سید روح‌الله موسوی خمینی

مقاله قابل قبول
عدم رعایت شیوه‌نامه ارجاع
استناد ناقص
شناسه ارزیابی نشده
از ویکی شیعه
(تغییرمسیر از آیت الله خمینی)
سید روح‌الله موسوی خمینی
رهبر انقلاب اسلامی و بنیانگذار نظام جمهوری اسلامی ایران
شناسنامه
نام کاملسید روح الله موسوی مصطفوی خمینی
لقبامام خمینی
نسبامام کاظم(ع)
زادروز۱ مهر ۱۲۸۱ش/ ۲۰ جمادی‌الثانی ۱۳۲۰ق
شهر تولدخمین
کشور تولدایران
تاریخ درگذشت۱۳ خرداد ۱۳۶۸ش/ ۲۸ شوال ۱۴۰۹ق
شهر درگذشتتهران
کشور درگذشتایران
آرامگاهبهشت زهرای تهران، حرم امام خمینی
نام همسرخدیجه ثقفی
خویشاوند سرشناسمصطفی (فرزند)، احمد (فرزند)، سید مرتضی پسندیده (برادر)
دیناسلام
مذهبشیعه
اطلاعات سیاسی
مناصباولین رهبر نظام جمهوری اسلامی ایران • مرجع تقلید
اطلاعات علمی و مذهبی
اساتیدعبدالکریم حائری • میرزا جواد ملکی تبریزی • محمدعلی شاه‌آبادی
شاگردانمرتضی مطهری • سید علی خامنه‌ای • سید محمد حسینی بهشتی • اکبر هاشمی رفسنجانی • حسینعلی منتظری • مجتبی تهرانی • عبدالله جوادی آملی • یوسف صانعی • حسین نوری همدانی
تألیفاتتحریر الوسیله • شرح چهل حدیث • جهاد اکبر • صحیفه امام (صحیفه نور) • شرح حدیث جنود عقل و جهل • تفسیر سوره حمد • آداب الصلاة • سرّ الصلاة • وصیت نامه سیاسی الهی • شرح دعای سحر و...
امضا


سید روح‌الله موسوی خمینی (۱۲۸۱-۱۳۶۸ش) مشهور به امام خمینی رهبر انقلاب اسلامی و بنیانگذار نظام جمهوری اسلامی ایران و از مراجع تقلید شیعه است.

وی از سال ۱۳۴۱ش مبارزه علنی علیه نظام سلطنتی پهلوی در ایران را آغاز کرد. حکومت وقت دو بار او را بازداشت کرد و بار دوم به ترکیه و سپس به عراق تبعید کرد. ۱۳ سال در حوزه علمیه نجف به رهبری مبارزان انقلابی و نیز تدریس و تألیف در علوم حوزوی و دینی پرداخت. در ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ش با گسترش مبارزات مردم به ایران بازگشت و بعد از پیروزی انقلاب در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ش تا آخر عمر (۱۳ خرداد ۱۳۶۸ش)، رهبر جمهوری اسلامی ایران بود.

نظریه ولایت مطلقه فقیه از نظریه‌ای فقهی-سیاسی مبتنی بر باورهای تشیع، مهم‌ترین نظریه او است. وی تلاش کرد حکومت جمهوری اسلامی و قانون اساسی آن را بر اساس همین نظریه شکل دهد. از نگاه امام خمینی حکومت، فلسفه عملی تمامی فقه است. نگاه حکومتی او به فقه باعث شد تا وی ضمن تأکید بر حفظ چارچوب فقه سنتی، به نوآوری در اجتهاد معتقد شود. نظریه نقش زمان و مکان در اجتهاد و برخی فتاوای تأثیرگذار او را می‌توان نتیجه همین نگاه دانست.

مسلمانان به‌ویژه شیعیان جهان علاقه فراوانی به او داشتند. مراسم تشییع او با شرکت ده میلیون و دویست هزار نفر، پرجمعیت‌‌ترین مراسم تشییع جهان شمرده می‌شود و هر ساله در سالروز درگذشت او، با حضور شخصیت‌های سیاسی و مذهبی مراسمی در آرامگاه او برگزار می‌شود.

امام خمینی جز فقه و اصول در فلسفه اسلامی و عرفان نظری نیز صاحب‌نظر و دارای تألیفات است و جزو عالمان و استادان اخلاق شمرده می‌شود. در دوران تدریس در قم در مدرسه فیضیه جلسات درس اخلاق برپا می‌کرد. در تمام عمر، زندگی ساده و زاهدانه‌ای داشت.

زندگی‌نامه

گاهشمار زندگی سید روح‌الله موسوی خمینی
۱۲۸۱ش تولد در خمین
۱۲۹۸ش هجرت به اراک برای تحصیل
۱۳۰۱ش هجرت به قم برای تحصیل
۱۳۰۸ش ازدواج با خدیجه ثقفی
۱۳۱۳ش کسب اجازه اجتهاد از حاج شیخ عبدالکریم حائری
۱۳۴۳ش بازداشت و تبعید به ترکیه
۱۳۴۴ش انتقال از ترکیه به عراق و آغاز تدریس در حوزه علمیه نجف
۱۳۵۶ش درگذشت سید مصطفی خمینی فرزند امام خمینی
۱۳۵۷ش حرکت از عراق به پاریس
۱۳۵۷ش بازگشت به ایران و سکونت در قم
۱۳۵۸ش انتقال از قم به تهران و زندگی در جماران به دلیل بیماری قلبی
۱۳۶۸ش درگذشت و دفن در تهران

سید روح‌الله موسوی خمینی، ۱ مهر ۱۲۸۱ش (۲۰ جمادی‌الثانی ۱۳۲۰ق) در خمین نزدیک اراک در ایران به دنیا آمد.[۱] پدرش سید مصطفی موسوی (۱۲۷۸–۱۳۲۰ق)[۲] در حوزه علمیه نجف تحصیل کرد و در خمین، مرجع امور دینی مردم بود.[۳] او پنج ماه بعد از تولد سید روح‌الله در مبارزه با حاکمان محلی کشته شد و سید روح‌الله، تا ۱۵ سالگی تحت سرپرستی مادرش هاجره آغاخانم و عمه‌اش قرار گرفت.[۴]

روح‌الله خمینی در عمارتی که پدرش از پدربزرگش خریده بود به دنیا آمد. این عمارت شامل اندرونی، باغ، برج‌های نگهبانی[۵] خیابان‌کشی[۶] و بیرونی وسیعی بود.[۷] پدرش نوکر و تفنگدار داشت و هر کدام از روح‌الله و برداران و خواهرانش، یک دایه داشتند.[۸]

تبار

به گفته حشمت‌الله ریاضی یزدی، جد اعلای امام خمینی «سید حیدر موسوی صفوی اردبیلی کردی» از عالمان شیعه است که در سال ۷۶۶ق توسط میر سید علی همدانی، عالم و عارف شیعه، برای تبلیغ اسلام از ایران به کشمیر فرستاده شد و به شهادت رسید؛[۹] البته برخی جد اعلای امام خمینی را که به هند هجرت کرد، میر حامد حسین از عالمان نیشابور و داماد سید حیدر موسوی دانسته‌اند.[۱۰]

بر اساس شجره‌نامه‌ای که حشمت‌الله ریاضی یزدی بررسی کرده، بسیاری از اجداد امام خمینی از عالمان شیعه و دارای تألیفات بودند و برخی از آنها به شهادت رسیدند.[۱۱]

