سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نهادی نظامی با هدف حفظ انقلاب اسلامی ایران و دستاوردهای آن، که ۲ اردیبهشت ۱۳۵۸ش به‌دستور رسمی امام خمینی در تأسیس شد.
| بخشی از نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران | |
 نشان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی | |
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| نام‌های دیگر | سپاه |
| تأسیس | ۲ اردیبهشت ۱۳۵۸ش |
| بنیانگذار | امام خمینی |
| وابسته به | نظام جمهوری اسلامی ایران |
| نوع فعالیت | نظامی، فرهنگی، عمرانی و... |
| وظایف | حراست از انقلاب اسلامی و دستاوردهای آن |
| مکان | تهران (مرکز فرماندهی) |
| رئیس | حسین سلامی |
| سایر | |
| وضعیت | فعال |
| وبگاه | |
سپاه پاسداران در ۲۶ شهریور ۱۳۶۴ش با دستور امام خمینی در سه نیروی زمینی، هوایی و دریایی گسترش یافت و سپس در سال ۱۳۶۹ش به‌فرمان سید علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی ایران دو نیروی دیگر با نام‌های نیروی قدس و سازمان مقاومت بسیج به آن اضافه شد، و در مجموع به پنج نیرو گسترش یافت. سپاه پاسداران علاوه بر فعالیت‌های نظامی، در عرصه‌های اطلاعاتی، عمرانی و فرهنگی نیز به فعالیت می‌پردازد.
مطابق اصل ۱۱۰ قانون اساسی عزل و نصب و قبول استعفای فرمانده کل سپاه از اختیارات و وظایف رهبری است. فرماندهی کل سپاه پاسداران از ۱ اردیبهشت ۱۳۹۸ش با حکم سید علی خامنه‌ای، بر عهده حسین سلامی است.
دولت آمریکا در ۱۹ فروردین ۱۳۹۸ش با انتشار بیانیه‌ای، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و به‌ویژه سپاه قدس را به‌طور رسمی در فهرست گروه‌های تروریستی خارجی اعلام کرد. شورای عالی امنیت ملی ایران در اقدامی متقابل رژیم ایالات متحده آمریکا را «دولت حامی تروریسم» و فرماندهی مرکز آمریکا موسوم به سنتکام یا نیروهای آمریکا در غرب آسیا را «گروه تروریستی» اعلام کرد.
امام خمینی نیروهای سپاه پاسداران را سربازان اسلام نامیده و سید علی خامنه‌ای این سازمان را از ارکان و عناصر تفکیک‌ناپذیر انقلاب دانسته است که در صورت نبود آن انقلاب با خطرهای جدی روبرو می‌شود.
معرفی
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نهادی متشکل از ستاد کل، حوزه نمایندگی ولی فقیه در سپاه، سازمان حفاظت اطلاعات سپاه، نیروی زمینی، هوایی، دریایی، مقاومت بسیج و قدس و سازمان‌های وابسته به آن است.[۱]
بنا بر اصل ۱۵۰ قانون اساسی ایران، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که در نخستین روزهای پیروزی انقلاب تشکیل شد برای ادامه نقش خود در نگهبانی از انقلاب و دستاوردهای آن پا برجا می‌ماند.[۲] همچنین طبق اصل ۱۱۰ قانون اساسی عزل و نصب و قبول استعفای فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از اختیارات و وظایف رهبری محسوب می‌شود.[۳] حسین سلامی، در ۱ اردیبهشت ۱۳۹۸ش با حکم سید علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی ایران، به فرماندهی کل سپاه پاسداران منصوب شد.[۴]
در تقویم ایران، روز سوم شعبان مصادف با سالروز ولادت امام حسین (ع) به‌عنوان روز پاسدار تعیین شده است.[۵]
