءَ أَنْ یَتَّخِذَ إِلی رَبِّهِ سَبِیلًا»، فَکانُوا هُمُ السَّبِیلُ إِلَیْكَ وَ الْمَسْلَكَ إِلی رِضْوانِكَ. ترجمه:سپس پاداش محمد را در قرآنت مودّت اهل‌بیت او قرار دادی و فرمودی: بگو من از شما برای رسالت پاداشی جز مودّت نزدیکانم نمی‌خواهم و فرمودی: آنچه به عنوان پاداش از شما خواستم، آن هم به سود شماست و فرمودی: من از شما برای رسالت پاداشی نمی‌خواهم، جز کسی که بخواهد، راهی به جانب پروردگارش بگیرد. [۲۹]

فضیلت و خواص

روایاتی در فضیلت قرائت این سوره آمده است که هر کسی سوره سبا را بخواند؛ هیچ پیامبری نیست مگر اینکه در قیامت رفیق و همراه او خواهد بود».[۳۰] همچنین از امام صادق(ع) نقل است هر کس دو سوره سبأ و فاطر را که با کلمه حمد آغاز می‌شوند در شب بخواند، تمام آن شب در حفظ و امان خدا خواهد بود، و اگر در روز بخواند هیچ رنجی در آن روز به او نخواهد رسید، و آن قدر از خیر دنیا و آخرت به او می‌دهند که هرگز بر دلش نگذشته و آرزوی آن را نکرده است.[۳۱]

