بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ يَا أَيُّهَا الْمُزَّمِّلُ «۱» قُمِ اللَّيْلَ إِلَّا قَلِيلًا «۲» نِصْفَهُ أَوِ انْقُصْ مِنْهُ قَلِيلًا «۳» أَوْ زِدْ عَلَيْهِ وَرَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِيلًا «۴» إِنَّا سَنُلْقِي عَلَيْكَ قَوْلًا ثَقِيلًا «۵» إِنَّ نَاشِئَةَ اللَّيْلِ هِيَ أَشَدُّ وَطْئًا وَأَقْوَمُ قِيلًا «۶» إِنَّ لَكَ فِي النَّهَارِ سَبْحًا طَوِيلًا «۷» وَاذْكُرِ اسْمَ رَبِّكَ وَتَبَتَّلْ إِلَيْهِ تَبْتِيلًا «۸» رَبُّ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ فَاتَّخِذْهُ وَكِيلًا «۹» وَاصْبِرْ عَلَىٰ مَا يَقُولُونَ وَاهْجُرْهُمْ هَجْرًا جَمِيلًا «۱۰» وَذَرْنِي وَالْمُكَذِّبِينَ أُولِي النَّعْمَةِ وَمَهِّلْهُمْ قَلِيلًا «۱۱» إِنَّ لَدَيْنَا أَنْكَالًا وَجَحِيمًا «۱۲» وَطَعَامًا ذَا غُصَّةٍ وَعَذَابًا أَلِيمًا «۱۳» يَوْمَ تَرْجُفُ الْأَرْضُ وَالْجِبَالُ وَكَانَتِ الْجِبَالُ كَثِيبًا مَهِيلًا «۱۴» إِنَّا أَرْسَلْنَا إِلَيْكُمْ رَسُولًا شَاهِدًا عَلَيْكُمْ كَمَا أَرْسَلْنَا إِلَىٰ فِرْعَوْنَ رَسُولًا «۱۵» فَعَصَىٰ فِرْعَوْنُ الرَّسُولَ فَأَخَذْنَاهُ أَخْذًا وَبِيلًا «۱۶» فَكَيْفَ تَتَّقُونَ إِنْ كَفَرْتُمْ يَوْمًا يَجْعَلُ الْوِلْدَانَ شِيبًا «۱۷» السَّمَاءُ مُنْفَطِرٌ بِهِ ۚ كَانَ وَعْدُهُ مَفْعُولًا «۱۸» إِنَّ هَٰذِهِ تَذْكِرَةٌ ۖ فَمَنْ شَاءَ اتَّخَذَ إِلَىٰ رَبِّهِ سَبِيلًا «۱۹» إِنَّ رَبَّكَ يَعْلَمُ أَنَّكَ تَقُومُ أَدْنَىٰ مِنْ ثُلُثَيِ اللَّيْلِ وَنِصْفَهُ وَثُلُثَهُ وَطَائِفَةٌ مِنَ الَّذِينَ مَعَكَ ۚ وَاللَّهُ يُقَدِّرُ اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ ۚ عَلِمَ أَنْ لَنْ تُحْصُوهُ فَتَابَ عَلَيْكُمْ ۖ فَاقْرَءُوا مَا تَيَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ ۚ عَلِمَ أَنْ سَيَكُونُ مِنْكُمْ مَرْضَىٰ ۙ وَآخَرُونَ يَضْرِبُونَ فِي الْأَرْضِ يَبْتَغُونَ مِنْ فَضْلِ اللَّهِ ۙ وَآخَرُونَ يُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ ۖ فَاقْرَءُوا مَا تَيَسَّرَ مِنْهُ ۚ وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَأَقْرِضُوا اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا ۚ وَمَا تُقَدِّمُوا لِأَنْفُسِكُمْ مِنْ خَيْرٍ تَجِدُوهُ عِنْدَ اللَّهِ هُوَ خَيْرًا وَأَعْظَمَ أَجْرًا ۚ وَاسْتَغْفِرُوا اللَّهَ ۖ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ «۲۰»