جایگاه
امام خمینی نیروهای سپاه پاسداران را سربازان اسلام نام نهاده و مردم را به پشتیبانی و حمایت از این نیرو دعوت کرده[۶] و رضایت خود از این نیرو را در دیداری با گروهی از پاسداران به این صورت بیان کرده است: «من از سپاه راضی هستم و به‌هیچ‌وجه نظرم از شما برنمی‌گردد. اگر سپاه نبود کشور هم نبود. من سپاه پاسداران را بسیار عزیز و گرامی می‌دارم. چشم من به شماست.»[۷]
سید علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، نیروی سپاه پاسداران را به کودکی تشبیه کرده که در اوایل انقلاب متولد شده و در بستر انقلاب رشد و نمو یافته، و اکنون از ارکان انقلاب و از عناصر تفکیک‌ناپذیر آن است؛ به‌طوری که اگر نباشد، انقلاب با خطرهای جدی روبرو می‌شود.[۸]
دولت آمریکا در ۱۹ فروردین ۱۳۹۸ش با انتشار بیانیه‌ای از طرف دونالد ترامپ (رئیس جمهور وقت آمریکا) سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و به‌ویژه سپاه قدس را به‌طور رسمی در فهرست گروه‌های تروریستی خارجی اعلام کرد.[۹] شورای عالی امنیت ملی ایران در اقدامی متقابل رژیم ایالات متحده آمریکا را «دولت حامی تروریسم»، و فرماندهی مرکز آمریکا موسوم به سنتکام یا نیروهای آمریکا در غرب آسیا را «گروه تروریستی» اعلام کرد.[۱۰]
تاریخچه و چگونگی تأسیس
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نهادی نظامی است که به‌منظور حراست از انقلاب و دستاوردهای آن، به‌دستور امام خمینی در ۲ اردیبهشت ۱۳۵۸ش تأسیس شد.[۱۱]
محسن رفیق‌دوست (رئیس بنیاد مستضعفان از ۱۳۶۸ش تا ۱۳۷۸ش) در خاطرات خود فکر ایجاد نیرویی غیر از ارتش برای دفاع از انقلاب را اولین بار از سوی محمد منتظری دانسته است.[۱۲] به گفته رفیق‌دوست در ابتدا حدود چهار گروه مسلح با یک هدف مشترک به نام حراست از انقلاب شکل گرفت که هر کدام از آنها حفاظت از انقلاب را وظیفه خود می‌دانست.[۱۳] این چهار گروه در نهایت با یکدیگر ادغام شده و گروه جدیدی با شورای فرماندهی دوازده نفره تشکیل شد و در دیدار سه نفر از اعضای این گروه با امام خمینی در قم، او دستور تشکیل نیروی مسلح مکتبی مستقل از دولت موقت را صادر کرد و بدین ترتیب در ۲ اردیبهشت ۱۳۵۸ش سپاه پاسداران به‌طور رسمی تشکیل شد.[۱۴]
در ۲۶ شهریور ۱۳۶۴ش با دستور امام خمینی سپاه پاسداران در سه نیروی زمینی، هوایی و دریایی گسترش یافت.[۱۵] در سال ۱۳۶۹ش به‌فرمان سید علی خامنه‌ای دو نیروی دیگر با نام‌های نیروی قدس و مقاومت بسیج به سازمان سپاه پاسداران اضافه گردید و در مجموع به پنج نیرو گسترش یافت.[۱۶]
ساختار سازمانی
نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به شرح زیر است:
نیروی زمینی
نیروی زمینی سپاه با نام مستعار «نزسا»، به طور رسمی فعالیت خود را از سال ۱۳۶۴ش به فرماندهی یحیی رحیم صفوی آغاز کرده است. لشکر و تیپ‌های این نیرو به موازات ارتش در استان‌های مختلف تشکیل شده است.[۱۷] محمد پاکپور، هفتمین فرمانده این نیرو، در ۹ اردیبهشت ۱۳۸۸ش با حکم رهبر ایران به فرماندهی نیروی زمینی سپاه منصوب شد.[۱۸]
نیروی دریایی
