سید محمدباقر حکیم
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| لقب: | شهید محراب |
| تاریخ تولد: | ۲۰ مرداد ۱۳۱۸ش |
| زادگاه: | نجف |
| محل زندگی: | ایران و عراق |
| تاریخ وفات: | ۷ شهریور ۱۳۸۲ش |
| محل دفن: | نجف |
| شهر وفات: | نجف |
| اطلاعات علمی | |
| استادان: | آیت‌اللّه سید ابوالقاسم خویی |
| تألیفات: |
الحکم‌الاسلامی بین‌النظریة و التطبیق، النظریة الاسلامیة فی التحرک السیاسی |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی: | رئیس مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق • از بنیانگذاران حزب الدعوة الاسلامیة • ریاست شورای عالی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی |
پرچم
| |
موقعیت
| |
نقشه
| |
وقایع مهم تاریخی
| |
مراجع تقلید
| |
روحانیان سیاستمدار
| |
حاکمان
| |
پایتخت‌ها
| |
تشکل‌های شیعی
| |
سایت ها
| |
_%D8%AF%D8%B1_%DA%A9%D8%A7%D8%B8%D9%85%DB%8C%D9%86.jpg)
.jpg)
سید محمدباقر حکیم (۱۳۱۸ - ۱۳۸۲ش) از عالمان شیعه اهل عراق، رئیس و از بنیانگذاران مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق، فرزند سید محسن حکیم مرجع تقلید شیعه و از شاگردان دو مرجع تقلید دیگر سید محمدباقر صدر و سید ابوالقاسم خویی بود.
او به الهی بودن منصب حکومت اعتقاد داشت و حکومتی را مطلوب می‌دانست که هدفش اجرای آموزه‌های اسلامی باشد. وی نوع حکومت جمهوری اسلامی را بر دیگر انواع حکومت ترجیح می‌داد و معتقد بود که آن را باید فقیه عادل و آگاه اداره کند. محمدباقر حکیم از طرفداران نظریه تخصصی شدن مرجعیت دینی بود.
وی همچنین از بنیانگذاران حزب الدعوة الاسلامیة بود و سال‌ها با حزب بعث حاکم بر عراق مبارزه کرد و بعد از آزادی از زندان مبارزه خود را از ایران ادامه داد و پس از سرنگونی رژیم بعث، در ۱۳۸۲ش به عراق بازگشت و در نجف اقامت گزید و در شهریور همان سال بر اثر یک انفجار تروریستی در نجف به شهادت رسید. کتاب‌های الحکم‌الاسلامی بین النظریة و التطبیق، النظریة الاسلامیة فی التحرک السیاسی و الوحدةالاسلامیة من منظور الثقلین از آثار اوست.
محتویات
زندگی‌نامه
سید محمد باقر حکیم پنجمین فرزند آیت الله سید محسن حکیم مرجع تقلید شیعه بود. او در ۲۰ مرداد ۱۳۱۸ش در شهر نجف متولد شد.
پس از حمله نیروهای امریکایی به عراق و سرنگونی رژیم بعث در ۱۳۸۲ش، در ۲۱ اردیبهشت همان سال به عراق بازگشت و در نجف اقامت گزید، اما در ۷ شهریور ۱۳۸۲ش پس از امامت نماز جمعه و هنگام خروج از صحن نجف‌اشرف، در انفجار اتومبیل بمب‌گذاری‌شده به شهادت رسید.[۱]
تحصیلات
سید محمدباقر حکیم تحصیلات حوزوی را نزد پدرش آغاز کرد و فلسفه و علوم قرآنی را به طور تخصصی دنبال کرد و در فقه و اصول به درجه اجتهاد رسید.[۲] وی سپس به بغداد رفت و از ۱۳۴۳ش تا ۱۳۵۴ش به تدریس علوم قرآن و فقه در دانشکده اصول دین پرداخت. وی همچنین در تأسیس مدرسه علوم اسلامی (مدرسةالعلوم الاسلامیة) مشارکت داشت.