سوره مزمل
 | |
| شماره سوره | ۷۳ |
|---|---|
| جزء | ۲۹ |
| نزول | |
| ترتیب نزول | ۳ |
| مکی/مدنی | مکی |
| اطلاعات آماری | |
| تعداد آیات | ۲۰ |
| تعداد کلمات | ۳۰۰ |
| تعداد حروف | ۸۵۳ |
سوره مُزَّمِّل هفتاد و سومین سوره و از سوره‌های مکی قرآن است که در جزء ۲۹ جای گرفته است. نام سوره از آیه اول گرفته شده که اشاره به پیامبر(ص) دارد و به معنای کسی است که لباس به خود پیچیده است. از جمله موضوعاتی که در این سوره مطرح شده، دعوت پیامبر(ص) به عبادت شبانه و قرائت قرآن و شکیبایی برابر کافران و بحث از معاد است. از آیات مشهور این سوره آیه چهارم است که به پیامبر(ص) دستور می‌دهد قرآن را به ترتیل قرائت کند. گفته شده ترتیل به معنای ادای صحیحِ کلمات و تأمل در معانی آیات است. در روایات آمده است کسی که سوره مزمل را در نماز عشاء یا در آخر شب قرائت کند، خداوند به او زندگی پاک می‌دهد و او را پاکیزه می‌میراند.
معرفی سوره
- نامگذاری
این سوره را مُزَّمِّل نامیده‌اند، چون خداوند در آیه اول آن، پیامبر(ص) را «مزمل» خوانده است.[۱] مُزّمّل به معنای کسی است که لباس یا چیزی به خود می‌پیچد تا بخوابد یا مثلا سرما را از خود دور کند. گویا در برابر دعوتِ پیامبر(ص) به اسلام، مردم او را اذیت و آزار می‌کردند و آن حضرت برای دورکردن غم و اندوه، جامه‌ای به خود پیچیده بود تا لحظه‌ای استراحت کند.[۲] همچنین گفته شده این لباس‌پیچیدن به خود به دلیل ترس از بار مسئولیتِ رسالت در اوایل بعثت بوده است.[۳] تفسیر نور از برخی نقل کرده که منظور جامه نبوّت است و یا این كه رسالت با گوشه‌گيرى و عزلت و انزوا سازگار نيست و یا این كه رسالت با استراحت سازگار نيست و بايد قيام كنى. [۴] ابن عربی منظور از «مزمل» را کسی دانسته که با پوشش‌ها و لباس‌هایی بدنش را پوشانده است و منظور از برخاستن(قُم) را بیدار شدن از خواب غفلت و هجرت از بیابان و کویر نفس و قلب و عالَم طبیعت برای پیمودن سبیل الله دانسته است.[۵][یادداشت ۱]
- محل و ترتیب نزول
سوره مزّمّل جزو سوره‌های مکی و در ترتیب نزول سومین سوره‌ای است که بر پیامبر(ص) نازل شده است. این سوره در چینش کنونی مُصحَف، هفتاد و سومین سوره است[۶] و در جزء ۲۹ قرآن جای دارد.