جد امام خمینی «سید بزرگ» ملقب به دین‌علی‌شاه از عالمان و سادات هند و ساکن در کشمیر بود.[۱۲] پدربزرگ پدریِ خمینی، سید احمد هندی (درگذشت حدود ۱۲۸۵ق)[۱۳] فرزند دین‌علی‌شاه است که بین سال‌های ۱۲۴۰ و ۱۲۵۰ق از کشمیر به عراق و از آنجا به خمین هجرت کرد.[۱۴]

حیدر بن محمد خوانساری عالم قرن یازدهم قمری و نویسنده کتاب زبدة التصانیف را یکی از اجداد مادری امام خمینی دانسته‌اند.[۱۵] پدربزرگ مادری‌اش، میرزا احمد مجتهد خوانساری (درگذشت ۱۳۱۳ق) فرزند ملاحسین خوانساری است.[۱۶]

ازدواج و فرزندان

سید روح‌الله خمینی در اوایل بهمن سال ۱۳۰۸ش با خدیجه ثقفی (۱۲۹۲-۱۳۸۸ش) دختر محمد ثقفی تهرانی، عالم شیعه و نویسنده تفسیر روان جاوید، ازدواج کرد.[۱۷] فرزندان او عبارتند از دو پسر به نام‌های مصطفی و احمد و سه دختر به نام‌های صدیقه، فریده و زهرا.[۱۸]

درگذشت و تشییع

تشییع امام خمینی

امام خمینی در شامگاه ۱۳ خرداد ۱۳۶۸ش در ۸۷ سالگی[۱۹] بر اثر سرطان معده در تهران درگذشت.[۲۰] جنازه وی در ۱۵ خرداد در مصلای تهران قرار گرفت و مردم برای وداع با او اجتماع کردند.[۲۱] سید محمدرضا گلپایگانی از مراجع تقلید شیعه در ۱۶ خرداد نماز میت را بر جنازه او اقامه کرد[۲۲]و در نزدیکی قبرستان بهشت زهرا جایی که به حرم امام خمینی معروف شد، دفن گردید.[۲۳] سایت رسمی رکوردهای جهانی گینس مراسم تشییع جنازه امام خمینی را با حضور ۱۰ میلیون ۲۰۰ هزار نفر، نسبت به درصد جمعیت (یک ششم جمعیت ایران)، پرجمعیت‌ترین تشییع جنازه در تاریخ شمرده است.[۲۴]وصیت‌نامه سیاسی‌الهی امام خمینی پس از درگذشت وی در چهاردهم خرداد سال ۱۳۶۸، در جلسه‌ای در محل مجلس شورای اسلامی با حضور اعضای مجلس خبرگان و مسئولان عالی‌رتبه کشور گشوده شد آیت الله سیدعلی خامنه‌ای، رئیس‌جمهور وقت، آن را قرائت کرد. [۲۵]

مراسم سالگرد امام خمینی

مقالهٔ اصلی: سالگرد رحلت امام خمینی (آیین)

روز ۱۴ خرداد به مناسبت درگذشت امام خمینی در ایران تعطیل رسمی است[۲۶] و به همین مناسبت هر ساله در شب و روز ۱۴ خرداد مراسم‌های مختلفی در ایران برگزار می‌شود.[۲۷] مهمترین این مراسم‌ها در روز ۱۴ خرداد در مرقد امام خمینی برگزار می‌شود. این مراسم با حضور اقشار مختلف مردم، سران کشور و مهمانان خارجی برگزار می‌گردد[۲۸] و سخنران ویژه آن رهبر جمهوری اسلامی ایران است.[۲۹]

زیست علمی

سید روح‌الله خمینی تحصیلات اولیه حوزوی از جمله ادبیات عرب و منطق را در خمین، نزد عالمان آن شهر[۳۰] و بیش از همه نزد برادرش سید مرتضی پسندیده فرا گرفت.[۳۱]

هجرت به اراک و قم

امام خمینی در سال ۱۲۹۸ش، عازم حوزه علمیه اراک شد.[۳۲] در ۱۳۰۱ش، چند ماه پس از هجرت عبدالکریم حائری یزدی ، از اراک به قم، ایشان نیز به قم هجرت کرد.[۳۳] در حوزه علمیه قم بخش انتهایی کتاب مُطَوَّل با موضوع ادبیات عرب را نزد محمدعلی ادیب تهرانی و کتاب‌های فقهی و اصولی مانند رسائل، مکاسب و کفایة الاصول را نزد سید محمدتقی خوانساری و سید علی یثربی کاشانی گذراند.[۳۴]

مهمترین استاد خمینی در درس خارج فقه و اصول چنان‌که خودش گفته، عبدالکریم حائری بود.[۳۵] فلسفه را از سید ابوالحسن رفیعی قزوینی و ریاضیات، هیئت و حساب را از او و از علی‌اکبر حِکَمی یزدی فرا گرفت.[۳۶] سید روح‌الله خمینی همچنین نزد محمدرضا مسجدشاهی، فلسفه اسلامی، فلسفه غرب و عروض و قوافی آموخت.[۳۷]

خمینی مهمترین استاد خود در عرفان نظری را محمدعلی شاه‌آبادی معرفی کرده است.[۳۸] او بین سال‌های ۱۳۰۷ و ۱۳۱۴ش، کتاب‌های شرح فصوص الحکم نوشته محمدداوود قیصری، مصباح الانس نوشته ابن فناری و منازل السائرین نوشته خواجه عبدالله انصاری را از استادش شاه‌آبادی فراگرفت.[۳۹]

گفته شده خمینی به مدت سه سال در قم، در درس خصوصی میرزا جواد ملکی تبریزی که محتوای آن سیر و سلوک عرفانی بوده شرکت کرده است؛[۴۰] البته سید علی خامنه‌ای، شاگرد امام خمینی و رهبر کنونی جمهوری اسلامی ایران، از قول او نقل کرده تنها دو جلسه در درس میرزا جواد ملکی تبریزی شرکت کرده است.[۴۱]

تلاش برای مرجعیت سید حسین بروجردی

روح‌الله خمینی را در هجرت سید حسین بروجردی به قم و مرجع شدن وی تأثیرگذار دانسته‌اند.[۴۲] گفته شده خمینی دنبال مرجعیت فردی بود که مورد پذیرش علما باشد و در برابر حکومت پهلوی کوتاه نیاید.[۴۳]

خمینی و دیگران طرحی برای اصلاح حوزه علمیه قم تهیه کرده بودند که بروجردی نپذیرفت. انتقاد بروجردی به محدود کردن اختیارات مرجعیت در این طرح بود.[۴۴] شکست طرح اصلاح حوزه را یکی از دلایل کم شدن ارتباط خمینی با بروجردی دانسته‌اند. همچنین گفته شده خمینی انتظار داشت بروجردی از قدرتش برای مبارزه با سیاست‌های حکومت پهلوی بیشتر بهره ببرد.[۴۵]

اجتهاد

گفته شده سید روح‌الله خمینی از کسی اجازه اجتهاد نگرفته است.[۴۶] همچنین برخی گفته‌اند در تراجم‌نگاری‌های معتبر دربارهٔ امام خمینی، از اجازه‌نامه اجتهاد او مطلبی نیامده است؛[۴۷] البته بر اساس گزارش ساواک (سازمان امنیت و اطلاعات کشور در حکومت پهلوی)، خمینی در سال ۱۳۱۳ش (در ۳۲ سالگی) از عبدالکریم حائری یزدی اجازه اجتهاد گرفته است.[۴۸] برخی نیز از اجتهاد او در ۲۵ سالگی خبر داده‌اند.[۴۹]