متن سوره

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ

﴿الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَلَهُ الْحَمْدُ فِي الْآخِرَةِ وَهُوَ الْحَكِيمُ الْخَبِيرُ ۝١ يَعْلَمُ مَا يَلِجُ فِي الْأَرْضِ وَمَا يَخْرُجُ مِنْهَا وَمَا يَنْزِلُ مِنَ السَّمَاءِ وَمَا يَعْرُجُ فِيهَا وَهُوَ الرَّحِيمُ الْغَفُورُ ۝٢ وَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لَا تَأْتِينَا السَّاعَةُ قُلْ بَلَى وَرَبِّي لَتَأْتِيَنَّكُمْ عَالِمِ الْغَيْبِ لَا يَعْزُبُ عَنْهُ مِثْقَالُ ذَرَّةٍ فِي السَّمَاوَاتِ وَلَا فِي الْأَرْضِ وَلَا أَصْغَرُ مِنْ ذَلِكَ وَلَا أَكْبَرُ إِلَّا فِي كِتَابٍ مُبِينٍ ۝٣ لِيَجْزِيَ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَئِكَ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَرِزْقٌ كَرِيمٌ ۝٤ وَالَّذِينَ سَعَوْا فِي آيَاتِنَا مُعَاجِزِينَ أُولَئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ مِنْ رِجْزٍ أَلِيمٌ ۝٥ وَيَرَى الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ الَّذِي أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ هُوَ الْحَقَّ وَيَهْدِي إِلَى صِرَاطِ الْعَزِيزِ الْحَمِيدِ ۝٦ وَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا هَلْ نَدُلُّكُمْ عَلَى رَجُلٍ يُنَبِّئُكُمْ إِذَا مُزِّقْتُمْ كُلَّ مُمَزَّقٍ إِنَّكُمْ لَفِي خَلْقٍ جَدِيدٍ ۝٧ أَفْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا أَمْ بِهِ جِنَّةٌ بَلِ الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ فِي الْعَذَابِ وَالضَّلَالِ الْبَعِيدِ ۝٨ أَفَلَمْ يَرَوْا إِلَى مَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ مِنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ إِنْ نَشَأْ نَخْسِفْ بِهِمُ الْأَرْضَ أَوْ نُسْقِطْ عَلَيْهِمْ كِسَفًا مِنَ السَّمَاءِ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً لِكُلِّ عَبْدٍ مُنِيبٍ ۝٩ وَلَقَدْ آتَيْنَا دَاوُدَ مِنَّا فَضْلًا يَا جِبَالُ أَوِّبِي مَعَهُ وَالطَّيْرَ وَأَلَنَّا لَهُ الْحَدِيدَ ۝١٠ أَنِ اعْمَلْ سَابِغَاتٍ وَقَدِّرْ فِي السَّرْدِ وَاعْمَلُوا صَالِحًا إِنِّي بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ ۝١١ وَلِسُلَيْمَانَ الرِّيحَ غُدُوُّهَا شَهْرٌ وَرَوَاحُهَا شَهْرٌ وَأَسَلْنَا لَهُ عَيْنَ الْقِطْرِ وَمِنَ الْجِنِّ مَنْ يَعْمَلُ بَيْنَ يَدَيْهِ بِإِذْنِ رَبِّهِ وَمَنْ يَزِغْ مِنْهُمْ عَنْ أَمْرِنَا نُذِقْهُ مِنْ عَذَابِ السَّعِيرِ ۝١٢ يَعْمَلُونَ لَهُ مَا يَشَاءُ مِنْ مَحَارِيبَ وَتَمَاثِيلَ وَجِفَانٍ كَالْجَوَابِ وَقُدُورٍ رَاسِيَاتٍ اعْمَلُوا آلَ دَاوُدَ شُكْرًا وَقَلِيلٌ مِنْ عِبَادِيَ الشَّكُورُ ۝١٣ فَلَمَّا قَضَيْنَا عَلَيْهِ الْمَوْتَ مَا دَلَّهُمْ عَلَى مَوْتِهِ إِلَّا دَابَّةُ الْأَرْضِ تَأْكُلُ مِنْسَأَتَهُ فَلَمَّا خَرَّ تَبَيَّنَتِ الْجِنُّ أَنْ لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ الْغَيْبَ مَا لَبِثُوا فِي الْعَذَابِ الْمُهِينِ ۝١٤ لَقَدْ كَانَ لِسَبَإٍ فِي مَسْكَنِهِمْ آيَةٌ جَنَّتَانِ عَنْ يَمِينٍ وَشِمَالٍ كُلُوا مِنْ رِزْقِ رَبِّكُمْ وَاشْكُرُوا لَهُ بَلْدَةٌ طَيِّبَةٌ وَرَبٌّ غَفُورٌ ۝١٥ فَأَعْرَضُوا فَأَرْسَلْنَا عَلَيْهِمْ سَيْلَ الْعَرِمِ وَبَدَّلْنَاهُمْ بِجَنَّتَيْهِمْ جَنَّتَيْنِ ذَوَاتَيْ أُكُلٍ خَمْطٍ وَأَثْلٍ وَشَيْءٍ مِنْ سِدْرٍ قَلِيلٍ ۝١٦ ذَلِكَ جَزَيْنَاهُمْ بِمَا كَفَرُوا وَهَلْ نُجَازِي إِلَّا الْكَفُورَ ۝١٧ وَجَعَلْنَا بَيْنَهُمْ وَبَيْنَ الْقُرَى الَّتِي بَارَكْنَا فِيهَا قُرًى ظَاهِرَةً وَقَدَّرْنَا فِيهَا السَّيْرَ سِيرُوا فِيهَا لَيَالِيَ وَأَيَّامًا آمِنِينَ ۝١٨ فَقَالُوا رَبَّنَا بَاعِدْ بَيْنَ أَسْفَارِنَا وَظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ فَجَعَلْنَاهُمْ أَحَادِيثَ وَمَزَّقْنَاهُمْ كُلَّ مُمَزَّقٍ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِكُلِّ صَبَّارٍ شَكُورٍ ۝١٩ وَلَقَدْ صَدَّقَ عَلَيْهِمْ إِبْلِيسُ ظَنَّهُ فَاتَّبَعُوهُ إِلَّا فَرِيقًا مِنَ الْمُؤْمِنِينَ ۝٢٠ وَمَا كَانَ لَهُ عَلَيْهِمْ مِنْ سُلْطَانٍ إِلَّا لِنَعْلَمَ مَنْ يُؤْمِنُ بِالْآخِرَةِ مِمَّنْ هُوَ مِنْهَا فِي شَكٍّ وَرَبُّكَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ حَفِيظٌ ۝٢١ قُلِ ادْعُوا الَّذِينَ زَعَمْتُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ لَا يَمْلِكُونَ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ فِي السَّمَاوَاتِ وَلَا فِي الْأَرْضِ وَمَا لَهُمْ فِيهِمَا مِنْ شِرْكٍ وَمَا لَهُ مِنْهُمْ مِنْ ظَهِيرٍ ۝٢٢ وَلَا تَنْفَعُ الشَّفَاعَةُ عِنْدَهُ إِلَّا لِمَنْ أَذِنَ لَهُ حَتَّى إِذَا فُزِّعَ عَنْ قُلُوبِهِمْ قَالُوا مَاذَا قَالَ رَبُّكُمْ قَالُوا الْحَقَّ وَهُوَ الْعَلِيُّ الْكَبِيرُ ۝٢٣ قُلْ مَنْ يَرْزُقُكُمْ مِنَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ قُلِ اللَّهُ وَإِنَّا أَوْ إِيَّاكُمْ لَعَلَى هُدًى أَوْ فِي ضَلَالٍ مُبِينٍ ۝٢٤ قُلْ لَا تُسْأَلُونَ عَمَّا أَجْرَمْنَا وَلَا نُسْأَلُ عَمَّا تَعْمَلُونَ ۝٢٥ قُلْ يَجْمَعُ بَيْنَنَا رَبُّنَا ثُمَّ يَفْتَحُ بَيْنَنَا بِالْحَقِّ وَهُوَ الْفَتَّاحُ الْعَلِيمُ ۝٢٦ قُلْ أَرُونِيَ الَّذِينَ أَلْحَقْتُمْ بِهِ شُرَكَاءَ كَلَّا بَلْ هُوَ اللَّهُ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ ۝٢٧ وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلَّا كَافَّةً لِلنَّاسِ بَشِيرًا وَنَذِيرًا وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ ۝٢٨ وَيَقُولُونَ مَتَى هَذَا الْوَعْدُ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ ۝٢٩ قُلْ لَكُمْ مِيعَادُ يَوْمٍ لَا تَسْتَأْخِرُونَ عَنْهُ سَاعَةً وَلَا تَسْتَقْدِمُونَ ۝٣٠ وَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لَنْ نُؤْمِنَ بِهَذَا الْقُرْآنِ وَلَا بِالَّذِي بَيْنَ يَدَيْهِ وَلَوْ تَرَى إِذِ الظَّالِمُونَ مَوْقُوفُونَ عِنْدَ رَبِّهِمْ يَرْجِعُ بَعْضُهُمْ إِلَى بَعْضٍ الْقَوْلَ يَقُولُ الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا لِلَّذِينَ اسْتَكْبَرُوا لَوْلَا أَنْتُمْ لَكُنَّا مُؤْمِنِينَ ۝٣١ قَالَ الَّذِينَ اسْتَكْبَرُوا لِلَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا أَنَحْنُ صَدَدْنَاكُمْ عَنِ الْهُدَى بَعْدَ إِذْ جَاءَكُمْ بَلْ كُنْتُمْ مُجْرِمِينَ ۝٣٢ وَقَالَ الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا لِلَّذِينَ اسْتَكْبَرُوا بَلْ مَكْرُ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ إِذْ تَأْمُرُونَنَا أَنْ نَكْفُرَ بِاللَّهِ وَنَجْعَلَ لَهُ أَنْدَادًا وَأَسَرُّوا النَّدَامَةَ لَمَّا رَأَوُا