- تعداد آیات و دیگر ویژگی‌ها
سوره مزّمّل ۲۰ آیه، ۳۰۰ کلمه و ۸۵۳ حرف دارد. این سوره از نظر حجمی، جزو سوره‌های مُفَصِّلات (دارای آیات کوتاه) است.[۷]
محتوا
بنابر تفسیر نمونه، محتوای سوره مزمل را می‌توان در پنج محور خلاصه كرد:
- دعوت پیامبر(ص) به احیا(عبادت شبانه) و تلاوت قرآن و آمادگی برای پذیرش برنامه رسالت؛
- دعوت او به شكیبایی، مقاومت و مدارا با مخالفان؛
- بحث از معاد و فرستادن حضرت موسی به سوی فرعون و سركشی و سپس عذاب او؛
- تخفیف درباره عبادت شبانه‌ای که در آیات ابتدایی سوره آمده بود؛
- دعوت به تلاوت قرآن و خواندن نماز، دادن زکات، انفاق در راه خدا و استغفار.[۸]
| زمینه‌سازی موفقیت پیامبر در تبلیغ دین | |||||||||||||||||||||||
| گفتار سوم؛ آیه ۲۰ وظایف مؤمنان برای همراهی با پیامبر | گفتار دوم؛ آیه ۱۵-۱۹ هشدار به مشرکان برای پذیرش دعوت پیامبر | گفتار اول؛ آیه ۱-۱۴ وظایف پیامبر برای موفقیت در تبلیغ دین | |||||||||||||||||||||
| وظیفه اول؛ آیه ۲۰ اختصاص‌بخشی از شب به عبادت خدا | هشدار اول؛ آیه ۱۵-۱۶ فرجام دنیوی مخالفت با رسول خدا | وظیفه اول؛ آیه ۱-۷ تهجد و شب‌زنده‌داری | |||||||||||||||||||||
| وظیفه دوم؛ آیه ۲۰ انجام اعمال نیک واجب و مستحب | هشدار دوم؛ آیه ۱۷-۱۹ عذاب اخروی مخالفت با رسول خدا | وظیفه دوم؛ آیه ۸ انقطاع به سوی خدا | |||||||||||||||||||||
| وظیفه سوم؛ آیه ۹ توکل به خدا در همه امور | |||||||||||||||||||||||
| وظیفه چهارم؛ آیه ۱۰-۱۴ تحمل سخنان و تهمت‌های مخالفان | |||||||||||||||||||||||
آیات مشهور
- «و رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِیلاً» (آیه ۴)
ترجمه: قرآن را شمرده شمرده بخوان.
«ترتیل» در اصل به معنای «تنظیم» و «ترتیب موزون» است و در اینجا به معنی خواندن آیات قرآن با تأنی و نظم لازم و ادای صحیح حروف، تبیین كلمات، تأمل در مفاهیم آیات و اندیشه در نتایج آن است.[۱۰] از امام علی(ع) نقل شده‌است: «كلمات قرآن را به طور كامل آشكار كن و آن را مثل شعر نخوان و جداجدا و پراكنده نكن. با تلاوت آن دل‌های خود را به فزع وادارید و هدفتان رسیدن به آخر سوره نباشد». از امام صادق(ع) نیز روایت شده‌است «ترتیل آن است كه در تلاوت قرآن هرگاه به آیات بهشت رسیدید از خداوند بهشت بخواهید و هرگاه به آیات جهنم رسیدید، به خداوند پناه ببرید». در روایتی دیگر از همان امام آمده‌است: «ترتیل آن است كه قرآن با صوتی زیبا خوانده شود».[۱۱] امام علی(ع) در فرازی از خطبه همام خواندن قرآن در دل شب با ترتیل را از خصوصیات با تقوایان برشمرده و در تشریح حالات پرهیزگاران در شبها می‌فرماید:«أَمَّا اللَّيْلُ فَصَافُّونَ أَقْدَامَهُمْ، تَالِينَ لِأَجْزَاءِ الْقُرْآنِ يُرَتِّلُونَها تَرْتِيلًا. يُحَزِّنُونَ بِهِ أَنْفُسَهُمْ وَ يَسْتَثِيرُونَ بِهِ دَوَاءَ دَائِهِمْ»(پرهيزكاران) در شب همواره بر پا ايستاده‌اند، قرآن راشمرده و با تدبّر تلاوت مى‌كنند، با آن جان خويش را محزون مى‌سازند و داروى درد خود را از آن مى‌گيرند. [۱۲]
- «وَاصْبِرْ عَلَىٰ مَا يَقُولُونَ وَاهْجُرْهُمْ هَجْرًا جَمِيلًا» (آیه ۱۰)
ترجمه: و بر آنچه (دشمنان)مى‌گويند صبر كن و به وجهى پسنديده از ايشان دورى جوى.
