مسعود بن عبدالله بیضاوی، معروف به بابا رکن‌الدین شیرازی، عالم و عارف قرن هشت هجری قمری است. تاریخ دقیق ولادت او معلوم نیست، ولی اهل بیضای استان فارس بوده و مؤلفِ تاریخ اصفهان و ری، او را از خاندان جابری انصاری برشمرده است.[۱]
| عالم و عارف قرن ۸ هجری قمری | |
 تصویری از مقبره بابا رکن‌الدین | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | مسعود بن عبدالله بیضاوی |
| لقب | بابا رکن‌الدین شیرازی |
| زادگاه | بیضاء، استان فارس |
| تاریخ وفات | سال ۷۶۹ق |
| محل دفن | تخت فولاد |
| شهر وفات | اصفهان |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | عبدالرزاق کاشانی • داوود قیصری • نعمان خوارزمی • امین بلیانی و ... |
| تألیفات | نصوص الخصوص فی‌ترجمة الفصوص • کشف الضرفی‌نظم‌الدر • کنوزالرموز درعلم حروف و ... |
در مذهب بابارکن‌الدین، اختلاف وجود دارد. برخی او را شیعه دانسته و عده‌ای دیگر او را از اهل سنت شمرده‌اند.اما سنگ نوشته قبرش حاکی از شیعه بودن او است.
از جهت مسلک عرفانی، او را از پیروان ابن‌عربی دانسته‌اند. مهم‌ترین اثر تألیف شده وی، نصوص الخصوص فی‌ترجمة الفصوص است، که شرحی بر فصوص‌الحکم ابن عربی است. بابارکن الدین در سال ۷۶۹ق در اصفهان درگذشت و در تخت فولاد اصفهان به خاک سپرده شد.
زندگی‌نامه
بابارکن الدین اصالتاً اهل بیضای استان فارس بود، ولی تاریخ ولادت او معلوم نیست. مؤلفِ تاریخ اصفهان و ری، او را از خاندان جابری انصاری شمرده است.[۲]
بابارکن‌الدین از اوان کودکی به عرفان و تصوف گرایش داشت و پس از آنکه با احوال عارفان آشنایی یافت، به طریق سیرو سلوک گام نهاد. او خود می‌گوید: “از زمان صباوت... از خود ادراک معنایی از معانی و شأنی از شؤون توحید می‌کردم”.[۳]
بابارکن‌الدین ابتدا نزد عبدالرزاق کاشانی (د۷۳۶ق/۱۳۳۶م) ، به تعلیم عرفان نظری و سلوک عملی پرداخت و پس از او از داوود قیصری (د ۷۵۱ق/۱۳۵۰م) بهره برد و نزد آن دو فصوص الحکم ابن عربی را خواند و نیز در حل مشکلات فصوص، از نعمان خوارزمی کمک گرفت.[۴] او همچنین در شیراز به محضر امین بلیانی شتافته و از وی به بزرگی یاد کرده بود و او را «شیخ المشایخ» می‌خواند.[۵]
مذهب او
درباره مذهب بابارکن‌الدین اختلاف است. برخی او را شیعه دانسته[۶] و عده‌ای دیگر او را از اهل سنت شمرده‌اند.[۷]اما سنگ نوشته قبرش حاکی از شیعه بودن اوست. از جهت مسلک عرفانی، از جمله در باور به وحدت وجود، او را از پیروان ابن‌عربی دانسته‌اند.
تألیفات
آثار و تألیفات علمی وی, عبارتند از:
- نصوص الخصوص فی‌ترجمة الفصوص، که شرحی است بر فصوص‌الحکم ابن عربی و ظاهراً مهم‌ترین اثر اوست. این کتاب در ۱۳۵۹ش در تهران به چاپ رسیده است.
- کشف الضرفی‌نظم‌الدر، یا شرح التائیة الکبری اثر ابن‌فارض، که نسخه‌ای از آن در کتابخانه مجلس شورای اسلامی موجود است.[۸]
- کنوزالرموز درعلم حروف، به فارسی.[۹]
- قلندریه.[۱۰]
- مقدمه نصوص الخصوص: این مقدمه نیز به دلیل مفصل بودنش خود به گونه‌ای تألیف مستقلی است.[۱۱]
وفات
بابارکن الدین در اصفهان درگذشت و در تخت فولاد اصفهان دفن شد. وفات او بر پایه سنگ نوشته سردر آرامگاهش، در ۷۶۹ق/۱۳۶۸م روی داده است.[۱۲]
آرامگاه او که اکنون در تخت فولاد اصفهان باقی است، همواره محل ذکر و عبادت دراویش و صوفیه بوده است.[۱۳] مقبره و آرامگاه این عارف نامدار که از آثار دوره ایلخانی است، در تکیه‌ای در تخت فولاد اصفهان قرار دارد.[۱۴] آرامگاه او در ساحل جنوبی زاینده‌رود، در گورستان «تخت فولاد» واقع شده که با توجه به دیگر قبرهای تاریخ‌دار آن، مزار وی از قدمت بیشتری برخوردار است. در گذشته، حتی پس از دوره صفویه با توجه به شهرت بابا رکن‌الدین این گورستان را «بابا رکن‌الدین» می‌نامیدند. دامنه این شهرت تا آنجاست که پل خواجو را نیز که در معبر آن مقبره واقع شده، با همین نام می‌خواندند.[۱۵]
پانویس
- ↑ جابری انصاری، تاریخ اصفهان و ری، صص ۳۲۶-۳۲۵.