الْعَذَابَ وَجَعَلْنَا الْأَغْلَالَ فِي أَعْنَاقِ الَّذِينَ كَفَرُوا هَلْ يُجْزَوْنَ إِلَّا مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ ۝٣٣ وَمَا أَرْسَلْنَا فِي قَرْيَةٍ مِنْ نَذِيرٍ إِلَّا قَالَ مُتْرَفُوهَا إِنَّا بِمَا أُرْسِلْتُمْ بِهِ كَافِرُونَ ۝٣٤ وَقَالُوا نَحْنُ أَكْثَرُ أَمْوَالًا وَأَوْلَادًا وَمَا نَحْنُ بِمُعَذَّبِينَ ۝٣٥ قُلْ إِنَّ رَبِّي يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ يَشَاءُ وَيَقْدِرُ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ ۝٣٦ وَمَا أَمْوَالُكُمْ وَلَا أَوْلَادُكُمْ بِالَّتِي تُقَرِّبُكُمْ عِنْدَنَا زُلْفَى إِلَّا مَنْ آمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا فَأُولَئِكَ لَهُمْ جَزَاءُ الضِّعْفِ بِمَا عَمِلُوا وَهُمْ فِي الْغُرُفَاتِ آمِنُونَ ۝٣٧ وَالَّذِينَ يَسْعَوْنَ فِي آيَاتِنَا مُعَاجِزِينَ أُولَئِكَ فِي الْعَذَابِ مُحْضَرُونَ ۝٣٨ قُلْ إِنَّ رَبِّي يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ وَيَقْدِرُ لَهُ وَمَا أَنْفَقْتُمْ مِنْ شَيْءٍ فَهُوَ يُخْلِفُهُ وَهُوَ خَيْرُ الرَّازِقِينَ ۝٣٩ وَيَوْمَ يَحْشُرُهُمْ جَمِيعًا ثُمَّ يَقُولُ لِلْمَلَائِكَةِ أَهَؤُلَاءِ إِيَّاكُمْ كَانُوا يَعْبُدُونَ ۝٤٠ قَالُوا سُبْحَانَكَ أَنْتَ وَلِيُّنَا مِنْ دُونِهِمْ بَلْ كَانُوا يَعْبُدُونَ الْجِنَّ أَكْثَرُهُمْ بِهِمْ مُؤْمِنُونَ ۝٤١ فَالْيَوْمَ لَا يَمْلِكُ بَعْضُكُمْ لِبَعْضٍ نَفْعًا وَلَا ضَرًّا وَنَقُولُ لِلَّذِينَ ظَلَمُوا ذُوقُوا عَذَابَ النَّارِ الَّتِي كُنْتُمْ بِهَا تُكَذِّبُونَ ۝٤٢ وَإِذَا تُتْلَى عَلَيْهِمْ آيَاتُنَا بَيِّنَاتٍ قَالُوا مَا هَذَا إِلَّا رَجُلٌ يُرِيدُ أَنْ يَصُدَّكُمْ عَمَّا كَانَ يَعْبُدُ آبَاؤُكُمْ وَقَالُوا مَا هَذَا إِلَّا إِفْكٌ مُفْتَرًى وَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لِلْحَقِّ لَمَّا جَاءَهُمْ إِنْ هَذَا إِلَّا سِحْرٌ مُبِينٌ ۝٤٣ وَمَا آتَيْنَاهُمْ مِنْ كُتُبٍ يَدْرُسُونَهَا وَمَا أَرْسَلْنَا إِلَيْهِمْ قَبْلَكَ مِنْ نَذِيرٍ ۝٤٤ وَكَذَّبَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَمَا بَلَغُوا مِعْشَارَ مَا آتَيْنَاهُمْ فَكَذَّبُوا رُسُلِي فَكَيْفَ كَانَ نَكِيرِ ۝٤٥ قُلْ إِنَّمَا أَعِظُكُمْ بِوَاحِدَةٍ أَنْ تَقُومُوا لِلَّهِ مَثْنَى وَفُرَادَى ثُمَّ تَتَفَكَّرُوا مَا بِصَاحِبِكُمْ مِنْ جِنَّةٍ إِنْ هُوَ إِلَّا نَذِيرٌ لَكُمْ بَيْنَ يَدَيْ عَذَابٍ شَدِيدٍ ۝٤٦ قُلْ مَا سَأَلْتُكُمْ مِنْ أَجْرٍ فَهُوَ لَكُمْ إِنْ أَجْرِيَ إِلَّا عَلَى اللَّهِ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدٌ ۝٤٧ قُلْ إِنَّ رَبِّي يَقْذِفُ بِالْحَقِّ عَلَّامُ الْغُيُوبِ ۝٤٨ قُلْ جَاءَ الْحَقُّ وَمَا يُبْدِئُ الْبَاطِلُ وَمَا يُعِيدُ ۝٤٩ قُلْ إِنْ ضَلَلْتُ فَإِنَّمَا أَضِلُّ عَلَى نَفْسِي وَإِنِ اهْتَدَيْتُ فَبِمَا يُوحِي إِلَيَّ رَبِّي إِنَّهُ سَمِيعٌ قَرِيبٌ ۝٥٠ وَلَوْ تَرَى إِذْ فَزِعُوا فَلَا فَوْتَ وَأُخِذُوا مِنْ مَكَانٍ قَرِيبٍ ۝٥١ وَقَالُوا آمَنَّا بِهِ وَأَنَّى لَهُمُ التَّنَاوُشُ مِنْ مَكَانٍ بَعِيدٍ ۝٥٢ وَقَدْ كَفَرُوا بِهِ مِنْ قَبْلُ وَيَقْذِفُونَ بِالْغَيْبِ مِنْ مَكَانٍ بَعِيدٍ ۝٥٣ وَحِيلَ بَيْنَهُمْ وَبَيْنَ مَا يَشْتَهُونَ كَمَا فُعِلَ بِأَشْيَاعِهِمْ مِنْ قَبْلُ إِنَّهُمْ كَانُوا فِي شَكٍّ مُرِيبٍ ۝٥٤