سید روح‌الله خمینی، از محمدرضا نجفی اصفهانی، شیخ عباس قمی، سید محسن امین و سید ابوالقاسم دهکردی، اجازه روایت دریافت کرد.[۵۰]

گفته شده مشهور است خمینی به کسی اجازه اجتهاد نداد؛[۵۱] اگرچه همسر امام خمینی از اجازه اجتهاد او به فرزندشان سید مصطفی خمینی خبر داده است.[۵۲] همچنین گفته شده محمد یزدی از امام خمینی اجازه اجتهاد داشت.[۵۳]

تدریس و شاگردان

امام خمینی پیش از ورود آیت‌الله بروجردی به قم، فلسفه اسلامی (کتاب‌های شرح منظومه و حکمت متعالیه)، عرفان نظری و کتاب‌های فقهی و اصولی (سطوح عالیه) تدریس می‌کرد. پس از ورود بروجردی، به درخواست برخی شاگردانش مانند مرتضی مطهری[۵۴] و حسینعلی منتظری[۵۵] به تدریس خارج فقه مشغول شد و چنان‌که خودش گفته از تدریس علوم عقلی بازماند.[۵۶] تدریس خارج در طول اقامت در قم و همچنین در مدت اقامت در نجف ادامه داشت.[۵۷] همچنین او در نجف، در سال ۱۳۴۸ش، طی سیزده جلسه به تدریس مسئله ولایت فقیه پرداخت، که متن آن پس از یک سال، با عنوان ولایت فقیه چاپ شد.[۵۸]

روح‌الله خمینی در قم دروس عرفان نظری را به صورت خصوصی در خانه خود برگزار می‌کرد. در این کلاس‌ها کتاب‌های فُصوص الْحِکَم و فتوحات مَکّیّه نوشته ابن عربی تدریس می‌شد. مهدی حائری یزدی از شاگردان وی در این کلاس‌ها بود.[۵۹]

تدریس خمینی پس از تبعید به پاریس قطع شد. او پس از انقلاب و بازگشت به ایران نیز، به دیگر امور اشتغال داشت و تدریس را آغاز نکرد؛[۶۰] البته وی در سال ۱۳۵۸ش تدریس تفسیر قرآن را آغاز کرد که به صورت هفته‌ای از تلویزیون جمهوری اسلامی ایران پخش می‌شد. این تفسیر که رویکردی عرفانی داشت پس از پنج جلسه،[۶۱] با مخالفت گروهی از مخالفان فلسفه و عرفان[۶۲] و جمعی از عالمان حوزه علمیه مشهد مانند میرزا جواد آقا تهرانی، تعطیل شد.[۶۳]

شمار شاگردان او را در برخی دوره‌ها بیش از هزار نفر شمرده‌اند.[۶۴] برخی از شاگردان دروس فلسفه او عبارتند از: حسینعلی منتظری، مرتضی مطهری، سید محمد بهشتی، عبدالله جوادی آملی، ابراهیم امینی و محمدعلی گرامی.[۶۵]

کتاب‌ها

مقالهٔ اصلی: آثار امام خمینی

رهبری مبارزه با نظام پادشاهی پهلوی

سخنرانی امام خمینی علیه شاه در خرداد ۱۳۴۲ش

تا پیش از انقلاب اسلامی، نظام حاکم بر ایران سلطنتی مشروطه بود که به دلیل سرپیچی‌های مداوم دو شاه پهلوی عملا به سلطنتی مطلقه تبدیل شده بود. برنامه‌های نظام حاکم‌ گاه با مبانی دین اسلام و مذهب تشیع سازگار نبود. این عامل باعث اعتراض متدینان و به ویژه علمای مذهبی به حکومت شده بود.

نخستین حرکت

اعتراض رسمی و آشکار امام خمینی به نظام سلطنتی با صدور بیانیه‌ای در سال ۱۳۴۱ش آغاز شد. پس از تصویب لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی، نخست در ۱۶ مهر سال ۱۳۴۱ش جلسه‌ای با حضور امام خمینی و سایر مراجع قم تشکیل شد. که منجر به صدور اعلامیه‌هایی از سوی علما و امام خمینی گردید.[۶۷]

در ۱۱ آذر سال ۱۳۴۱ش تصویب‌نامه انجمن‌های ایالتی و ولایتی به دنبال مبارزات پیگیر امام خمینی لغو شد. او، پیامی برای ختم این غائله صادر کرد.

ادامه اعتراضات

تبعید به ترکیه

مقالهٔ اصلی: تبعید امام خمینی به ترکیه
نمایی از منزل امام خمینی در نجف

تبعید به نجف

رهبری نظام جمهوری اسلامی در ایران

گاه‌شمار مبارزات امام خمینی
۱۶ مهر ۱۳۴۱ صدرو بیانیه علیه تصویب قانون انجمن‌های ایالتی و ولایتی
۱۱ آذر ۱۳۴۱ صدور بیانیه بعد از لغو قانون انجمن‌های ایالتی و ولایتی
۲ بهمن ۱۳۴۱ تحریم رفراندوم «انقلاب سپید»
۲فروردین۱۳۴۲ حمله ماموران امنیتی به مدرسه فیضیه
۱۳ خرداد۱۳۴۲ سخنرانی در روز عاشورا در مدرسه فیضیه
۱۵ خرداد۱۳۴۲ قیام ۱۵ خرداد و بازداشت امام خمینی
۴ تیر۱۳۴۲ انتقال امام از پادگان قصر به سلولی در عشرت آباد
۲۱فروردین۱۳۴۳ سخنرانی در مسجد اعظم قم پس از آزادی
۴ آبان۱۳۴۳ سخنرانی در مخالفت با لایحه کاپیتولاسیون
۱۳ آبان ۱۳۴۳ بازداشت و تبعید به ترکیه
۲۱ آبان ۱۳۴۳ انتقال از آنکارا به بورسا در ترکیه
۱۳ مهر۱۳۴۴ انتقال از ترکیه به بغداد در عراق
۱۶ مهر۱۳۴۴ حرکت از سامرا به کربلا
۲۳ مهر۱۳۴۴ ورود به نجف
۲۳ آبان۱۳۴۴ آغاز تدریس در حوزه علمیه نجف
۱ بهمن۱۳۴۸ آغاز درس‌های ولایت فقیه (حکومت اسلامی) در نجف
۱۷ دی۱۳۵۶ انتشار مقاله توهین‌آمیز نسبت به امام خمینی در روزنامه اطلاعات
۱۹ دی۱۳۵۶ سرکوب راهپیمایی اعتراضی مردم قم
۲ مهر۱۳۵۷ محاصره منزل امام در نجف توسط ماموران حکومتی عراق
۱۰ مهر۱۳۵۷ حرکت از عراق به سمت کویت و ممانعت دولت کویت از ورود ایشان به کویت
۱۳ مهر۱۳۵۷ حرکت از عراق به پاریس
۲۲ دی۱۳۵۷ صدور دستور تشکیل شورای انقلاب
۱۲ بهمن۱۳۵۷ بازگشت به ایران بعد ۱۵ سال تبعید
۱۵ بهمن۱۳۵۷ نصب مهدی بازرگان به عنوان نخست وزیر دولت موقت
۲۲ بهمن۱۳۵۷ پیروزی انقلاب اسلامی در ایران
۱۱ دی ۱۳۶۷ نامه به گورباچف