در آیه قبل پیامبر(ص) مأمور شده بود که خداوند متعال را در تمام کارهایش به عنوان وکیل برگزیند(فَاتَّخِذْهُ وَكِيلًا) واراده او را بر اراده خودش مقدم بدارد وجز او موثری در جهان هستی نبیند و لازمه این کار صبر در برابر آزار و استهزاء دشمنان و برخورد با حُسن خُلق و خیرخواهی در دعوت به حق و حداکثر تلاش برای پرهیز از مقابله به مثل با دشمنان است. [۱۳]در روایتی از امیرالمؤمنین (ع) خطاب قرآن به پیامبر (ص) را (وَاهْجُرْهُمْ هَجْرًا جَمِيلًا ) در ارتباط با منافقان دانسته و این که پیش ازنزول این آیه پیامبر در مجالس با آنان مهربانی می‌ورزید. [۱۴]
آیه نماز شب
- إِنَّ نَاشِئَةَ اللَّيْلِ هِيَ أَشَدُّ وَطْئًا وَأَقْوَمُ قِيلًا (آیه ۶)
ترجمه: مسلّماً نماز و عبادت شبانه پابرجاتر و با استقامت‌تر است!
کلمه (ناشئه ) یا مصدر است به معناى نَشئه یعنی حدوث(پیدایش) و تکون (تحقق یافتن) و یا اسم فاعل از ماده نشئه که به موصوف خود اضافه شده(یعنی شب که آفریده شده و مخلوق است) و در هر صورت به معنای شب است ، و اگر حادثه بر شب اطلاق شده و آن را موجودی مخلوق و پدید آمده دانسته است زیرا مانند سایر مخلوقات موجودی مخلوق است.
وبعضى گفته اند: منظور از حادثه(ناشئه) شب همان نماز شب است و این که حادثه شب (أَشَدُّ وَطْئًا) شدیدترین قدم نهادن است کنایه از این است که این عمل بیش از هر عمل دیگر انسان را در صفاى نفس ثابت قدم مى سازد، و بهتر از هر چیز نفس آدمى را از مکدّر شدن به سرگرمی‌های روز مصونیت می‌بخشد و منظور از «أَقْوَمُ قِيلًا» این است که نماز شب استوارترین و صائب‌ترین سخن است ، براى اینکه در نماز شب حضور قلب بیشتر و توجه به کلام دقیق‌تر است .
بعضى گفته‌اند: منظور از «أَشَدُّ وَطْئًا» مطابقت قلب با زبان است چرا که شب را خداوند مایه آرامش قرار داده و انسان در ظرف شب از گرفتاری‌ها و اشتغالات فارغ و منقطع است و به خویشتن می‌پردازد. [۱۵]
فضیلت و خواص
در فضیلت تلاوت سوره مزمل، از پیامبر(ص) روایت شده است هر کس این سوره را دائما بخواند، خداوند سختی‌های دنیا و آخرت را از او برمی‌دارد و او پیامبر(ص) را در خواب خواهد دید.[۱۶] همچنین از امام صادق(ع) نقل شده است اگر کسی این سوره را در نماز عشاء یا در آخر شب قرائت کند، شب و روز و خود سوره، به نفع او گواهی می‌دهند و خداوند به او زندگی پاک می‌دهد و او را پاکیزه می‌میراند.[۱۷]
متن و ترجمه