﴿به نام خداوند رحمتگر مهربان. سپاس خدایی را که آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است از آن اوست و در آخرت [نیز] سپاس از آن اوست و هم اوست‌سنجیده‌کار آگاه ۝١ آنچه در زمین فرومی‌رود و آنچه از آن بر می‌آید و آنچه از آسمان فرو می‌شود و آنچه در آن بالا می‌رود [همه را] می‌داند و اوست مهربان آمرزنده ۝٢ و کسانی که کافر شدند گفتند رستاخیز برای ما نخواهد آمد بگو چرا سوگند به پروردگارم که حتماً برای شما خواهد آمد [همان] دانای نهان[ها] که هموزن ذره‌ای نه در آسمانها و نه در زمین از وی پوشیده نیست و نه کوچکتر از آن و نه بزرگتر از آن است مگر اینکه در کتابی روشن [درج شده] است ۝٣ تا کسانی را که ایمان آورده و کارهای شایسته کرده‌اند به پاداش رساند آنانند که آمرزش و روزی خوش برایشان خواهد بود ۝٤ و کسانی که در [ابطال] آیات ما کوشش می‌ورزند که ما را درمانده کنند برایشان عذابی از بلایی دردناک باشد ۝٥ و کسانی که از دانش بهره یافته‌اند می‌دانند که آنچه از جانب پروردگارت به سوی تو نازل شده حق است و به راه آن عزیز ستوده[صفات] راهبری می‌کند ۝٦ و کسانی که کفر ورزیدند گفتند آیا مردی را به شما نشان دهیم که شما را خبر می‌دهد که چون کاملاً متلاشی شدید [باز] قطعاً در آفرینشی جدید خواهید بود ۝٧ آیا [این مرد] بر خدا دروغی بسته یا جنونی در اوست [نه] بلکه آنان که به آخرت ایمان ندارند در عذاب و گمراهی دور و درازند ۝٨ آیا به آنچه از آسمان و زمین در دسترسشان و پشت‌سرشان است ننگریسته‌اند اگر بخواهیم آنان را در زمین فرو می‌بریم یا پاره‌سنگهایی از آسمان بر سرشان می‌افکنیم قطعاً در این [تهدید] برای هر بنده توبه‌کاری عبرت است ۝٩ و به راستی داوود را از جانب خویش مزیتی عطا کردیم [و گفتیم] ای کوه‌ها با او [در تسبیح خدا] همصدا شوید و ای پرندگان [هماهنگی کنید] و آهن را برای او نرم گردانیدیم ۝١٠ [که] زره‌های فراخ بساز و حلقه‌ها را درست اندازه‌گیری کن و کار شایسته کنید زیرا من به آنچه انجام می‌دهید بینایم ۝١١ و باد را برای سلیمان [رام کردیم] که رفتن آن بامداد یک ماه و آمدنش شبانگاه یک ماه [راه] بود و معدن مس را برای او ذوب [و روان] گردانیدیم و برخی از جن به فرمان پروردگارشان پیش او کار می‌کردند و هر کس از آنها از دستور ما سر برمی‌تافت از عذاب سوزان به او می‌چشانیدیم ۝١٢ [آن متخصصان] برای او هر چه می‌خواست از نمازخانه‌ها و مجسمه‌ها و ظروف بزرگ مانند حوضچه‌ها و دیگهای چسبیده به زمین می‌ساختند ای خاندان داوود شکرگزار باشید و از بندگان من اندکی سپاسگزارند ۝١٣ پس چون مرگ را بر او مقرر داشتیم جز جنبنده‌ای خاکی [=موریانه] که عصای او را [به تدریج] می‌خورد [آدمیان را] از مرگ او آگاه نگردانید پس چون [سلیمان] فرو افتاد برای جنیان روشن گردید که اگر غیب می‌دانستند در آن عذاب خفت‌آور [باقی] نمی‌ماندند ۝١٤ قطعاً برای [مردم] سبا در محل سکونتشان نشانه [رحمتی] بود دو باغستان از راست و چپ [به آنان گفتیم] از روزی پروردگارتان بخورید و او را شکر کنید شهری است‌خوش و خدایی آمرزنده ۝١٥ پس روی گردانیدند و بر آن سیل [سد] ع رم را روانه کردیم و دو باغستان آنها را به دو باغ که میوه‌های تلخ و شوره‌گز و نوعی از کنار تنک داشت تبدیل کردیم ۝١٦ این [عقوبت] را به [سزای] آنکه کفران کردند به آنان جزا دادیم و آیا جز ناسپاس را به مجازات می‌رسانیم ۝١٧ و میان آنان و میان آبادانیهایی که در آنها برکت نهاده بودیم شهرهای متصل به هم قرار داده بودیم و در میان آنها مسافت را به اندازه مقرر داشته بودیم در این [راه]ها شبان و روزان آسوده‌خاطر بگردید ۝١٨ تا گفتند پروردگارا میان [منزلهای] سفرهایمان فاصله انداز و بر خویشتن ستم کردند پس آنها را [برای آیندگان موضوع] حکایتها گردانیدیم و سخت تارومارشان کردیم قطعاً در این [ماجرا] برای هر شکیبای سپاسگزاری عبرتهاست ۝١٩ و قطعاً شیطان گمان خود را در مورد آنها راست‌یافت و جز گروهی از مؤمنان [بقیه] از او پیروی کردند ۝٢٠ و [شیطان] را بر آنان تسلطی نبود جز آنکه کسی را که به آخرت ایمان دارد از کسی که دربارهٔ آن در تردید است باز شناسیم و پروردگار تو بر هر چیزی نگاهبان است ۝٢١ بگو کسانی را که جز خدا [معبود خود] پنداشته‌اید بخوانید هموزن ذره‌ای نه در آسمانها و نه در زمین مالک نیستند و در آن دو شرکتی ندارند و برای وی از میان آنان هیچ پشتیبانی نیست ۝٢٢ و شفاعتگری در پیشگاه او سود نمی‌بخشد مگر برای آن کس که به وی اجازه دهد تا چون هراس از دلهایشان برطرف شود می‌گویند پروردگارتان چه فرمود می‌گویند حقیقت و هموست بلندمرتبه و بزرگ ۝٢٣ بگو کیست که شما را از آسمانها و زمین روزی می‌دهد بگو خدا و در حقیقت‌یا ما یا شما بر هدایت‌یا گمراهی آشکاریم ۝٢٤ بگو [شما] از آنچه ما مرتکب شده‌ایم بازخواست نخواهید شد و [ما