در سال ۱۳۵۷ هجری شمسی حرکت انقلابی مردم ایران به پیروزی رسید. امام خمینی در ۱۲ بهمن همان سال به ایران بازگشت و در ۲۲ بهمن نظام سلطنتی رسما شکست خورد. چند ماه بعد در فروردین ۱۳۵۸ شمسی نظام جمهوری اسلامی به رفراندم گذاشته شد و مدتی بعد، قانون اساسی توسط خبرگان منتخب مردم نوشته و به رأی گذاشته شد. بر اساس این قانون نیز امام خمینی به عنوان رهبر جمهوری اسلامی معرفی شد. ایشان تا پایان عمر یعنی خرداد ماه ۱۳۶۸ رهبری این نظام را بر عهده داشتند.[۷۱] تثبیت نظام جمهوری اسلامی ایران، تدوین قانون اساسی، مقابله با درگیری‌های داخلی، فرماندهی جنگ در زمان حمله هشت ساله عراق به ایران، پذیرش صلح با عراق، اصلاح قانون اساسی،... مهم‌ترین کارهای او در طول این ده سال به شمار می‌رود. [۷۲]

تأسیس شورای نگهبان

مقالهٔ اصلی: شورای نگهبان

پس از همه‌پرسی قانون اساسی در سال ۱۳۵۸ش، امام خمینی طی حکمی در ۱ اسفند آن سال، شش فقیه را برای عضویت در شورای نگهبان انتخاب کرد. با انتخاب شش حقوقدانِ شورا در ۲۶ تیر ۱۳۵۹ش توسط نمایندگان مجلس، اولین جلسه این شورا تشکیل شد و این نهاد رسماً کار خود را شروع کرد.[۷۳]

انطباق قوانین با شرع و قانون اساسی،[۷۴] تفسیر قانون اساسی[۷۵] و نظارت بر انتخابات و همه‌پرسی[۷۶] مهم‌ترین وظایف این شورا است.

تأسیس مجمع تشخیص مصلحت نظام

مقالهٔ اصلی: مجمع تشخیص مصلحت نظام

بنابر قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران قوانین مصوب مجلس شورای اسلامی نباید با احکام شرع و قانون اساسی مخالف باشند. تشخیص این سازگاری با شورای نگهبان است. اختلاف‌های متعدد مجلس و شورای نگهبان باعث شد که امام خمینی به فکر چاره‌ای برای این معضل باشد. او نخست اعلام کرد که اگر دو سوم نمایندگان تصویب قانونی را لازم بدانند، نظر آنان بر نظر شورای نگهبان مقدم است.[۷۷] اما با بیشتر شدن اختلافات، در ۱۷ بهمن ماه ۱۳۶۶ش دستور تشکیل مجمع تشخیص مصلحت نظام را داد.[۷۸]

وظیفه اصلی مجمع حل اختلاف مجلس شورای اسلامی با شورای نگهبان است[۷۹] و حل معضلات نظام که از راه‌های عادی قابل حل نیستند،[۸۰] ارائه مشورت به رهبری در تعیین سیاست‌های کلی نظام[۸۱] و در موارد ارجاعی از سوی رهبر[۸۲] از دیگر وظایف این مجمع است.

روز قدس

مقالهٔ اصلی: روز جهانی قدس

پیشنهاد روز جهانی قدس برای حمایت مسلمانان از فلسطین و آزادی قدس در برابر رژیم اشغالگر قدس از ابتکارات امام خمینی است. چند ماه بعد از پیروزی انقلاب در ایران، در مرداد سال ۱۳۵۸ هجری شمسی که مصادف با رمضان ۱۳۹۹ه.ق بود، امام خمینی آخرین جمعه ماه رمضان هر سال را به عنوان روز قدس اعلام کرد و از مسلمانان جهان خواست طى مراسمى همبستگى بين‌المللى خود را در حمايت از حقوق قانونى مردم مسلمان اعلام نمايند.[۸۳] این روز در تقویم رسمی ایران با نام روز جهانی قدس ثبت شده است. از آن پس همه ساله در آخرین جمعه ماه رمضان، در ایران و کشورهای مختلف راهپیمایی برگزار می‌شود.[۸۴]

نامه به گورباچف رهبر شوروی

مقالهٔ اصلی: نامه امام خمینی به میخائیل گورباچف

در اولین روز سال ۱۹۸۹ میلادی برابر با ۱۱ دی ۱۳۶۷ش، امام خمینی نامه‌ای برای میخائیل گورباچف، صدر هیأت رئیسه اتحاد جماهیر شوروی سابق ارسال کرد. این نامه را هیئتی با عضویت عبدالله جوادی آملی، محمدجواد لاریجانی و مرضیه حدیدچی (دباغ) به گورباچف تحویل داد.[۸۵]

این نامه در شرایطی خطاب به رهبر شوروی سابق نگاشته شده بود که تحلیلگران سیاسی نظاره‌گر تجدید نظر طلبی و آغاز تحولات دنیای کمونیسم بودند. امام خمینی با پیش‌بینی فروپاشی نظام شوروی نوشته بود: «از این پس کمونیسم را باید در موزه‌های تاریخ سیاسی جهان جستجو کرد» همچنین در این نامه ضمن نقد تفکر مادی و دعوت سران کمونیسم به معنویت و توجه به دین، توصیه شده بود که برای شناخت بهتر حقایق دینی دانشمندانی را به قم بفرستند. [۸۶]

برائت از مشرکین

مقالهٔ اصلی: مراسم برائت از مشرکین

یکی از برنامه‌هایی که در سفر حج از سوی زائران و حج‌گزاران ایرانی انجام می‌شد مراسمی بود با عنوان مراسم برائت از مشرکین. این برنامه عبارت بود از راهپیمایی و سخنرانی علیه آمریکا، رژیم صهیونیسم و برخی دولت‌های دیگری که علیه نظام جمهوری اسلامی ایران فعالیت می‌کردند و همه ساله در ۷ ذی‌الحجه در مکه انجام می‌شد.[۸۷]

فتوای قتل سلمان رشدی

مقالهٔ اصلی: فتوای قتل سلمان رشدی

در سال ۱۹۸۸م/ ۱۳۶۷ ش کتابی به نام آیات شیطانی منتشر شد که به اعتقاد اکثر مسلمانان حاوی توهین‌هایی به پیامبر اسلام (ص) بود. در ۲۵ بهمن ۱۳۶۷ش امام خمینی طی فتوایی نویسنده آن کتاب را به علت توهین به پیامبر اسلام (ص)، مرتد دانسته و حکم اعدام او را صادر کرد.[۸۸] بعد از مدتی شایع شد که اگر نویسنده کتاب توبه کند حکم قتل او پس گرفته خواهد شد ولی آیت الله خمینی در پاسخ به استفتائی در همین زمینه تاکید کرد که سلمان رشدی (نویسنده کتاب) حتی اگر توبه کند و زاهد زمان هم بشود حکم او تغییر نخواهد کرد.[۸۹]

آراء و اندیشه‌ها

برخی از آراء و اندیشه‌های امام خمینی چنین است:

ولایت مطلقه فقیه

مقالهٔ اصلی: ولایت فقیه

امام خمینی:
من در میان شما باشم و یا نباشم به همه شما وصیت و سفارش می‌کنم که نگذارید انقلاب به دست نااهلان و نامحرمان بیفتد. نگذارید پیشکسوتانِ شهادت و خون در پیچ و خم زندگی روزمره خود به فراموشی سپرده شوند.