به نام خداوند رحمتگر مهربان، ای جامه به خویشتن فرو پیچیده «۱» به پا خیز شب را مگر اندکی «۲» نیمی از شب یا اندکی از آن را بکاه «۳» یا بر آن [نصف] بیفزای و قرآن را شمرده شمرده بخوان «۴» در حقیقت ما به زودی بر تو گفتاری گرانبار القا می‌کنیم «۵» قطعا برخاستن شب رنجش بیشتر و گفتار [در آن هنگام] راستین‌تر است «۶» [و] تو را در روز آمد و شدی دراز است «۷» و نام پروردگار خود را یاد کن و تنها به او بپرداز «۸» [اوست] پروردگار خاور و باختر خدایی جز او نیست پس او را کارساز خویش اختیار کن «۹» و بر آنچه می‌گویند شکیبا باش و از آنان با دوری گزیدنی خوش فاصله بگیر «۱۰» و مرا با تکذیب کنندگان توانگر واگذار و اندکی مهلتشان ده «۱۱» در حقیقت پیش ما زنجیرها و دوزخ «۱۲» و غذایی گلوگیر و عذابی پر درد است «۱۳» روزی که زمین و کوه‌ها به لرزه درآیند و کوه‌ها به سان ریگ روان گردند «۱۴» بی گمان ما به سوی شما فرستاده‌ای که گواه بر شماست روانه کردیم همان گونه که فرستاده‌ای به سوی فرعون فرستادیم «۱۵» [ولی] فرعون به آن فرستاده عصیان ورزید پس ما او را به سختی فرو گرفتیم «۱۶» پس اگر کفر بورزید چگونه از روزی که کودکان را پیر می‌گرداند پرهیز توانید کرد «۱۷» آسمان از [بیم] آن [روز] در هم شکافد وعده او انجام یافتنی است «۱۸» قطعا این [آیات] اندرزی است تا هر که بخواهد به سوی پروردگار خود راهی در پیش گیرد «۱۹» در حقیقت پروردگارت می‌داند که تو و گروهی از کسانی که با تواند نزدیک به دو سوم از شب یا نصف آن یا یک سوم آن را [به نماز] برمی‌خیزید و خداست که شب و روز را اندازه‌گیری می‌کند [او] می‌داند که [شما] هرگز حساب آن را ندارید پس بر شما ببخشود [اینک] هر چه از قرآن میسر می‌شود بخوانید [خدا] می‌داند که به زودی در میانتان بیمارانی خواهند بود و [عده ای] دیگر در زمین سفر می‌کنند [و] در پی روزی خدا هستند و [گروهی] دیگر در راه خدا پیکار می‌نمایند پس هر چه از [قرآن] میسر شد تلاوت کنید و نماز را برپا دارید و زکات را بپردازید و وام نیکو به خدا دهید و هر کار خوبی برای خویش از پیش فرستید آن را نزد خدا بهتر و با پاداشی بیشتر باز خواهید یافت و از خدا طلب آمرزش کنید که خدا آمرزنده مهربان است «۲۰»
| سوره پیشین: سوره جن |
سوره مزمل سوره‌های مکی • سوره‌های مدنی |
سوره پسین: سوره مدثر |
|
١.فاتحه ٢.بقره ٣.آل‌عمران ٤.نساء ٥.مائده ٦.انعام ٧.اعراف ٨.انفال ٩.توبه ١٠.یونس ١١.هود ١٢.یوسف ١٣.رعد ١٤.ابراهیم ١٥.حجر ١٦.نحل ١٧.اسراء ١٨.کهف ١٩.مریم ٢٠.طه ٢١.انبیاء ٢٢.حج ٢٣.مؤمنون ٢٤.نور ٢٥.فرقان ٢٦.شعراء ٢٧.نمل ٢٨.قصص ٢٩.عنکبوت ٣٠.روم ٣١.لقمان ٣٢.سجده ٣٣.احزاب ٣٤.سبأ ٣٥.فاطر ٣٦.یس ٣٧.صافات ٣٨.ص ٣٩.زمر ٤٠.غافر ٤١.فصلت ٤٢.شوری ٤٣.زخرف ٤٤.دخان ٤٥.جاثیه ٤٦.احقاف ٤٧.محمد ٤٨.فتح ٤٩.حجرات ٥٠.ق ٥١.ذاریات ٥٢.طور ٥٣.نجم ٥٤.قمر ٥٥.الرحمن ٥٦.واقعه ٥٧.حدید ٥٨.مجادله ٥٩.حشر ٦٠.ممتحنه ٦١.صف ٦٢.جمعه ٦٣.منافقون ٦٤.تغابن ٦٥.طلاق ٦٦.تحریم ٦٧.ملک ٦٨.قلم ٦٩.حاقه ٧٠.معارج ٧١.نوح ٧٢.جن ٧٣.مزمل ٧٤.مدثر ٧٥.قیامه ٧٦.انسان ٧٧.مرسلات ٧٨.نبأ ٧٩.نازعات ٨٠.عبس ٨١.تکویر ٨٢.انفطار ٨٣.مطففین ٨٤.انشقاق ٨٥.بروج ٨٦.طارق ٨٧.اعلی ٨٨.غاشیه ٨٩.فجر ٩٠.بلد ٩١.شمس ٩٢.لیل ٩٣.ضحی ٩٤.شرح ٩٥.تین ٩٦.علق ٩٧.قدر ٩٨.بینه ٩٩.زلزله ١٠٠.عادیات ١٠١.قارعه ١٠٢.تکاثر ١٠٣.عصر ١٠٤.همزه ١٠٥.فیل ١٠٦.قریش ١٠٧.ماعون ١٠٨.کوثر ١٠٩.کافرون ١١٠.نصر ١١١.مسد ١١٢.اخلاص ١١٣.فلق ١١٤.ناس | ||