نیروی دریایی سپاه با نام مستعار «ندسا» در سال ۱۳۶۴ش و در اثنای جنگ ایران و عراق فعالیت خود را به فرماندهی حسین علایی آغاز کرده است.[۱۹] از جمله مأموریت‌های این نیرو، صیانت و دفاع از مرزهای آبی کشور در برابر هجوم بیگانگان است.[۲۰] علیرضا تنگسیری در ۱ شهریور ۱۳۹۷ش از سوی رهبر ایران به فرماندهی این نیرو منصوب شد.[۲۱]
هوا‌فضا
نیروی هوایی سپاه پاسداران فعالیت خود را از سال ۱۳۶۴ش آغاز کرد و با افزودن بخش فضایی به بخش هوایی در سال ۱۳۸۸ش، نیروی هوافضای سپاه تشکیل شد.[۲۲] این نیرو با نام مستعار «نهسا» علاوه بر عملیات و فعالیت‌های هوایی، مأموریت‌های موشکی و فضایی سپاه را نیز بر عهده دارد.[۲۳] امیرعلی حاجی‌زاده، در سال ۱۳۸۸ش با حکم رهبر ایران به این سمت منصوب شد.[۲۴] نیروی هوافضای سپاه در ۲۶ فروردین[۲۵] و ۱۰ مهر ۱۴۰۳ش،[۲۶] در واکنش به اقدامات خصمانه اسرائيل علیه جمهوری اسلامی، برای نخستین بار از خاک ایران اهداف نظامی و امنیتی در سرزمین‌های اشغالی را مورد حملات پهبادی و موشکی (عملیات وعده صادق۱ و۲) قرار داد. همچنین این نیرو در واکنش به ترور قاسم سلیمانی فرمانده وقت نیروی قدس، پایگاه نظامیان آمریکا در بغداد را هدف قرار داد.[۲۷]
سپاه قدس
نیروی قدس سپاه پاسداران معروف به سپاه قدس، با هدف افزایش فعالیت‌های برون‌مرزی جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۶۹ش، به فرماندهی احمد وحیدی و به دستور آیت‌الله خامنه‌ای شکل گرفت.[۲۸] اسماعیل قاآنی است با حکم رهبر ایران در ۱۳ دی ۱۳۹۸ش پس از شهادت قاسم سلیمانی، به فرماندهی این نیرو منصوب شد.[۲۹] ساماندهی و تقویت هسته‌های مقاومت مانند حزب‌الله لبنان، حَشدالشعبی عراق، لشکر فاطمیون افغانستان و انصارالله یمن[۳۰] برای مبارزه با امریکا و اسرائیل و نقشه‌های آنان[۳۱] حضور نظامی و مستشاری در کشورهای مختلف همچون بوسنی، افغانستان و لبنان[۳۲] و نیز مبارزه با داعش در عراق و سوریه[۳۳] از فعالیت‌های این نیرو به شمار می‌رود.
سازمان بسیج مستضعفین
نهادی شبه‌نظامی و زیرمجموعه سپاه، تحت‌فرماندهی رهبری ایران که به‌هدف نگهبانی از انقلاب و دستاوردهای آن در ۵ آذر ۱۳۵۸ش به دستور امام خمینی تشکیل شد و پس از تصویب مجلس شورای اسلامی در دی‌ماه ۱۳۵۹ش به صورت قانونی رسمیت یافت.[۳۴] نیروی مقاومت بسیج در سال ۱۳۶۹ش از سوی سید علی خامنه‌ای، رهبر ایران، به سپاه پاسداران ملحق شد.[۳۵] در ۱۲ مهر ۱۳۸۸ش نام بسیج از «نیروی مقاومت بسیج» به «سازمان بسیج مستضعفین» تغییر یافت.[۳۶]
فعالیت‌های غیرنظامی
برخی از فعالیت‌های غیرنظامی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی عبارتند از:
فعالیت‌های اطلاعاتی
فعالیت‌های اطلاعاتی سپاه پاسداران در سازمانی با عنوان «سازمان اطلاعات سپاه» صورت می‌گیرد.[۳۷] واحد اطلاعات سپاه پاسداران همزمان با تشکیل این نهاد با عنوان معاونت اطلاعات و تحقیقات سپاه، فعالیت خود را آغاز کرد و وظیفه برخورد با گروهک‌های ضدانقلاب را بر عهده گرفت.[۳۸] در سال ۱۳۶۳ش و با تشکیل وزارت اطلاعات، نیروهای واحد اطلاعات سپاه نیز به این وزاتخانه انتقال یافته و معاونت اطلاعات سپاه کار جمع‌آروی اطلاعات نظامی را بر عهده می‌گیرد و عملاً تبدیل به واحد اطلاعات و عملیات می‌شود.[۳۹] در اواسط دهه ۱۳۷۰ شمسی این نیرو علاوه بر مأموریت‌های نظامی، مأموریت‌های امنیتی را تحت‌عنوان «معاونت اطلاعات ستاد مشترک سپاه» به عهده می‌گیرد و در سال ۱۳۸۸ش معاونت اطلاعات به سازمان اطلاعات سپاه و به فرماندهی حسین طائب ارتقا می‌یابد.[۴۰]