صحیفه امام خمینی جلد 21 صفحات 93.

امام خمینی نخستین بار در نجف و در درس‌هایی که بعدها با نام حکومت اسلامی منتشر شده، نظریه ولایت فقیه را مطرح کرد.[۹۰] اساس این نظریه آن است که در اندیشه شیعی، حکومت باید زیر نظر یک مجتهد جامع الشرایط اداره شود. پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران این نظریه در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران گنجانده شد و نظام جمهوری اسلامی بر اساس این نظریه بنیاد نهاده شد.

امام خمینی در سال‌های پایانی عمر خود نظریه ولایت مطلقه فقیه را مطرح کرد و اختیارات حکومتی فقیه را معادل اختیارات پیامبر اکرم(ص) و امامان شیعه دانست. در این نظریه فقیه می‌تواند احکام اولیه شرع را نیز بر اساس مصلحت نظام اسلامی به طور موقت تعطیل کند.[۹۱]

نقش زمان و مکان در اجتهاد

مقاله‌های اصلی: نقش زمان و مکان در اجتهاد و منشور روحانیت

امام خمینی در اسفند سال ۱۳۶۷ش پیامی برای حوزه‌های علمیه صادر کرد که به منشور روحانیت معروف شد. او در بخشی از این پیام، اجتهاد مصطلح در حوزه‌های علمیه را برای اداره جامعه ناکافی دانست[۹۲] و تاکید کرد که زمان و مکان دو عنصر تعیین کننده در اجتهاد هستند. زمان و مکان باعث تغییر نگاه مجتهد به یک موضوع و در نتیجه تغییر حکم خواهند شد.[۹۳] او پیش‌تر نیز در نامه‌ای که به منشور برادری معروف شد بر ناکافی بودن اجتهاد مصطلح در حوزه‌ها تصریح کرده بود.[۹۴]

جواز بازی با شطرنج

بازی با شطرنج از نظر بسیاری از فقیهان شیعه حرام شمرده می‌شود. امام خمینی در سال ۱۳۶۷ش در پاسخ به یک استفتاء نوشت: در صورتی که شطرنج به عنوان آلات قمار، شناخته نشود، بازی با آن بدون شرط‌بندی، حرام نیست.[۹۵] این فتوا که به نوعی جدید شمرده می‌شد، واکنش‌هایی در پی داشت. یکی از شاگردانش نامه‌ای اعتراض‌آمیز نوشت. امام خمینی در پاسخ، بر فتوای خود تأکید و از نوع نگاه رایج فقیهان به ادله فقهی انتقاد کرد.[۹۶]

از نگاه دیگران

  • آیت‌الله خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی ایران: «شخصیت عظیم رهبر کبیر و امام عزیز ما حقاً و انصافاً پس از پیامبران خدا و اولیای معصومین، با هیچ شخصیت دیگری قابل مقایسه نبود. او ودیعه خدا در دست ما، حجت خدا بر ما، و نشانه عظمت الهی بود.[۹۷]
  • مرتضی مطهری: من که قریب دوازده سال در خدمت این مرد بزرگ تحصیل کرده‌ام، باز وقتی که در سفر اخیر به پاریس به ملاقات و زیارت ایشان رفتم، چیزهایی از روحیه او درک کردم که نه فقط بر حیرت من بلکه بر ایمانم افزود.»[۹۸]
  • محمد فاضل لنکرانی از مراجع تقلید شیعه: امام نه تنها شخصیت منحصر به فرد عصر ما بود، بلکه در طول ۱۴۰۰ سال گذشته به جز ائمه معصومین که از آنها بگذریم، در بین علمای اسلام- اعم از شیعه وسنی- چنین فردی را نداریم و تاریخ به ما نشان نداده است. این نعمتی بود که خداوند به ما عنایت کرد.[۹۹]
  • آیت‌الله اراکی از مراجع تقلید شیعه: کار امام فقط و فقط برای رضای خداست و این مرد از آن مردهایی است اگر در روز عاشورا بود، این هفتاد و دو تن می‌شدند هفتاد و سه تن. می‌رفت جنگ و سینه‌اش را سپر می‌کرد جلوی شمشیر و نیزه، و این از این جور اشخاص بود.[۱۰۰]
  • آیت الله شبیری زنجانی امام خمینی را بهره‌مند از دلی قوی و او را در شجاعت از نوادر قرون و مشابه مدرس دانسته است. [۱۰۱]
  • احسان توفیق بعدرانی، امام جمعه بزرگ‌ترین مسجد دمشق:امام خمینی همواره الگوی گران‌قدر و گران‌مایه‌ای برای تمامی مسلمانان جهان خصوصاً در زمینه ایجاد وحدت اسلامی است.[۱۰۲]
  • گورباچف رهبر شوروی: آیت‌الله خمینی فراتر از زمان می‌اندیشید و در بُعدِ مکان نمی‌گنجید.[۱۰۳]

دیوان شعر

نخستین بار یک هفته بعد از درگذشت امام خمینی یکی از اشعار[یادداشت ۱] او منتشر شد. این شعر که مضمونی عرفانی داشت به زودی در بین عموم مردم معروف شد.[۱۰۴]

روی جلد دیوان امام خمینی
فرهنگ موضوعی و شرح و تفسير ديوان امام خمینی
من به خال لبت ای دوست گرفتار شدم
چشم بیمار تو را دیدم و بیمار شدم
فارغ از خود شدم و کوس انا الحق بزدم
همچو منصور خریدار سر دار شدم
غم دلدار فکنده است به جانم، شرری
که به جان آمدم و شهره بازار شدم
در میخانه گشایید به رویم شب و روز
که من از مسجد و از مدرسه بیزار شدم
جامه زهد و ریا کندم و بر تن کردم
خرقه پیر خراباتی و هشیار شدم
واعظ شهر که از پند خود آزارم داد
از دم رند می‌آلوده مددکار شدم
بگذارید که از بتکده یادی بکنم
من که با دست بت میکده بیدار شدم

بعد از مدتی دیوان کامل شعر امام خمینی با عنوان دیوان امام منتشر شد. دیوان شعر امام کتابی است که در شش فصل شامل غزلیات، رباعیات، قصاید، مسمط، ترجیع‌بند و اشعار پراکنده تنظیم شده و اولین بار توسط مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی در ۴۳۸ صفحه انتشار یافته است. در این دیوان علاوه بر غزل، رباعیات فراوانی نیز منتشر شده است که تعدادی از آن‌ها خطاب به عروس امام خمینی (همسر سید احمد خمینی) سروده شده است. سه بیت از سروده او درباره نقش و جایگاه استادش شیخ عبدالکریم حائری در ضمن قصیده‌ای در قالب مُسَمَّط بلند این است:

راستى اين آيت‌الله گر در اين سامان نبودى‌
كشتى اسلام را از مِهر پُشتيبان نبودى‌
دشمنان را گر كه تيغ حِشمتش بر جان نبودى‌
اسمى از اسلاميان و رسمى از ايمان نبودى‌
حَبّذا از يزد، كز وى، طالع اين خورشيد جان شد
جاى دارد گر نهد رو آسمان بر آستانش‌
ابر فيضش بر سر اسلاميان گوهرفشان است‌
باد عدلش از فراز شرق تا مغرب وزان است
داد علمش شهره دستان شهود داستان است‌
حُجّت كُبرى ز بعد حضرت صاحب زمان است‌

[۱۰۵] بسیاری از شعرای معاصر همچون حمید سبزواری، جواد محقق، عبدالجبار کاکایی، رحیم زریان، محمدعلی بهمنی، کامران شرفشاهی، سعید بیابانکی، صابر امامی، عباس چشامی و امیر مرزبان، در ارتباط با این دیوان اظهار نظرهایی کرده‌اند.