اساتید
- سید محسن حکیم
- محمد حسین حکیم
- سید محمد باقر صدر
- سید ابوالقاسم خویی
آثار
محمدباقر حکیم آثار فراوانی برجای گذاشت که مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از:
- الحکم‌الاسلامی بین النظریة و التطبیق
- النظریة الاسلامیة فی التحرک السیاسی
- علوم‌القرآن
- الوحدةالاسلامیة من منظور الثقلین
- الکفاح المسلح فی الاسلام[۳]
فعالیت‌های سیاسی
سیدمحمدباقر مورد اعتماد پدرش بود و به نمایندگی او در بسیاری از فعالیت‌های اسلامی حضور یافت. وی به همراه سید محمدمهدی حکیم، سیدمحمدباقر صدر و چندتن دیگر در ۱۳۳۷ش حزب الدعوة را تأسیس کرد[۴]؛ و در زمان مرجعیت سید محمدباقر صدر، زیر نظر وی فعالیت نمود.[۵]
انتفاضه صفر
در سال ۱۹۷۷ میلادی و در انتفاضه صفر سید محمد باقر حکیم به نمایندگی سید محمد باقر صدر به میان زائران اربعین امام حسین(ع) رفت.[۶] تا موجب تقویت روحیه آنان گردد و آنان را بر اهداف اصلی، راهنمایی کند.[۷]
محمد باقر حکیم زمانی که به میان مردم در مسیر نجف به کربلا رفت به آنان دلگرمی داده و خاطر نشان کرد که تا آخر در کنار آنها خواهد ماند.[۸]
پس از سرکوب انتفاضه، هزاران نفر از جمله سید محمدباقر حکیم دستگیر شده و به حبس ابد محکوم شد.[۹] البته مدتی بعد با دستور عفو عمومی احمد حسن‌البکر در ۱۳۵۷ش از زندان آزاد گردید.
زندگی در ایران
به دنبال افزایش فشارها و عدم امکان فعالیت سیاسی، وی در ۱۳۵۹ش به‌طور مخفیانه عازم دمشق شد. سپس از طریق ترکیه به ایران مهاجرت کرد.[۱۰]
او در ایران، در زمینه مسائل سیاسی و فرهنگی فعالیت کرد و مسئولیت‌های متعددی را برعهده گرفت که مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از: دبیرکلی جماعةالعلماء المجاهدین فی العراق که در ۱۳۵۹ش تأسیس شد، سخنگویی مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق که در ۲۶ آبان ۱۳۶۱ پایه‌گذاری گردید، ریاست مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق در ۱۳۶۵، مشارکت در تأسیس مجمع جهانی تقریب بین مذاهب اسلامی و تصدی ریاست آن، و قائم‌مقامی مجمع جهانی اهل بیت.[۱۱]
علاوه بر این، او تشکیلات نظامی وابسته به مجلس اعلی انقلاب اسلامی به نام سپاه بدر (فَیلَق بدر) را تأسیس کرد که در حدود سه‌هزار سرباز داشت و همه آنان عراقی‌های مهاجر به ایران بودند. این سپاه در جنگ عراق با ایران، علیه نیروهای عراقی جنگید.[۱۲]
انتفاضه شعبانیه
با آغاز قیام مردم عراق علیه رژیم بعثی در شعبان سال ۱۴۱۱ق برابر با اسفند ۱۳۶۹ش، سپاه بدر برای حمایت از این قیام وارد خاک عراق شد، اما حکومت عراق این قیام را سرکوب نمود و سپاه مذکور کاری از پیش نبرد.[۱۳] طرفداران سید محمد باقر حکیم نقش پررنگی در انتفاضه شعبان داشتند.[۱۴]