فعالیت‌های عمرانی
فعالیت‌های عمرانی سپاه پاسداران زیرنظر قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) انجام می‌پذیرد[۴۱] که سازمانی شبه‌دولتی است و در سال ۱۳۶۸ش توسط محسن رضایی (فرمانده وقت سپاه پاسداران) به منظور مشارکت در امر بازسازی کشور پس از جنگ هشت ساله ایران و عراق تشکیل شد.[۴۲] سید حسین هوش‌السادات در ۲۳ اسفند ۱۳۹۹ش به جای سعید محمد به فرماندهی این قرارگاه منصوب شد.[۴۳]
فعالیت‌های فرهنگی و رسانه‌ای
فعالیت‌های فرهنگی و رسانه‌ای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی زیر نظر قرارگاه فرهنگی اجتماعی بقیة الله(ع) انجام می‌شود.[۴۴] محمدعلی جعفری در ۱ اردیبهشت ۱۳۹۸ش با حکم رهبر ایران به فرماندهی این قرارگاه منصوب شد.[۴۵] بنا به گفته محمدعلی پورمختار (نماینده مجلس در دوره نهم و دهم و نظامی سابق سپاه پاسداران) قرارگاه فرهنگی اجتماعی بقیة الله(ع) مستقیم زیر نظر رهبر قرار دارد و با هدف فعالیت در عرصه‌های جنگ فرهنگی و رسانه‌ای، حفظ و ترویج دستاوردهای انقلاب و مبارزه با ولنگاری فرهنگی با روش نرم‌افزاری و رسانه‌ای تشکیل شده است.[۴۶]
پانویس
- ↑ «متن کامل آیین‌نامه انضباطی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران»، سایت سازمان قضایی نیروهای مسلح.
- ↑ «قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، سایت مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
- ↑ «قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، سایت مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
- ↑ «سردار سرلشگر حسین سلامی»، سایت خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «ولادت امام حسین (ع) و روز پاسدار در سال ۹۹ چه روزی است؟»، سایت تقویم.
- ↑ امام خمینی، صحیفه نور، ج۹، ص۲۵.
- ↑ امام خمینی، صحیفه نور، ج۸، ص۲۵۸.
- ↑ نمایندگی ولی فقیه، سپاه از دیدگاه مقام معظم رهبری، ۱۳۷۱ش، ص۹-۱۱.
- ↑ «کاخ سفید رسماً سپاه پاسداران را «سازمان تروریستی» اعلام کرد»، سایت خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «از اقدام آمریکا در تروریستی خواندن سپاه تا واکنش ایران/ تحلیل‌های کارشناسان و واکنش‌های جهانی»، سایت خبری شفقنا.
- ↑ «سپاه پاسداران چگونه تأسیس شد و فرماندهانش چه کسانی بودند؟»، سایت خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «سپاه پاسداران چگونه تأسیس شد و فرماندهانش چه کسانی بودند؟»، سایت خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «سپاه پاسداران چگونه تأسیس شد و فرماندهانش چه کسانی بودند؟»، سایت خبرگزاری تسنیم.
- ↑ نظرپور، «نقش سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در تداوم انقلاب اسلامی»، ص۴۹.
- ↑ تولایی، مدیریت تحول و تعالی؛ مطالعه موردی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ۱۳۹۵ش، ص۶.