ترجمه اشعار این دیوان که عمدتاً در سبک عراقی سروده شده‌اند، به هندی، عربی، انگلیسی و چندین زبان دیگر انتشار یافته است. کتابی نیز با عنوان فرهنگ موضوعی و شرح و تفسیر دیوان امام خمینی به قلم قادر فاضلی منتشر شده است.

از سروده‌های امام خمینی :

من پشّه‌ام از لُطف تو طاووس شوم‏
یک قطره ام از یَم تو قاموس شوم
گر لُطف کنی پر بگُشایم چو مَلَک
‏‏‏آمادۀ پابوس شه طوس شوم‏

آثار درباره امام خمینی

درباره امام خمینی آثار علمی‌، هنری و چندرسانه‌ای بسیاری خلق شده است.[۱۰۶]

کتاب‌ها

  • کتاب‌های خاطرات مرتبط به امام خمینی بخشی از آثار منتشره درباره او است. این کتاب‌ها گاه به طور مستقیم به خاطرات مربوط به امام خمینی می‌پردازند و گاه در ضمن گزارش زندگی شاگردان و اطرافیان ایشان، خاطرات مشترک نیز نقل شده است. کتاب‌های پا به پای آفتاب، که در ۸ جلد گردآوری شده است معروف‌ترین کتاب در این زمینه است.[۱۰۷] امام به روایت دانشوران، پرتوی از خورشید، خاطرات سال‌های نجف در دو جلد،[۱۰۸]و در سایه آفتاب نوشته محمدحسن رحیمیان [۱۰۹] از دیگر آثار در این زمینه‌اند.
  • مجموعه اسناد مرتبط با فعالیت‌های سیاسی امام خمینی در دوران مبارزه با نظام سلطنتی پهلوی در ۲۲ جلد منتشر شده است.[۱۱۰]بررسی و تحليلی از نهضت امام خمینی از مجموعه‌های قدیمی در زمینه بررسی فعالیت های سیاسی امام خمینی است که توسط سید حمید روحانی (زیارتی) تحقیق و تدوین شده است. نویسنده برای مستند کردن کتاب خود از عکس‌ها، اعلامیه‌ها، نامه‌های علما، تلگراف‌ها، استفتائات و کارت‌های تبریک استفاده کرده است.[۱۱۱]
  • منظومه فکری امام خمینی، که دربردارنده ۲۴ مقاله از نویسندگان مختلف است. این کتاب با هدف معرفی نظام‌مند بخش‌های فکری و مبانی اندیشه او تألیف شده است.[۱۱۲]
  • دانشنامه امام خمینی: این دانشنامه در ۱۰ جلد به ابعاد مختلف زندگی شخصی، ویژگی‌های شخصیتی، عملکرد، دیدگاه‌ها و مسایل پیرامونی امام خمینی و نیز افراد مرتبط با او می‌پردازد. این دانشنامه توسط مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی تدوین و در سال ۱۳۹۹ش از آن رونمایی شد. در این دانشنامه بیش از ٨۶٠ مدخل اصلی و بیش از ۵٠٠ مدخل ارجاعی وجود دارد و بیش از یک‌سوم مقاله‌های آن دارای تصویر است.[۱۱۳]
  • دایرة المعارف مصوّر تاریخ زندگی امام خمینی، نویسنده: جعفر شیرعلی‌نیا، سایان، تهران، ۱۳۹۳ش.

مقالات و پایان‌نامه‌ها

مقالات منتشر شده درباره زندگی یا اندیشه‌های امام خمینی در جایی جمع‌آوری نشده است. همه ساله در سالگرد درگذشت او در نیمه خرداد روزنامه‌ها و مجلات بخشی از فضای خود را به مقاله‌هایی با محوریت امام خمینی اختصاص می‌دهند. در پایگاه اینترنتی پرتال امام خمینی چکیده بیش از ۵۵۰ پایان‌نامه دانشگاهی که موضوع آن‌ها بررسی اندیشه‌ها و زندگی امام خمینی است، منتشر شده است.[۱۱۴]

آثار چند رسانه‌ای

  • فیلم سینمایی فرزند صبح به کارگردانی بهروز افخمی.
  • مجموعه تلویزیونی صنوبر به کارگردانی مجتبی راعی[۱۱۵]
  • مستند امام روح الله. ساخته شبکه تلویزیونی المنار لبنان. که به زبان عربی در ده قسمت به مرور زندگی امام خمینی پرداخته است. این اثر به فارسی دوبله و پخش شد.[۱۱۶]