نیز] از آنچه شما انجام می‌دهید بازخواست نخواهیم شد ۝٢٥ بگو پروردگارمان ما و شما را جمع خواهد کرد سپس میان ما به حق داوری می‌کند و اوست داور دانا ۝٢٦ بگو کسانی را که [به عنوان] شریک به او ملحق گردانیده‌اید به من نشان دهید چنین نیست بلکه اوست‌خدای عزیز حکیم ۝٢٧ و ما تو را جز [به سمت] بشارتگر و هشداردهنده برای تمام مردم نفرستادیم لیکن بیشتر مردم نمی‌دانند ۝٢٨ و می‌گویند اگر راست می‌گویید این وعده چه وقت است ۝٢٩ بگو میعاد شما روزی است که نه ساعتی از آن پس توانید رفت و نه پیشی توانید جست ۝٣٠ و کسانی که کافر شدند گفتند نه به این قرآن و نه به آن [توراتی] که پیش از آن است هرگز ایمان نخواهیم آورد و ای کاش بیدادگران را هنگامی که در پیشگاه پروردگارشان ازداشت‌شده‌اند می‌دیدی [که چگونه] برخی از آنان با برخی [دیگر جدل و] گفتگو می‌کنند کسانی که زیردست بودند به کسانی که [ریاست و] برتری داشتند می‌گویند اگر شما نبودید قطعاً ما مؤمن بودیم ۝٣١ کسانی که [ریاست و] برتری داشتند به کسانی که زیردست بودند می‌گویند مگر ما بودیم که شما را از هدایت پس از آنکه به سوی شما آمد بازداشتیم [نه] بلکه خودتان گناهکار بودید ۝٣٢ و کسانی که زیردست بودند به کسانی که [ریاست و] برتری داشتند می‌گویند [نه] بلکه نیرنگ شب و روز [شما بود] آنگاه که ما را وادار می‌کردید که به خدا کافر شویم و برای او همتایانی قرار دهیم و هنگامی که عذاب را ببینند پشیمانی خود را آشکار کنند و در گردنهای کسانی که کافر شده‌اند غلها می‌نهیم آیا جز به سزای آنچه انجام می‌دادند می‌رسند ۝٣٣ و [ما] در هیچ شهری هشداردهنده‌ای نفرستادیم جز آنکه خوشگذرانان آنها گفتند ما به آنچه شما بدان فرستاده شده‌اید کافریم ۝٣٤ و گفتند ما دارایی و فرزندانمان از همه بیشتر است و ما عذاب نخواهیم شد ۝٣٥ بگو پروردگار من است که روزی را برای هر کس که بخواهد گشاده یا تنگ می‌گرداند لیکن بیشتر مردم نمی‌دانند ۝٣٦ و اموال و فرزندانتان چیزی نیست که شما را به پیشگاه ما نزدیک گرداند مگر کسانی که ایمان آورده و کار شایسته کرده باشند پس برای آنان دو برابر آنچه انجام داده‌اند پاداش است و آنها در غرفه‌ها[ی بهشتی] آسوده‌خاطر خواهند بود ۝٣٧ و کسانی که در [ابطال] آیات ما می‌کوشند که [ما را به خیال خود] درمانده کنند آنانند که در عذاب احضار می‌شوند ۝٣٨ بگو در حقیقت پروردگار من است که روزی را برای هر کس از بندگانش که بخواهد گشاده یا برای او تنگ می‌گرداند و هر چه را انفاق کردید عوضش را او می‌دهد و او بهترین روزی دهندگان است ۝٣٩ و [یاد کن] روزی را که همه آنان را محشور می‌کند آنگاه به فرشتگان می‌فرماید آیا اینها بودند که شما را می‌پرستیدند ۝٤٠ می‌گویند منزهی تو سرپرست ما تویی نه آنها بلکه جنیان را می‌پرستیدند بیشترشان به آنها اعتقاد داشتند ۝٤١ اکنون برای یکدیگر سود و زیانی ندارید و به کسانی که ستم کرده‌اند می‌گوییم بچشید عذاب آتشی را که آن را دروغ می‌شمردید ۝٤٢ و چون آیات تابناک ما بر آنان خوانده می‌شود می‌گویند این جز مردی نیست که می‌خواهد شما را از آنچه پدرانتان می‌پرستیدند بازدارد و [نیز] می‌گویند این جز دروغی بربافته نیست و کسانی که به حق چون به سویشان آمد کافر شدند می‌گویند این جز افسونی آشکار نیست ۝٤٣ و ما کتاب‌هایی به آنان نداده بودیم که آن را بخوانند و پیش از تو هشداردهنده‌ای به سویشان نفرستاده بودیم ۝٤٤ و کسانی که پیش از اینان بودند [نیز] تکذیب کردند در حالی که اینان به ده‌یک آنچه بدیشان داده بودیم نرسیده‌اند [آری] فرستادگان مرا دروغ شمردند پس چگونه بود کیفر من ۝٤٥ بگو من فقط به شما یک اندرز می‌دهم که دو دو و به تنهایی برای خدا به پا خیزید سپس بیندیشید که رفیق شما هیچ گونه دیوانگی ندارد او شما را از عذاب سختی که در پیش است جز هشداردهنده‌ای [بیش] نیست ۝٤٦ بگو هر مزدی که از شما خواستم آن از خودتان مزد من جز بر خدا نیست و او بر هر چیزی گواه است ۝٤٧ بگو بی‌گمان پروردگارم حقیقت را القا می‌کند [اوست] دانای نهان‌ها ۝٤٨ بگو حق آمد و [دیگر] باطل از سر نمی‌گیرد و برنمی‌گردد ۝٤٩ بگو اگر گمراه شوم فقط به زیان خود گمراه شده‌ام و اگر هدایت یابم [این از برکت] چیزی است که پروردگارم به سویم وحی می‌کند که اوست‌شنوای نزدیک ۝٥٠ و ای کاش می‌دیدی هنگامی را که [کافران] وحشت‌زده‌اند [آنجا که راه] گریزی نمانده است و از جایی نزدیک گرفتار آمده‌اند ۝٥١ و می‌گویند به او ایمان آوردیم و چگونه از جایی [چنین] دور دست‌یافتن [به ایمان] برای آنان میسر است ۝٥٢ و حال آنکه پیش از این منکر او شدند و از جایی دور به نادیده [تیر تهمت] می‌افکندند ۝٥٣ و میان آنان و میان آنچه [به آرزو] می‌خواستند حایلی قرار می‌گیرد همان گونه که از دیرباز با امثال ایشان چنین رفت زیرا آنها [نیز] در دودلی سختی بودند ۝٥٤