- ↑ تولایی، مدیریت تحول و تعالی؛ مطالعه موردی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ۱۳۹۵ش، ص۷.
- ↑ «نیروی زمینی سپاه»، سایت خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «فرماندهان نیروی زمینی سپاه از ابتدای انقلاب تا کنون را بشناسید»، سایت خبرگزاری میزان.
- ↑ «نیروی دریایی سپاه»، سایت خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «آمادگی کامل برای دفاع از مرزهای آبی و امنیت کشور داریم»، سایت خبرگزاری مشرق‌نیوز.
- ↑ «سردار تنگسیری را بیشتر بشناسید»، سایت خبرگزاری دفاع مقدس.
- ↑ «نیروی هوافضای سپاه»، سایت خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «نیروی هوافضای سپاه»، سایت خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «فرماندهان نیروی هوافضای سپاه از ابتدای تاسیس تا کنون را بشناسید»، سایت خبرگزاری میزان.
- ↑ «دهها فروند پهپاد و موشک به سمت سرزمین‌های اشغالی شلیک شد»، خبرگزاری ایرنا.
- ↑ «بیانیه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی درخصوص عملیات موشکی علیه اسرائیل»، العالم.
- ↑ «انتقام سخت با شلیک دهها موشک به پایگاه آمریکایی عین‌الاسد»، خبرگزاری ایرنا.
- ↑ بهمن، «نقش نیروی قدس در حل بحران‌های غرب آسیا»، ص۲۴.
- ↑ «فرمانده جدید نیروی قدس سپاه را بیشتر بشناسید»، سایت خبرگزاری تسنیم.
- ↑ بهمن، «نقش نیروی قدس در حل بحران‌های غرب آسیا»، ص۱۶-۱۹.
- ↑ خسروشاهین، «بازدارندگی محور مقاومت».
- ↑ «نیروی قدس در کدام جنگ‌ها حضور یافت؟»، سایت خبرگزاری مشرق.
- ↑ نجابت، «گروهک تروریستی داعش و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران؛ چالش‌ها و فرصت‌ها»، ص۱۱۲.
- ↑ «سازمان بسیج مستضعفین»، سایت خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «نیروی قدس سپاه چگونه شکل گرفت؟»، سایت خبرگزاری فارس.
- ↑ «چگونگی شکل‌گیری سازمان بسیج مستضعفین»، سایت باشگاه خبرنگاران جوان.
- ↑ «سازمان حفاظت اطلاعات سپاه؛ دو دهه خوشنامی و گمنامی»، سایت خبرگزاری مشرق‌نیوز.
- ↑ «یک ادغام در سازمان اطلاعات سپاه»، سایت خبرگزاری مشرق‌نیوز.
- ↑ «یک ادغام در سازمان اطلاعات سپاه»، سایت خبرگزاری مشرق‌نیوز.
- ↑ «یک ادغام در سازمان اطلاعات سپاه»، سایت خبرگزاری مشرق‌نیوز.
- ↑ «قرارگاه خاتم الانبیاء»، سایت خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «قرارگاه خاتم الانبیاء»، سایت خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «آیین تکریم و معارفه فرمانده قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا(ص) برگزار شد»، سایت خبرگزاری جمهوری اسلامی.
- ↑ «پرسش‌ها و ابهامات دربارۀ قرارگاه فرهنگی اجتماعی حضرت بقیه الله»، سایت خبرگزاری انصاف.
- ↑ «جنگ نرم»، سایت Khamenei.ir.
- ↑ «پرسش‌ها و ابهامات دربارۀ قرارگاه فرهنگی اجتماعی حضرت بقیه الله»، سایت خبرگزاری انصاف.
منابع
- «آمادگی کامل برای دفاع از مرزهای آبی و امنیت کشور داریم»، سایت خبرگزاری مشرق‌نیوز، تاریخ درج مطلب: ۵ دی ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۲۸ تیر ۱۴۰۰ش.
- «آیین تکریم و معارفه فرمانده قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا(ص) برگزار شد»، سایت خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۲۳ اسفند ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۴ مرداد ۱۴۰۰ش.