پانویس
- ↑ دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۱۲۵۹.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۹۷۴م، ج۲۰، ص۶۰.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۰۶ق، ج۱۰، ص۵۶۷.
- ↑ قرائتی، محسن، تفسیر نور،۱۳۸۳ش، ج۱۰۷ ص۲۶۶.
- ↑ ابن عربی، تفسير ابن عربي، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۳۵۹.
- ↑ معرفت، آموزش علوم قرآن، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۱۶۶.
- ↑ دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۱۲۵۹.
- ↑ مکارم شیرازی، برگزیده تفسیر نمونه، ۱۳۸۲ش، ج۵، ص۳۱۱.
- ↑ خامه‌گر، محمد، ساختار سوره‌های قرآن کریم، تهیه مؤسسه فرهنگی قرآن و عترت نورالثقلین، قم، نشر نشرا، چ۱، ۱۳۹۲ش.
- ↑ مکارم شیرازی ناصر، برگزیده تفسیر نمونه، ۱۳۸۲ش، ج۵، ص۳۱۲.
- ↑ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۸ش، ج۱۰، ص۲۶۴.
- ↑ مکارم شیرازی، نهج البلاغه با ترجمه روان فارسی، ۱۴۸۴ش، ج۱، ص۴۷۲.
- ↑ طباطبایی، المیزان، الناشر منشورات اسماعيليان، ج۲۰، ص۶۶.
- ↑ العروسي الحويزي، الشيخ عبد علي، تفسیر نور الثقلين، ج۵، ص۴۵۰.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۴ق، ج۲۰، ص۶۳و۶۴.
- ↑ بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ۱۳۸۹ش، ج۵، ص۵۱۵.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۰۶ق، ج۱۰، ص۵۶۵.
یادداشت
- ↑ قُم من نوم الغفلة سائراً في سبيل الله، سالكاً مسالك بيداء النفس ومراحل مفازة القلب إلى الله، ليل مقام النفس واستيلاء الطبع
منابع
- بحرانی، هاشم بن سلیمان، البرهان فی تفسیر القرآن، قم، مؤسسه البعثه، قسم الدراسات الاسلامیه، ۱۳۸۹ش.
- دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، ج۲، به کوشش بهاءالدین خرمشاهی، تهران، دوستان-ناهید، ۱۳۷۷ش.
- طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمي للمطبوعات، چاپ دوم، ۱۹۷۴م.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار المعرفة، چاپ اول، ۱۴۰۶ق.
- العروسي الحويزي، الشيخ عبد علي، تفسير نور الثقلين، قم، اسماعیلیان، چاپ چهارم ۱۴۱۵ق.
- قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، ۱۳۸۸ش.
- معرفت، محمدهادی، آموزش علوم قرآن، [بی‌جا]، مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۱ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، برگزیده تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۸۲ش.
پیوند به بیرون