اندیشه‌ها
الهی بودن حکومت
وی دولت و حکومت را اساساً منصبی الهی می‌دانست و بنابراین معتقد بود که حکومت مطلوب، باید آموزه‌های الهی را مد نظر قرار دهد.[۱۶]
جمهوری اسلامی
محمدباقر حکیم معتقد بود که مردم باید در انتخاب نوع حکومت خود آزاد باشند و این آزادی به هیچ دلیلی نباید محدود یا نفی شود. وی نوع حکومت جمهوری اسلامی را بر دیگر انواع حکومت ترجیح داده و معتقد بود که آن را باید فقیه عادل و آگاه اداره کند. نقش مردم در این نوع حکومت، شناخت ولی فقیه و اطاعت از وی و نیز برقراری ارتباط با او از طریق نمایندگان است.[۱۷]
وی همچنین به تکثرگرایی سیاسی همراه با به رسمیت شناختن حکومت اسلامی، التزام به قوانین موجود، و اجتناب از اختلال در امنیت اجتماعی اعتقاد داشته و تکثرگرایی سیاسی را مشکلی برای جامعه اسلامی نمی‌دانسته است.[۱۸]
تخصصی شدن مرجعیت
محمدباقر حکیم در ۱۳۷۸ش نظریه تخصصی شدن مرجعیت دینی را مطرح نمود. از دیدگاه وی، به دلیل تحولات سیاسی در جهان اسلام، سرکوب‌های سیاسی انجام شده، و مسئولیت‌های سنگین مراجع، باید مرجعیت دینی به سمت تخصصی شدن پیش رود و بر این اساس، بعضی از مراجع تنها به امر صدور فتوا و امور مرتبط با آن و عده‌ای دیگر تنها به امور سیاسی و اجتماعی بپردازند. این تخصص‌گرایی باید به تدریج افزایش یابد و موضوعات دیگری را نیز شامل شود.[۱۹]
بزرگداشت
با شهادت سید محمدباقر حکیم در ۱ رجب، این روز در کشور عراق به روز شهید نام‌گذاری شده است.[۲۰] و هر ساله در این روز مراسم بزرگداشتی به مناسبت شهادت شهید محراب در عراق برگزار می‌شود.[۲۱]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ عمرو، ص۱۲۴؛ حکیم، ۱۴۲۵الف، مقدمه، ص۴۲-۴۳.
- ↑ سراج، ص۲۳، پانویس ۱۵؛ امینی، ج ۱، ص۴۳۲-۴۳۳؛ خرسان، ص۸۰.
- ↑ رجوع کنید به خرسان، ص۸۲-۸۳
- ↑ خرسان، ص۶۳-۶۴؛ ادیب و موسوی، ص۱۱-۱۲
- ↑ خرسان، ص۸۱؛ امینی، ج۱، ص۴۳۳
- ↑ المؤمن، سنوات الجمر، ۲۰۰۴م، ص۱۶۹.
- ↑ الطالقانی، «دراسة حول انتفاضة صفر المجیدة عام ۱۹۷۷ میلادیة»..
- ↑ الموسوی، «نفحات من انتفاضة صفر عام ۱۹۷۷م».
- ↑ الأسدی، موجز تاریخ العراق السیاسی الحدیث، ۲۰۰۱م، ص۱۰۳.
- ↑ خرسان، ص۸۱؛ امینی، ج۱، ص۴۳۳؛ حکیم، ۱۴۲۵الف، مقدمه، ص۳۲-۳۳
- ↑ خرسان، ص۸۲؛ عجلی، ص۵۶؛ حکیم، ۱۴۲۵الف، مقدمه، ص۳۴ -۳۶
- ↑ فرهاد ابراهیم، ص۴۱۸؛ عجلی، ص۱۷۷؛ رؤوف، ص۲۵۶
- ↑ اسحاق نقاش، ص۳۸۴-۳۸۸؛ عجلی، ص۳۳۰-۳۳۱، ۳۴۳ -۳۴۴؛ عباسی، ص۱۷-۲۱
- ↑ خامه‌یار، «قیام سرتاسری و همگانی مردم عراق»، ص۶۷.
