دهه فجر انقلاب اسلامی
![]() پوستری که برای بزرگداشت و تبریک دهه فجر طراحی شده است | |
زمانبرگزاری | ۱۲ تا ۲۲ بهمن هر سال |
---|---|
مکان برگزاری | اقصی نقاط ایران و چند کشور خارجی |
منشأ تاریخی | وقایع بهمن ۱۳۵۷ش منجر به انقلاب اسلامی ایران |
اشیاء و نمادها | پرچم ایران، تصاویر رهبران جمهوری اسلامی ایران، شعارها و سرودهای انقلابی |
وجه نمادین | بزرگداشت پیروزی انقلاب اسلامی ایران و پایان نظام سلطنتی |
مؤسسه وابسته | ستاد بزرگداشت دهه فجر انقلاب اسلامی |
آیینهای مهم | |
سینهزنی • افطاری • تشییع جنازه • تعزیه خوانی سایر آیینها |
دههٔ فجر انقلاب اسلامی یا دهه فجر، در ادبیات جمهوری اسلامی ایران به روزهای ۱۲ تا ۲۲ بهمن سال ۱۳۵۷ش اشاره دارد، که از زمان ورود امام خمینی به ایران پس از ۱۴ سال تبعید تا سقوط حکومت پهلوی و پیروزی انقلاب اسلامی را شامل میشود. این ایام از سال ۱۳۶۰ش، بهعنوان دههٔ فجر نامگذاری شد و هر ساله با برگزاری جشنها و برنامههای مختلف در سراسر ایران گرامی داشته میشود.
نامگذاری و اهمیت
در ایران، فاصله بین ۱۲ تا ۲۲ بهمن بهعنوان دههٔ فجر یا دههٔ فجر انقلاب اسلامی شناخته میشود. این نامگذاری به مناسبت گرامیداشت روزهای ۱۲ تا ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ش است که از بازگشت امام خمینی به ایران پس از ۱۴ سال تبعید تا سقوط نظام پهلوی و پیروزی انقلاب اسلامی را در بر میگیرد.[۱]
در نخستین سالگردهای انقلاب اسلامی، مراسمی با عنوان هفته جشنهای سالگرد انقلاب و به مدت هفت روز برگزار میشد. از سال ۱۳۶۰ش، عبدالمجید معادیخواه با الهام از آیات سوره فجر («والفجر و لیال عشر»)، پیشنهاد کرد مدت برگزاری مراسم به ده روز افزایش یابد و از ۱۲ بهمن (ورود امام خمینی به ایران) تا ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ش (پیروزی انقلاب) محاسبه شود. پیشتر، یاسر عرفات و به روایتی امام خمینی، انقلاب ایران را «انفجار نور» توصیف کرده بود.[۲] با وجود اینکه فاصله ۱۲ تا ۲۲ بهمن ۱۱ روز است، با شروع دهه فجر از سپیدهدم ۱۲ بهمن، با این پیشنهاد موافقت شد.[۳]
مراسم دهه فجر
هر ساله در دهه فجر، مراسم و برنامههای متنوعی در ایران و برخی کشورهای دیگر بهمناسبت گرامیداشت پیروزی انقلاب اسلامی برگزار میشود.[۴] نخستین جشن دهه فجر در سال ۱۳۵۸ش، با پانزدهمین قرن هجرت پیامبر اسلام(ص) همزمان شد و با نام «دهه جشنها» و تحت نظارت ستادی ویژه برگزار گردید. در سالهای بعد، بهدلیل شرایط جنگی و هزینهها، مدت مراسم کاهش یافت، اما از سال ۱۳۶۰ش با تأسیس «ستاد برگزاری مراسم دهه فجر»، جشنها به مدت ۱۰ روز (۱۲ تا ۲۲ بهمن) برگزار شد.[۵]
این مراسم شامل راهپیماییها، جشنوارههای هنری، فرهنگی و ورزشی، نمایشگاهها، نشستها و انتشار محصولات فرهنگی است. جشنوارههایی مانند جشنواره تئاتر انقلاب اسلامی، جشنواره موسیقی و سینمایی فجر، و جشنواره ورزشی از برنامههای شاخص این ایام هستند.[۶] روز ۱۲ بهمن در مدارس زنگ ویژهای بهمناسبت ورود امام خمینی به ایران نواخته میشود و در روز ۲۲ بهمن، راهپیماییهای گستردهای در سراسر ایران برگزار میگردد.[۷] مردم ایران، هر ساله در شب ۲۲ بهمن به یاد تکبیرهای بهمن ۳۵۷ش، فریاد الله اکبر سر میدهند.[۸]

نمادها
در سال ۱۳۶۰ش، شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی پیشنهاد کرد که در شب ۲۲ بهمن هر سال، بانگ «الله اکبر» سر داده شود.[۹] در ایام دهه فجر، شهرهای ایران آذینبندی میشوند[۱۰] و مراسم ۲۲ بهمن بهعنوان جشنی ملی با حضور میلیونی مردم در شهرها و روستاها برگزار میگردد.[۱۱] شعارهای ضدآمریکایی و ضداسرائیلی مانند مرگ بر آمریکا و مرگ بر اسرائیل از ویژگیهای این راهپیماییهاست. مسئولان بلندپایه حکومتی، ازجمله رئیسجمهور، در این مراسم شرکت میکنند و تصاویر آن بهصورت زنده از شبکههای تلویزیونی پخش میشود.[۱۲]
از نمادهای معروف این ایام، تیتر روزنامههایی مانند «امام آمد» و «شاه رفت»[۱۳] و همچنین تصویر پیاده شدن امام خمینی از هواپیمای ایرفرانس در ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ش است.[۱۴]
پانویس
- ↑ دهخدا، لغتنامه، ذیل واژه «امام خمینی».