سوره پیشین:
سوره احزاب
سوره سبأ
سوره‌های مکیسوره‌های مدنی
سوره پسین:
سوره فاطر

١.فاتحه ٢.بقره ٣.آل‌عمران ٤.نساء ٥.مائده ٦.انعام ٧.اعراف ٨.انفال ٩.توبه ١٠.یونس ١١.هود ١٢.یوسف ١٣.رعد ١٤.ابراهیم ١٥.حجر ١٦.نحل ١٧.اسراء ١٨.کهف ١٩.مریم ٢٠.طه ٢١.انبیاء ٢٢.حج ٢٣.مؤمنون ٢٤.نور ٢٥.فرقان ٢٦.شعراء ٢٧.نمل ٢٨.قصص ٢٩.عنکبوت ٣٠.روم ٣١.لقمان ٣٢.سجده ٣٣.احزاب ٣٤.سبأ ٣٥.فاطر ٣٦.یس ٣٧.صافات ٣٨.ص ٣٩.زمر ٤٠.غافر ٤١.فصلت ٤٢.شوری ٤٣.زخرف ٤٤.دخان ٤٥.جاثیه ٤٦.احقاف ٤٧.محمد ٤٨.فتح ٤٩.حجرات ٥٠.ق ٥١.ذاریات ٥٢.طور ٥٣.نجم ٥٤.قمر ٥٥.الرحمن ٥٦.واقعه ٥٧.حدید ٥٨.مجادله ٥٩.حشر ٦٠.ممتحنه ٦١.صف ٦٢.جمعه ٦٣.منافقون ٦٤.تغابن ٦٥.طلاق ٦٦.تحریم ٦٧.ملک ٦٨.قلم ٦٩.حاقه ٧٠.معارج ٧١.نوح ٧٢.جن ٧٣.مزمل ٧٤.مدثر ٧٥.قیامه ٧٦.انسان ٧٧.مرسلات ٧٨.نبأ ٧٩.نازعات ٨٠.عبس ٨١.تکویر ٨٢.انفطار ٨٣.مطففین ٨٤.انشقاق ٨٥.بروج ٨٦.طارق ٨٧.اعلی ٨٨.غاشیه ٨٩.فجر ٩٠.بلد ٩١.شمس ٩٢.لیل ٩٣.ضحی ٩٤.شرح ٩٥.تین ٩٦.علق ٩٧.قدر ٩٨.بینه ٩٩.زلزله ١٠٠.عادیات ١٠١.قارعه ١٠٢.تکاثر ١٠٣.عصر ١٠٤.همزه ١٠٥.فیل ١٠٦.قریش ١٠٧.ماعون ١٠٨.کوثر ١٠٩.کافرون ١١٠.نصر ١١١.مسد ١١٢.اخلاص ١١٣.فلق ١١٤.ناس