- «از اقدام آمریکا در تروریستی خواندن سپاه تا واکنش ایران/ تحلیل‌های کارشناسان و واکنش‌های جهانی»، سایت خبری شفقنا، تاریخ درج مطلب: ۱۹ فروردین ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۵ مرداد ۱۴۰۰ش.
- «اساسنامه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی»، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، تاریخ بازدید: ۲۵ تیر ۱۴۰۰ش.
- امام خمینی، روح الله، صحیفه نور، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۹ش.
- «انفجار نفتکش بریجتون توسط رزمندگان ایرانی، تیر آخر در جنگ نفتکش‌ها»، سایت باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: ۴ مرداد ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۲ مرداد ۱۴۰۰ش.
- «انهدام ناو یک میلیارد دلاری "ساموئل بی‌رابرتز"»، سایت باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: ۸ شهریور ۱۳۹۴ش، تاریخ بازدید: ۲ مرداد ۱۴۰۰ش.
- «ایران از کدام گروه‌های مجاهد شیعه و سنی افغانستانی حمایت کرد؟»، سایت خبرگزاری آنا، تاریخ درج مطلب: ۲۱ اردیبهشت ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۴ مرداد ۱۴۰۰ش.
- بهمن، شعیب، «نقش نیروی قدس در حل بحران‌های غرب آسیا»، مطالعات راهبردی جهان اسلام، شماره ۶۹، بهار ۱۳۹۶ش.
- «پرسش‌ها و ابهامات دربارۀ قرارگاه فرهنگی اجتماعی حضرت بقیه الله»، سایت خبرگزاری انصاف، تاریخ درج مطلب: ۴ اردیبهشت ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۴ مرداد ۱۴۰۰ش.
- تولایی، محمد، مدیریت تحول و تعالی؛ مطالعه موردی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، تهران، دانشگاه جامع امام حسین(ع)، ۱۳۹۵ش.
- «جزئیاتی کامل از انهدام پهپاد آمریکایی در خلیج فارس»، سایت خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۵ تیر ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۳ مرداد ۱۴۰۰ش.
- «جنگ نرم»، سایت Khamenei.ir، تاریخ درج مطلب: ۱ اردیبهشت ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۵ مرداد ۱۴۰۰ش.
- «چگونگی شکل‌گیری سازمان بسیج مستضعفین»، سایت باشگاه خبرنگاران جوان.، سایت باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: ۲۶ آذر ۱۳۹۱ش، تاریخ بازدید: ۳ مرداد ۱۴۰۰ش.
- «حفظ آرمان‌های نهضت اسلامی با تشکیل کمیته‌های انقلاب»، سایت خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران، تاریخ درج مطلب: ۲۳ بهمن ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۶ مرداد ۱۴۰۰ش.
- خسروشاهین، هادی، «بازدارندگی محور مقاومت»، تاریخ درج مطلب: ۹ دی ۱۳۹۷ش، تاریخ بازدید: ۱۴ مهر ۱۴۰۳ش به نقل از روزنامه سازندگی.
- «دهها فروند پهپاد و موشک به سمت سرزمین‌های اشغالی شلیک شد»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۲۶ فروردین ۱۴۰۳ش، تاریخ بازدید ۲۶ فروردین ۱۴۰۳ش.
- «انتقام سخت با شلیک دهها موشک به پایگاه آمریکایی عین‌الاسد»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۱۸ دی ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۲۹ آذر ۱۴۰۲ش.
- زارع‌پور، جواد و دیگران، «ارائه چارچوب حکمرانی دانش در قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء(ص)»، مدیریت راهبردی دانش سازمانی، شماره ۴، بهار ۱۳۹۸ش.
- «بیانیه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی درخصوص عملیات موشکی علیه اسرائیل»، العالم، تاریخ درج مطلب: ۱۰ مهر ۱۴۰۳ش، تاریخ بازدید: ۲۵ مهر ۱۴۰۳ش.
