سید ابوالحسن رفیعی قزوینی
| ||
| شناسنامه | ||
|---|---|---|
| نام کامل | سید ابوالحسن رفیعی | |
| لقب | آیت الله، علامه | |
| زادروز | ۱۳۱۵ق/۱۲۶۸ش | |
| زادگاه | قزوین | |
| تاریخ درگذشت | ۲۴ دی ۱۳۵۳ ۱ محرم ۱۳۹۵ ق | |
| آرامگاه | حرم حضرت معصومه(س) قم | |
| فرزندان | سید محسن | |
| اطلاعات سیاسی | ||
| اطلاعات علمی و مذهبی | ||
| استادان | عبدالکریم حائری،میرزا هاشم اشکوری | |
| شاگردان | امام خمینی،حسن زاده آملی | |
| کتاب‌ها | مقاله‌ای در اراده و مشیت، مقاله اسفار اربعه، سخنی در معاد، رساله در وحدت وجود | |
سید ابوالحسن رفیعی قزوینی (۱۳۱۵ق-۱۳۵۳ش)، از علمای شیعه قرن چهاردهم قمری که در شاخه‌های مختلف علوم اسلامی از جمله فقه، اصول، فلسفه و عرفان به تحصیل و تدریس مشغول بود. شیخ عبدالکریم حائری و میرزا هاشم اشکوری از اساتید وی بودند. امام خمینی و حسن حسن‌زاده آملی هم از معروف‌ترین شاگردان وی بودند.
وی به دلیل بیان دقیق و جذابی که در طرح مباحث داشت، مورد توجه طلبه‌های علوم دینی قرار گرفت. از وی آثاری در علوم مختلف بر جای مانده است. وی در سال ۱۳۵۳ش درگذشت و در حرم حضرت معصومه(س) به خاک سپرده شد.
محتویات
تولد و درگذشت
سید ابوالحسن رفیعی فرزند میرزا خلیل از سادات حسینی در سال ۱۳۱۵ق(۱۲۶۸ش) در قزوین به‌دنیا آمد. جد او میرزا رفیع قزوینی از مجتهدان و حکیمان روزگار خود بود. خاندان وی که به آل رفیعی معروف بودند از خانواده‌های اهل علم و از نودگان میرزا محمد زمان طالقانی قزوینی بودند. مادر وی، دختر سید علی قزوینی نویسنده حاشیه بر قوانین الاصول است.[۱]
وی سرانجام، نیمه شب سه شنبه ۲۴ دی ۱۳۵۳ش/ ۱ محرم ۱۳۹۵ق در سن ۸۵سالگی در تهران درگذشت و در مسجد بالاسر حرم حضرت معصومه(س) به خاک سپرده شد.
تحصیلات
وی از کودکی به همت پدرش به آموزش علوم اسلامی مشغول شد و در مدت زمانی کوتاه ادبیات عرب را در مدرسه صالحیه قزوین فرا گرفت. فقه و اصول را نزد ملاعلی طارمی آموخت و مدتی در درس خارج علی اکبر یزدی سیادهنی شرکت کرد.
او در سال ۱۲۹۴ش برای آموختن علوم عقلی و نقلی به تهران سفر کرد و پس از چندی به قم رفت. در این شهر، کتاب‌های شفا و بخش نفس اسفار و شرح اشارات را نزد میرزاحسن کرمانشاهی، منظومه و شوارق را نزد فاضل طهرانی و شرح مفتاح الغیب را نزد میرزا هاشم اشکوری، شوارق و فصوص را نزد میرزا محمود رضوانی قمی آموخت. همچنین وی از درس عالمانی چون میرزا ابراهیم زنجانی ریاضی، عبدالنبی نوری، سید محمد تنکابنی، محمدرضا علی رشتی و شیخ عبدالکریم حائری یزدی استفاده کرده است. وی پس از آموختن علوم نقلی و عقلی در سال ۱۲۹۸ش به قزوین بازگشت.
پس از یک سال، بار دیگر برای تدریس به تهران سفر کرد. در تهران در مدرسه عبدالله خان به تدریس کتاب‌های فقهی و اصولی از قبیل شرح لمعه، قوانین و نیز کتب‌های فلسفی شرح منظومه سبزواری و اشارات بوعلی سینا پرداخت.
در ۱۳۰۰ش پس از تشکیل حوزه علمیه قم جهت تحصیل و تدریس به این شهر رفت. در آنجا ضمن حضور در مجلس درس فقه و اصول شیخ عبدالکریم حائری یزدی، کفایة آخوند خراسانی، رسائل و مکاسب شیخ انصاری، تفسیر قرآن و به ویژه اسفار اربعه ملاصدرا و شرح منظومه سبزواری تدریس کرد. گفته شده در این دوره نیز در مدت اقامت در تهران و قم از محضر اساتید دیگری همچون محمدبن معصوم‌علی هیدجی زنجانی، فاضل رازی، ابوالقاسم کبیر قمی، محمد رضا مسجد شاهی اصفهانی نیز استفاده کرده است. حدود سال ۱۳۰۸ش از قم به زادگاه خود بازگشت و به مدت سی و چند سال، علاوه بر تدریس متون فقهی و فلسفی و دروس خارج به برپا کردن نماز جماعت در مسجد سلطانی قزوین و حل مشکلات مردم پرداخت.[۲]
اساتید
وی از درس اساتید زیادی در علوم مختلف عقلی و نقلی استفاده کرده است. این افراد عبارتند از:
- علی اکبر یزدی سیادهنی
- میرزاحسن کرمانشاهی
- فاضل طهرانی
- هاشم اشکوری
- میرزا محمود رضوانی قمی
- عبدالنبی نوری
- میرزا مسیح طالقانی
- سیدمحمد تنکابنی
- محمدرضا نوری
- میرزا ابراهیم زنجانی
- محمدرضا علی رشتی
- شیخ عبدالکریم حائری یزدی
- محمدبن معصوم‌علی هیدجی زنجانی
- ابوالقاسم کبیر قمی
- محمد رضا مسجد شاهی اصفهانی
- میرزا هاشم اشکوری
آثار وتالیفات
الف) حاشیه‌ها: وی بر بیشتر کتاب‌های مطرح و مهم فلسفی و عرفانی، حاشیه نگاشته است. برخی از این حواشی عبارتند از:
- المنظومه
- الاسفار الاربعة
- الشوارق
- الحکمة الاشراق
- الاشارات و التنبیهات
- المشاعر
- العرشیه
- گوهر مراد
- اسرار الحکم
- مفاتیح الغیب
- اسرار الایات
- مقدمه فصوص الحکم قیصری
- شرح اصول کافی
- القبسات
- مصباح الانس
ب) رسایل و مقالات: وی علاوه بر نگارش حواشی و تعلیقاتی بر کتاب‌های مهم فلسفی و عرفانی، بیست و یک مقاله در موضوعات مختلف دارد که همه آنها با تلاش شاگردش غلامحسین رضانژاد منتشر شده است. این مقالات عبارتند از:
- شرح دعای سحر
- رسالة فی الرجعة
- رساله معراج
- مقاله در حرکت جوهریه
- مقاله اسفار اربعه
- مقاله در اتحاد عاقل و معقول
- سخنی در معاد
- رسالة فی بیان قوّة مولّدة
- تخلیه و تجلیه و تحلیه
- حرکة جوهریه
- رساله در وحدت وجود
- رساله در حقیقت عقل
- رساله در شب قدر
- مقاله در وجود
- تفسیری بر دو آیه از سوره یونس
- مقاله در تشریح اجزاء حملیه و اجزاء حدّیه
- رساله در حدوث دهری
- حاشیهای بر قضایای ضروریه ازلیه
- مقاله‌ای در اراده و مشیت
- مقاله‌ای در مسح رأس و وضوء
- مقاله در شرح زندگی ملاصدرا
ج) آثار در زمینه فقه استدلالی: وی در کنار تحقیقات فلسفی و عرفانی، تحقیقاتی نیز در زمینه فقه استدلالی داشته است. برخی از این آثار عبارتند از:
- کتاب صلوة
- کتاب حج
- کتاب نکاح
- کتاب مکاسب و بیع و تجارت
- کتاب خمس استدلالی
- توضیح المسایل (حواشی بر رساله عملیه آیت الله بروجردی)
د) آثار در زمینه ریاضیات و علم هیئت:
- تعلیقات بر تضاریس الارض شیخ بهایی
- تعلیقاتی بر المعطیات اقلیدس
- حواشی مختصر و مفیدی بر مقالات کتاب الاکر
- حواشی بر کتاب المناظر اقلیدس در کیفیت ابصار
- حواشی بر کتاب الکرة المتحرکة
- حواشی بر بسیاری از مباحث کتاب المساکن ثاوذوسیوس
- حواشی بر شرح چغمینی
- حواشی بر سطوح دوایر و اقطاب و دوایر متداخله و متساویه و متقاطعه و مماس در کره و مثلثات مندرج در آن
شاگردان
رفیعی قزوینی شاگردان زیادی داشته که سال‌ها با وی نشست و برخاست داشتند و از او به عنوان انسان با فضیلت، فروتن و عالم یاد کرده‌اند. برخی ازمهمترین شاگردان وی عبارتند از:[۳]
- امام خمینی
- حسن حسن‌زاده آملی
- محی الدین انواری
- سید رضی شیرازی
- مصطفی امام جمعهای
- مهدوی کنی
- عبدالحسین ابن‌الدین
- سید مهدی کشفی
- شعبان لنگرودی
- سید جلال‌الدین آشتیانی
- سید محمد یزدی
- سید مصطفی خوانساری
- محمد ابن‌الشیخ قمی
- سید مرتضی مبرقعی
- علاءالدین کرمانشاهی
- سید احمد قمی
- میرزا محمد ثقفی تهرانی
- میرزا حسین نوری
- سید محمد رضایی
- محمدرضا ربانی تربتی
- محمد حسین اویسی
- میرزا ابوالقاسم خرمشاهی
- مهدی باقری کنی
- غلامحسین دینانی
- امامی کاشانی
- محمد تقی شریعتمداری
- نجم‌الدین اعتمادزاده
- نظام‌الدین قمشهای
- سید حسین نصر
- سید محمد مهدی تقوی
- هادی سلمانی
- غلامرضا رضانژاد
- سید محسن رفیعی
- ذوالمجد طباطبایی
- احمد سیاح
- سید ابوترب ابوترابی قزوینی
پانویس
منابع
- مشاهیر قزوین، مهدی نور محمدی، سایه گستر، قزوین، ۱۳۸۱.
- ماجرای فکر فلسفی در جهان اسلام، غلامحسین ابراهیمی دینانی، جلد۳، طرح نو، تهران، ۱۳۷۹.