نگارخانه تصاویر

پانویس

  1. ↑ انصاری، حدیث بیداری، ۱۳۸۹ش، ص۴.
  2. ↑ پسندیده، خاطرات آیت‌الله پسندیده، ۱۳۸۴ش، ص۷۱ و ۷۲.
  3. ↑ انصاری، حدیث بیداری، ۱۳۸۹ش، ص۵.
  4. ↑ انصاری، حدیث بیداری، ۱۳۸۹ش، ص۵.
  5. ↑ پسندیده، خاطرات آیت‌الله پسندیده، ۱۳۸۴ش، ص۴۲.
  6. ↑ پسندیده، خاطرات آیت‌الله پسندیده، ۱۳۸۴ش، ص۷۴.
  7. ↑ بهبودی، الف لام خمینی، ۱۳۹۷ش، ص۳۴.
  8. ↑ پسندیده، خاطرات آیت‌الله پسندیده، ۱۳۸۴ش، ص۷۲ و ۷۳.
  9. ↑ پسندیده، خاطرات آیت‌الله پسندیده، ۱۳۸۴ش، ص۲۵۹ و ۳۰۰.
  10. ↑ حیدری، «اوضاع سیاسی اجتماعی خمین در دوره پدر امام»، ص۱۲۳.
  11. ↑ پسندیده، خاطرات آیت‌الله پسندیده، ۱۳۸۴ش، ص۲۵۸–۲۶۲.
  12. ↑ پسندیده، خاطرات آیت‌الله پسندیده، ۱۳۸۴ش، ص۴۱ و ۴۲.
  13. ↑ پسندیده، خاطرات آیت‌الله پسندیده، ۱۳۸۴ش، ص۴۷.
  14. ↑ پسندیده، خاطرات آیت‌الله پسندیده، ۱۳۸۴ش، ص۴۱ و ۴۲.
  15. ↑ انصاری، حدیث بیداری، ۱۳۸۹ش، ص۵.
  16. ↑ بهبودی، الف لام خمینی، ۱۳۹۷ش، ص۲۷ و ۲۸.
  17. ↑ محمدی ری‌شهری و دیگران، دانشنامه ری، ۱۳۹۸ش، ج۲، ص۲۲۵.
  18. ↑ میریان، پدر مهربان، ۱۳۸۴ش، مصاحبه با زهرا مصطفوی، ص۳۴ و ۳۵.
  19. ↑ انصاری، حدیث بیداری، ۱۳۸۹ش، ص۱۹۳.
  20. ↑ عارفی، طبیب دلها، ۱۳۷۶ش، ص۳۴۱.
  21. ↑ انصاری، حدیث بیداری، ۱۳۸۹ش، ص۱۹۷.
  22. ↑ رجایی، تشنه و دریا، ۱۳۹۲ش، ص۲۱۷.
  23. ↑ انصاری، حدیث بیداری، ۱۳۸۹ش، ص۱۹۹.
  24. ↑ "Largest percentage of population to attend a funeral", Guinness World Records.
  25. ↑ http://emam.com/posts/view/4241/%D9%88%D8%B5%DB%8C%D8%AA%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C--%D8%A7%D9%84%D9%87%DB%8C?q=%D9%88%D8%B5%DB%8C%D8%AA%252B
  26. ↑ «اندیشه‌های وحدت بخش امام، راهگشای مشکلات جهان اسلام»، ص۲۴۶.
  27. ↑ «تأکید بر برگزاری هرچه با شکوه‌تر مراسم بزرگداشت حضرت امام در سراسر کشور»، پرتال امام خمینی.
  28. ↑ انصاری، «پشت صحنه مراسم ۱۴ خرداد و حوادث تلخ آن»، ص۳۰۱.
  29. ↑ برای نمونه نگاه کنید به «بیانات در مراسم بیستمین سالگرد رحلت امام خمینی»، دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای.
  30. ↑ امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۶۸ش، ج۱۹، ص۴۲۶.
  31. ↑ انصاری، حدیث بیداری، ۱۳۷۸ش، ص۱۶.
  32. ↑ انصاری، حدیث بیداری، ۱۳۷۸ش، ص۱۶.
  33. ↑ شیرعلی‌نیا، دایرة المعارف مصور تاریخ زندگی امام خمینی، ۱۳۹۴ش، ص۱۸.
  34. ↑ امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۶۸ش، ج۱۹، ص۴۲۶.
  35. ↑ امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۶۸ش، ج۱۹، ص۴۲۷.
  36. ↑ امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۶۸ش، ج۱۹، ص۴۲۷.
  37. ↑ علوی، «امام خمینی، فلسفه اسلامی و نگرش عقلی»، ص۲۲۱.
  38. ↑ امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۶۸ش، ج۱۹، ص۴۲۷.
  39. ↑ امام خمینی، موسوعة الامام الخمینی ۴۵: تعلیقات شرح فصوص الحکم و تعلیقات علی مصباح الانس، ۱۴۳۴ق، مقدمة التحقیق، ص۵.
  40. ↑ اردبیلی، تقریرات فلسفه امام خمینی، ۱۳۹۲ش، ج۱، مقدمه، صx.
  41. ↑ «بیانات در دیدار اعضای مجمع عالی حکمت اسلامی»، تارنمای دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای.
  42. ↑ بهبودی، الف لام خمینی، ۱۳۹۷ش، ص۱۵۸؛ شیرعلی‌نیا، دایرة المعارف مصور تاریخ زندگی امام خمینی، ۱۳۹۴ش، ص۴۵.
  43. ↑ شیرعلی‌نیا، دایرة المعارف مصور تاریخ زندگی امام خمینی، ۱۳۹۴ش، ص۴۵.
  44. ↑ بهبودی، الف لام خمینی، ۱۳۹۷ش، ص۱۵۷.
  45. ↑ بهبودی، الف لام خمینی، ۱۳۹۷ش، ص۱۵۸.
  46. ↑ رجایی‌نژاد، «اجازات در سیره نظری و عملی امام خمینی(س)»، پایگاه اطلاع‌رسانی و خبری جماران.
  47. ↑ «مروری بر تناقض‌های دایرةالمعارف بزرگ اسلامی درباره اجتهاد امام خمینی»، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
  48. ↑ پوسانی، «آیا امام خمینی اجازه اجتهاد داشت؟»، شبکه اجتهاد.
  49. ↑ شیرعلی‌نیا، دایرة المعارف مصور تاریخ زندگی امام خمینی، ۱۳۹۴ش، ص۲۲.
  50. ↑ حافظیان، «اجازات حسبیه امام خمینی»، ص۱۸۶.
  51. ↑ پوسانی، «آیا امام خمینی اجازه اجتهاد داشت؟»، شبکه اجتهاد.
  52. ↑ کمیته علمی کنگره شهید آیت الله سید مصطفی خمینی، ‏یادها و یادمانها از شهید آیت‌الله سید مصطفی خمینی (ره)‏، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۳۵.
  53. ↑ «آیت‌الله محمد یزدی»، سایت رسمی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  54. ↑ امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۶۸ش، ج۱۹، ص۴۲۷.
  55. ↑ بهبودی، الف لام خمینی، ۱۳۹۷ش، ص۱۳۸.
  56. ↑ امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۶۸ش، ج۱۹، ص۴۲۷.
  57. ↑ امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۶۸ش، ج۱۹، ص۴۲۸.
  58. ↑ امام خمینی، ولایت فقیه، ۱۳۹۴ش، مقدمه ناشر، ص۱.
  59. ↑ مؤسسه تنظیم نشر آثار امام خمینی (ره)، امام به روایت دانشوران، ۱۳۹۲ش، ص۹۸.
  60. ↑ امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۶۸ش، ج۱۹، ص۴۲۷ و ۴۲۸.
  61. ↑ امام خمینی، تفسیر سوره حمد، ۱۳۷۵ش، مقدمه، صفحه د.
  62. ↑ ایازی، «چرا تفسیر سوره حمد امام خمینی متوقف شد؟»، پایگاه اطلاع‌رسانی و خبری جماران.
  63. ↑ ربانی، مکتب‌های حدیثی، بی‌تا، ص۳۳۸.
  64. ↑ انصاری، حدیث بیداری، ۱۳۷۸ش، ص۱۹–۲۰.
  65. ↑ علوی، «امام خمینی، فلسفه اسلامی و نگرش عقلی»، ص۲۲۱.
  66. ↑ «فهرست تألیفات امام خمینی»، پرتال پژوهشی و اطلاع‌رسانی مرکز تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  67. ↑ رجبی، زندگی‌نامه سیاسی امام خمینی، ۱۳۷۸ش، ص۲۲۹.
  68. ↑ «برگی از صحیفه/ تحریم رفراندوم دروغین شاه توسط امام خمینی»، پرتال پژوهشی و اطلاع رسانی مرکز تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  69. ↑ رجبی، زندگی نامه سیاسی امام خمینی، ۱۳۷۸ش، ص۲۵۰؛ «مروری بر رخدادهای بهار 1342...»، پرتال پژوهشی و اطلاع رسانی مرکز تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  70. ↑ «صوت سخنرانی امام خمینی بمناسبت تصویب کاپیتولاسیون»، پرتال پژوهشی و اطلاع‌رسانی مرکز تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  71. ↑ «رهبری»، پرتال امام خمینی.
  72. ↑ «زندگی‌نامه»، پرتال امام خمینی.
  73. ↑ «تأسیس شورای نگهبان به روایت تصاویر ایرنا»، وبسایت شورای نگهبان.
  74. ↑ متن کامل قانون اساسی،‌ ۱۳۸۸ش، ص۲۶و۲۷، اصل ۴ و ص۵۵، اصل ۹۶.
  75. ↑ متن کامل قانون اساسی،‌ ۱۳۸۸ش، ص۵۶، اصل ۹۸.
  76. ↑ متن کامل قانون اساسی،‌ ۱۳۸۸ش، ص۵۶، اصل ۹۹.
  77. ↑ امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۷۸ش، ج ۱۷، ص ۳۲۱.
  78. ↑ امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۷۸ش، ج۲۰، ص۴۶۴.
  79. ↑ متن کامل قانون اساسی،‌ ۱۳۸۸ش، ص۶۳،‌ اصل ۱۱۲.
  80. ↑ متن کامل قانون اساسی،‌ ۱۳۸۸ش، ص۶۲،‌ اصل ۱۱۰.
  81. ↑ متن کامل قانون اساسی،‌ ۱۳۸۸ش، ص۶۱،‌ اصل ۱۱۰.
  82. ↑ متن کامل قانون اساسی،‌ ۱۳۸۸ش، ص۶۴،‌ اصل ۱۱۲.
  83. ↑ امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۷۸ش، ج۹، ص ۲۶۷.
  84. ↑ روز قدس، تابناک.
  85. ↑ «رویدادهای مهم سال ۱۳۶۷ هجری خورشیدی»، سایت جامع امام خمینی.
  86. ↑ «پیام به آقای میخائیل گورباچف (دعوت به اسلام و پیش‌بینی شکست کمونیسم)»، پرتال امام خمینی.
  87. ↑ سیری بر زندگانی و شخصیت امام راحل، بلاغ.
  88. ↑ امام خمینی، صحیفه امام،‌ ۱۳۷۸ش، ج۲۱، ص۲۶۳.
  89. ↑ امام خمینی، صحیفه امام،‌ ۱۳۷۸ش، ج۲۱، ص۲۶۸.
  90. ↑ نگاه کنید به امام خمینی، ولایت فقیه، ۱۴۲۱ق، ص۱.
  91. ↑ امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۷۸ش، ج۲۰، ص۴۵۲.
  92. ↑ امام خمینی، صحیفه امام،‌ ۱۳۷۸ش، ج۲۱، ص۲۹۱.
  93. ↑ امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۷۸ش، ج۲۱،‌ ص۲۸۹.
  94. ↑ امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۷۸ش، ج۲۱، ص۱۷۷.
  95. ↑ امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۷۸ش، ج۲۱، ص۱۲۹.
  96. ↑ امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۷۸ش، ج۲۱، ص۱۵۱.
  97. ↑ امام خمینی(ره) از نگاه دیگران»، پرتال فرهنگی راسخون.
  98. ↑ امام خمینی(ره) از نگاه دیگران»، پرتال فرهنگی راسخون.
  99. ↑ امام خمینی(ره) از نگاه دیگران»، پرتال فرهنگی راسخون.
  100. ↑ امام خمینی(ره) از نگاه دیگران»، پرتال فرهنگی راسخون.
  101. ↑ شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۱۳۹۳ش، ج۳، ص۶۶۳.
  102. ↑ امام خمینی(ره) از نگاه دیگران»، پرتال فرهنگی راسخون.
  103. ↑ امام خمینی(ره) از نگاه دیگران»، پرتال فرهنگی راسخون.
  104. ↑ «شعر حضرت امام که در پاسخ به نامه شهید ستاری نوشتند+تصویر»، خبرگزاری فارس.
  105. ↑ خمینی، دیوان امام،۱۳۸۳ش، ص۲۷۹.
  106. ↑ «پیشخوان کتاب»، پرتال امام خمینی.
  107. ↑ «ویرایش جدید مجموعه پا به ‌پای آفتاب...»، خبرگزاری کتاب ایران.
  108. ↑ «فهرست مجموعه آثار خاطره...» پایگاه اطلاع‌رسانی و خبری جماران.
  109. ↑ «کتابشناسی در سایه آفتاب»، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.
  110. ↑ «کتاب ۲۲ جلدی «سیر مبارزات یاران امام (ره) در آیینه اسناد ساواک...»، خبرگزاری تسنیم.
  111. ↑ «بررسی و تحلیلی از نهضت امام خمینی»، سایت ۱۵ خرداد.
  112. ↑ خسروپناه، منظومه فکری امام خمینی، ۱۳۹۶ش، ص۳۳.
  113. ↑ «همزمان با فرا رسیدن بعثت پیامبر اسلام (ص) از دانشنامه امام خمینی در حسینیه جماران رونمایی شد»، پرتال امام خمینی.
  114. ↑ «پایان‌نامه‌ها/پایان‌نامه‌های دانشجویی»، پرتال خمینی.
  115. ↑ «تصویر امام (ره) در تلویزیون و سینما...»، خبرگزاری جام جم آنلاین.
  116. ↑ «فیلم مستند امام روح‌الله...»، آرشیو مستند و سخنرانی مبین مدیا.
  117. ↑ «سخنرانی آیت‌الله خامنه‌ای در مراسم سی و پنجمین سالگرد ارتحال حضرت امام خمینی»، پایگاه دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله خامنه‌ای.