- ↑ احمدیبینش و قوامی، «دهه فجر انقلاب اسلامی»، ص۴۶۲.
- ↑ «مبتکر اصطلاح «دهه فجر» کیست؟»، خبرگزاری پارسینه.
- ↑ «چشمانداز ارتباطات فرهنگی»، ص۴۸–۵۳.
- ↑ احمدیبینش و قوامی، «دهه فجر انقلاب اسلامی»، ص۴۶۱–۴۶۲.
- ↑ احمدیبینش و قوامی، «دهه فجر انقلاب اسلامی»، ص۴۶۲.
- ↑ «دهه فجر چیست…»، خبرگزاری صدا و سیما.
- ↑ «طنین بانگ تکبیر در سراسر ایران در شب ۲۲ بهمن»، خبرگزاری خبرآنلاین.
- ↑ احمدیبینش و قوامی، «دهه فجر انقلاب اسلامی»، ۱۴۰۰ش، ص۴۶۲.
- ↑ «چراغانی و آذین بندی سطح شهر تبریز…»، خبرگزاری ایسنا.
- ↑ ؛Iran marks Islamic revolution with 'death to US and death to Israel' slogans, International Business Times UK.
- ↑ ؛Iran marks Islamic revolution with 'death to US and death to Israel' slogans, International Business Times UK.
- ↑ «مرور تیترهای مهم انقلاب…»، خبرگزاری ایسنا.
- ↑ «The Iranian revolution grinds", the guardian.
منابع
- احمدیبینش، معصومه و پروینسادات قوامی، «دهه فجر انقلاب اسلامی»، دانشنامه امام خمینی، کوشش ضیا مرتضوی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰ش.
- جعفری، امیرحسین. «ناگفتههای پرواز ۷۴۷»، خبرگزاری اصفهان زیبا، تاریخ درج مطلب: ۲۵ بهمن ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۱۰ بهمن ۱۴۰۳ش.
- خبرگزاری ایسنا. «مرور تیترهای مهم انقلاب؛ از "شاه رفت" تا "امام آمد"»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۱۶ بهمن ۱۳۹۵ش، تاریخ بازدید: ۱۰ بهمن ۱۴۰۳ش.
- خبرگزاری ایسنا. «چراغانی و آذینبندی سطح شهر تبریز به مناسبت دهه فجر»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۱۹ بهمن ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۱۰ بهمن ۱۴۰۳ش.
- خبرگزاری پارسینه. «مبتکر اصطلاح "دهه فجر" کیست؟»، خبرگزاری پارسینه، تاریخ درج مطلب: ۱۸ بهمن ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۱۰ بهمن ۱۴۰۳ش.
- خبرگزاری صدا و سیما. «دهه فجر چیست و درباره آنچه میدانید؟»، خبرگزاری صدا و سیما، تاریخ درج مطلب: ۱۲ بهمن ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۱۰ بهمن ۱۴۰۳ش.
- دهخدا، علیاکبر. لغتنامه دهخدا، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۷۷ش.
- «بزرگداشت دهه فجر انقلاب اسلامی در جهان»، مجله چشمانداز ارتباطات فرهنگی، پیششماره، فروردین ۱۳۸۲ش.
- «هنرهای تجسمی: سیری کوتاه در نمایشگاههای بزرگداشت ایام دهه فجر: پیام واحد هنرمندان»، مجله هنر، شماره ۳، ۱۳۶۲ش.
- "The Amazing Adventures of Iran's Cardboard Cutout Ayatollah", theatlantic.com, data: February 2, 2012, Visited in 26 January 2025.
- "The Iranian revolution grinds to a halt on the eve of its anniversary", theguardian.com, data:7 Feb 2010, Visited in 26 January 2025.
- "Iran marks Islamic revolution with 'death to US and death to Israel' slogans", ibtimes.co.uk, data: February 2025, Visited in 26 January 2025.