- ↑ جابری انصاری، تاریخ اصفهان و ری، ص۳۲۶-۳۲۵.
- ↑ بابارکن الدین شیرازی، نصوص الخصوص فی ترجمة الفصوص، ص۴.
- ↑ بابارکن الدین شیرازی، نصوص الخصوص فی ترجمة الفصوص، ص۵و۲۳۳و۲۴۹.
- ↑ بابارکن الدین شیرازی، نصوص الخصوص فی ترجمة الفصوص، ص۲۲۳-۲۲۲.
- ↑ جابری انصاری، تاریخ اصفهان و ری، ص۳۲۶-۳۲۵؛ گزی اصفهانی، تذکرةالقبور، ص۴۴-۴۳؛ همایی، بابارکن‌الدین شیرازی: نصوص‌الخصوص فی ترجمة الفصوص،ص۴-۳.
- ↑ گزی اصفهانی، تذکرةالقبور، ص۴۴-۴۳؛ همایی، بابارکن‌الدین شیرازی: نصوص‌الخصوص فی ترجمة الفصوص، ص۱۰ و۱۳و ۱۴.
- ↑ منزوی، خطی، ج۲، ص۱۳۱۹؛ دانش پژوه، محمدتقی و ایرج‌افشار، نسخه‌های خطی نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، تهران، ج۶، ص۵۱۶؛ حاجی خلیفه، کشف، ج۱، ص۲۶۶؛ بغدادی، ایضاح، ج۲، ص۳۶۱.
- ↑ بابارکن الدین شیرازی، مسعود، نصوص الخصوص فی ترجمة الفصوص، ص۱۵۵.
- ↑ اقبال آشتیانی،بابارکن الدین و مقبره او، ص۴۶.
- ↑ نک: بابارکن الدین شیرازی، مسعود، نصوص الخصوص فی ترجمة الفصوص، ص۷.
- ↑ جابری انصاری، تاریخ اصفهان و ری، ص۳۲۵؛ قمی، هدیةالاحباب، ص۱۰۲؛ همایی، جلال‌الدین، بابارکن‌الدین شیرازی: نصوص‌الخصوص فی ترجمة الفصوص، ص۱۰؛ اقبال آشتیانی، بابارکن الدین و مقبره او، ص۴۲؛ آقابزرگ، الذریعه، ج۲۴، ص۱۸۰.
- ↑ همایی، جلال‌الدین، بابارکن‌الدین شیرازی: نصوص‌الخصوص فی ترجمة الفصوص، ص۱۱؛ نیز نک: دائرة المعارف بزرگ اسلامی، بابارکن‌الدین شیرازی، مقبره.
- ↑ نک: جابری انصاری، تاریخ اصفهان و ری، ص۳۲۶.
- ↑ شاردن، سفرنامه: بخش اصفهان، ص۱۸۰؛ مهدوی، تذکرة القبور، ص۱۵۳.
منابع
- آقابزرگ، الذریعه
- اقبال آشتیانی، عباس، «بابارکن الدین و مقبره او»، یادگار ، تهران، ۱۳۴۲ش، س۲، شم ۴
- بابارکن الدین شیرازی، مسعود، نصوص الخصوص فی ترجمة الفصوص، به کوشش رجبعلی مظلومی، تهران، ۱۳۵۹ش
- بغدادی، ایضاح
- جابری انصاری، حسن، تاریخ اصفهان و ری، تهران، ۱۳۲۱ش
- حاجی‌خلیفه، کشف
- دانش پژوه، محمدتقی و ایرج‌افشار، نسخه‌های خطی نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، تهران، ۱۳۴۸ش
- شاردن، ژان، سفرنامه، بخش اصفهان، ترجمه حسین عریضی، تهران ۱۳۶۲ش
- قمی، عباس، هدیةالاحباب، تهران، ۱۳۶۲ش
- گزی اصفهانی، عبدالکریم، تذکرةالقبور، به کوشش ناصرباقری بیدهندی، قم، ۱۳۷۱ق
- منزوی، خطی
- مهدوی، مصلح‌الدین، تذکرة القبور، اصفهان، کتابخانه ثقفی
- همایی، جلال‌الدین، بابارکن‌الدین شیرازی: نصوص‌الخصوص فی ترجمة الفصوص، تهران، ۱۳۵۹ش
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: دائرة المعارف بزرگ اسلامی
- دانشنامه جهان اسلام