- ↑ تصاویری از مرقد شهید محراب عراق
- ↑ حکیم، ۱۴۱۲، ص۱۵۲ -۱۵۳
- ↑ حکیم، ص۳۰، ۱۵۹، ۱۷۸- ۱۷۹
- ↑ حکیم، الوحدة الاسلامیه، ص۲۰۸-۲۰۹
- ↑ احمد راسم نفیس، ص۸۵-۸۶
- ↑ مراسم بزرگداشت شهید محراب با حضور مقامات عراق
- ↑ هفتمین سالگرد شهادت سید محمد باقر حکیم در بغداد برگزار شد
منابع
- ادیب، عادل، موسوی، حسین، حزب الدعوه اسلامی عراق: پیشینه تاریخی و اندیشه سیاسی، تهران، ۱۳۸۳ش.
- الأسدی، مختار، موجز تاریخ العراق السیاسی الحدیث، مرکز الشهیدین الصدرین للدراسات و البحوث، ۲۰۰۱م.
- الطالقانی، سید محمد، «دراسة حول انتفاضة صفر المجیدة عام ۱۹۷۷میلادیة»، سایت براثا، تاریخ درج مطلب:۸\۳\۲۰۰۷، تاریخ بازدید: ۱۵ خرداد، ۱۳۹۶ش.
- الموسوی، السید جعفر صادق، «نفحات من انتفاضة صفر عام ۱۹۷۷»، شبکة اخبار الناصریة، تاریخ درج مطلب: ۸ دسامبر ۲۰۱۲، تاریخ بازدید: ۱۵ خرداد، ۱۳۹۶ش.
- امینی، محمد هادی، معجم رجال الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام، نجف، ۱۴۱۳ق/۱۹۹۲م.
- حکیم، محمد باقر، الوحدة الاسلامیة من منظور الثقلین، قم، ۱۴۲۵ب.
- خامه‌یار، حسن، قیام سرتاسری و همگانی مردم عراق، مجله شاهد یاران، شماره۴۱-۴۲، فروردین و اردیبهشت ۱۳۸۸ش.
- خرسان، صلاح، حزب الدعوة الاسلامیة: حقائق و وثائق، فصول من تجربة الحرکة الاسلامیة فی العراق خلال ۴۰ عاماً، دمشق ۱۴۱۹ق/۱۹۹۹م.
- رؤوف، عادل، عراق بلاقیادة: قراءة فی ازمة القیادة الاسلامیة الشیعیة فی العراق الحدیث، دمشق، ۱۴۲۶ق/۲۰۰۵م.
- سراج، عدنان ابراهیم، الامام محسن الحکیم: ۱۸۸۹-۱۹۷۰م، بیروت، ۱۴۱۴ق/۱۹۹۳م.
- عباسی، محمد، من زاخو الی کربلاء: قصة المؤامرة علی الثورة الشعبیة فی‌العراق، قاهره ۱۴۱۲ق/۱۹۹۲م.
- عجلی، شمران، الخریطة السیاسیة للمعارضة العراقیة، لندن، ۲۰۰۰م.
- فرهاد ابراهیم، الطائفیة و السیاسة فی العالم العربی : نموذج الشیعة فی العراق، قاهره، ۱۹۹۶م.
- نفیس، احمد راسم، الشیعة فی العراق بین الجذور الراسخة و الواقع المتغیر: رویة شیعیة، قاهره ۲۰۰۵م.
- نقاش، اسحاق، شیعة العراق، قم، ۱۳۷۷ش.
- ویلی، جویس ان، نهضت اسلامی شیعیان عراق، ترجمه مهوش غلامی، موسسه اطلاعات، ۱۳۷۳ش.
- یوسف عمرو، علماء عرفتهم، بیروت ۱۴۲۷/۲۰۰۶.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: مقاله خاندان حکیم دانشنامه جهان اسلام