یادداشت

  1. ↑ در سال ۱۳۶۷ش تیمسار ستاری که فرماندهی نیروی هوایی ارتش را بر عهده داشت، برای تبریک سالروز میلاد حضرت فاطمه(س) نامه‌ای را به امام خمینی ارسال کرد. امام خمینی در پایین متن تبریک ارسالی این شعر را با خط خویش نوشت

منابع

  • امام خمینی، سید روح‌الله، تفسیر سوره حمد، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۷۵ش.
  • امام خمینی، سید روح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۶۸ش.
  • امام خمینی، سید روح‌الله، صحیفه امام: مجموعه آثار امام خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۷۸ش.
  • امام خمینی، سید روح‌الله، موسوعة الامام الخمینی ۴۵: تعلیفات علی شرح فصوص الحکم و تعلیقات علی مصباح الانس، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۳۴ق.
  • امام خمینی، سید روح‌الله، ولایت‌فقیه؛ حکومت اسلامی: تقریر بیانات امام خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۴ش.
  • «اندیشه‌های وحدت بخش امام، راهگشای مشکلات جهان اسلام»، در مجله حضور، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، مؤسسه چاپ و نشر عروج، شماره ۸۱، ۱۳۹۱ش.
  • انصاری، حمید، حدیث بیداری، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران، ۱۳۷۸ش.
  • انصاری، حمید، حدیث بیداری، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران، ۱۳۸۹ش.
  • انصاری، محمدعلی، «مراسم بیست و هشتمین سالروز رحلت امام خمینی بعد از ظهر روز ۱۴ خرداد با سخنان رهبر معظم انقلاب برگزار می‌شود»، در پرتال امام خمینی، تاریخ درج مطلب: ۷ خرداد ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید: ۲۱ تیر ۱۴۰۰ش.
  • انصاری، محمدعلی، «پشت صحنه مراسم ۱۴ خرداد و حوادث تلخ آن»، در مجله حضور، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، مؤسسه چاپ و نشر عروج، شماره ۷۲، ۱۳۸۹ش.
  • ایازی، محمدعلی، «چرا تفسیر سوره حمد امام خمینی متوقف شد؟»، پایگاه اطلاع‌رسانی و خبری جماران، تاریخ درج مطلب: ۱۳ خرداد ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۲۸ شهریور ۱۴۰۰ش.

«آیت‌الله محمد یزدی»، سایت رسمی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، تاریخ بازدید: ۲۸ خرداد ۱۴۰۱ش.

پیوند به بیرون


برگرفته از «https://fa.wikishia.net/w/index.php?title=سید_روح‌الله_موسوی_خمینی&oldid=1319476»