پانویس

  1. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج ۱۸، ص۳.
  2. صفوی، «سوره سبأ»، ص۷۴۰.
  3. صفوی، «سوره سبأ»، ص۷۴۰.
  4. خرمشاهی، «سوره سبأ»، ص۱۲۴۷.
  5. زمخشری، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ۱۴۰۷، ج ۳، ص۵۶۶.
  6. خرمشاهی، «سوره سبأ»، ص۱۲۴۷.
  7. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۸، ص۷.
  8. طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۹، ص۱۴۴؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲۳، ص۲۹۲.
  9. فیض کاشانى، الوافی‌، ۱۴۰۹ق‌، ج۹، ص۱۷۵۶؛ حجتی، پژوهشی در تاریخ قرآن، ۱۳۷۷ش، ص۱۰۵؛ رامیار، تاریخ قرآن، ۱۳۶۳ش، ص۵۹۶.
  10. حسن‌زاده آملی، رساله نور على نور، ۱۳۷۱ش، ص۲۹؛ جوادى آملى، «تفسیر سوره حشر»، ص۷.
  11. معرفت، التمهید فی علوم‌القرآن، ۱۴۱۶ق، ج۵، ص۲۹۳.
  12. طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ۱۳۷۲ش، ج۸، ص۵۸۸.
  13. ملاحویش آل غازی، بیان المعانی، ۱۳۸۲ق، ج۳، ص۴۹۴
  14. طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۶، ص۳۵۶.
  15. طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۶، ص۳۵۶.
  16. صفوی، «سوره سبأ»، ص۷۴۰؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج ۱۸، ص۳.
  17. خامه‌گر، محمد، ساختار سوره‌های قرآن کریم، تهیه مؤسسه فرهنگی قرآن و عترت نورالثقلین، قم، نشر نشرا، چ۱، ۱۳۹۲ش.
  18. قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۳ش، ج۵، ص۴۸۲.
  19. مغنیه، الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۶، ص۲۶۱.
  20. فضل الله، تفسیر من وحی القرآن، ۱۴۱۹ق، ج ۱۹،ص۳۹-۴۰
  21. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۱۸، ص۹۲.
  22. شیخ طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، الناشر : احياء التراث العربي ـ بيروت، ج۸، ص۳۹۶.
  23. حویزی، تفسیر نورالثقلین، ۱۴۱۵ق، ج۴، صص۳۳۵-۳۳۶.
  24. شیخ طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، الناشر : احياء التراث العربي ـ بيروت، ج۸، ص۳۹۶.
  25. طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۶، ص۳۷۶.
  26. طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۱۶، ص۳۷۷.
  27. طباطبائی، المیزان، الناشر منشورات اسماعيليان، ج۱۶، ص۳۸۹.
  28. قرائتی، محسن، تفسیرنور، ۱۳۸۳ش، ج۷، ص۴۶۲.
  29. قمی، مفاتیح‌الجنان، دعای ندبه.
  30. طبرسی،‌ مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ۱۳۷۲ش، ج ۸، ص۵۸۸.
  31. صدوق، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ۱۴۰۶ق، ص۱۱۰.

یادداشت

  1. نبوت، کتاب آسمانی زبور، صدای خوش و همنوایی کوه با داوود از مصادیق فضل شمرده شده است. شیخ طوسی، تفسیرتبیان، الناشر : احياء التراث العربي ـ بيروت، ج۸، ص۳۷۹
  2. سوره شعراء آیه ۱۰۹
  3. سوره شوری آیه ۲۳
  4. سوره فرقان آیه ۵۷
  5. سوره سباء آیه ۴۷

منابع

  • حویزی عروسی، تفسیر نورالثقلین، قم، ناشر: اسماعيليان‌، چاپ چهارم، ۱۴۱۵ق.
  • خرمشاهی، قوام الدین، «سوره سبأ»، در دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، تهران، دوستان-ناهید، ۱۳۷۷ش.
  • زمخشری، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۰۷ق.
  • شیخ طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، شیخ آقابزرگ تهرانی، تحقیق قصیرعاملی، احمد، بیروت، دار احیاءالتراث العربی، بی تا.
  • صدوق، محمد بن علی، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، قم، دار الشریف الرضی للنشر، ۱۴۰۶ق.
  • صفوی، سید سلمان، «سوره سبأ»، در دانشنامه معاصر قرآن کریم، قم، انتشارات سلمان آزاده، ۱۳۹۶ش.
  • طباطبائی، سید محمد حسین‏، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات‏، ۱۳۹۰ق.
  • طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه: بلاغی‏، محمد جواد، تهران، ناصر خسرو، ۱۳۷۲ش.
  • فضل الله، سید محمد حسین، تفسیر من وحی القرآن، بیروت، دار الملاک للطباعة و النشر، ۱۴۱۹ق.
  • قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فر هنگی درسهایی از قرآن، چاپ یازدهم، ۱۳۸۳ش.
  • مغنیه، محمدجواد، تفسیر الکاشف، قم، دارالکتاب الاسلامیه، ۱۴۲۴ق.
  • مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش.

پیوند به بیرون

قرائت سوره سبا