- «سازمان حفاظت اطلاعات سپاه؛ دو دهه خوشنامی و گمنامی»، سایت خبرگزاری مشرق‌نیوز، تاریخ درج مطلب: ۲۰ بهمن ۱۳۸۹ش، تاریخ بازدید: ۳ مرداد ۱۴۰۰ش.
- «سازمان بسیج مستضعفین»، سایت خبرگزاری تسنیم، تاریخ بازدید: ۳ مرداد ۱۴۰۰ش.
- «سپاه پاسداران چگونه تأسیس شد و فرماندهانش چه کسانی بودند؟»، سایت خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۲ اردیبهشت ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید: ۲۶ تیر ۱۴۰۰ش.
- «سردار سرلشگر حسین سلامی»، سایت خبرگزاری تسنیم، تاریخ بازدید: ۲۶ تیر ۱۴۰۰ش.
- «سردار تنگسیری را بیشتر بشناسید»، سایت خبرگزاری دفاع مقدس، تاریخ درج مطلب: ۳ شهریور ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۲ مرداد ۱۴۰۰ش.
- شفیعی، نوذر و احمد مرادی، «تأثیر جنگ ۳۳ روزه لبنان بر موقعیت منطقه‌ای ایران»، تحقیقات سیاسی و بین المللی، شماره ۱، بهار ۱۳۸۸ش.
- «عملیات‌های نیروی دریایی سپاه و دستاوردهای آن در دوران دفاع مقدس»، سایت خبرگزاری دفاع مقدس، تاریخ درج مطلب: ۱۳ مهر ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۱ مرداد ۱۴۰۰ش.
- «فرماندهان نیروی زمینی سپاه از ابتدای انقلاب تا کنون را بشناسید»، سایت خبرگزاری میزان، تاریخ درج مطلب: ۲۹ خرداد ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۲۸ تیر ۱۴۰۰ش.
- «فرماندهان نیروی هوافضای سپاه از ابتدای تاسیس تا کنون را بشناسید»، سایت خبرگزاری میزان، تاریخ درج مطلب: ۳۰ خرداد ۱۳۹۵ش، تاریخ بازدید: ۲ مرداد ۱۴۰۰ش.
- «فرمانده جدید نیروی قدس سپاه را بیشتر بشناسید»، سایت خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۱۳ دی ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۳ مرداد ۱۴۰۰ش.
- فروغی جهرمی، محمدقاسم، سپاه در گذر انقلاب (مکتب سپاه)، تهران، مرکز تحقیقات اسلامی، ۱۳۹۳ش.
- «قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، سایت مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، تاریخ بازدید: ۲۵ تیر ۱۴۰۰ش.
- «قرارگاه خاتم الانبیاء»، سایت خبرگزاری تسنیم.، سایت خبرگزاری تسنیم، تاریخ بازدید: ۲ مرداد ۱۴۰۰ش.
- نجابت، سید علی، «گروهک تروریستی داعش و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران؛ چالش‌ها و فرصت‌ها»، فصلنامه سیاست، شماره ۶، ۱۳۹۴ش.
- «متن کامل آیین‌نامه انضباطی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران»، سایت سازمان قضایی نیروهای مسلح، تاریخ درج مطلب: ۱۱ دی ۱۳۹۱ش، تاریخ بازدید: ۲۵ تیر ۱۴۰۰ش.
- نظرپور، مهدی «نقش سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در تداوم انقلاب اسلامی»، مجله حصون، شماره ۱۷، پاییز ۱۳۸۷ش.
- نمایندگی ولی فقیه، سپاه از دیدگاه مقام معظم رهبری، تهران، مرکز تحقیقات اسلامی، ۱۳۷۱ش.
- «نیروی زمینی سپاه»، سایت خبرگزاری تسنیم، تاریخ بازدید: ۲۶ تیر ۱۳۹۶ش.
- «نیروی دریایی سپاه»،سایت خبرگزاری تسنیم، تاریخ بازدید: ۲۸ تیر ۱۴۰۰ش.
- «نیروی هوافضای سپاه»، سایت خبرگزاری تسنیم، تاریخ بازدید: ۳ مرداد ۱۴۰۰ش.
- «نیروی قدس در کدام جنگ‌ها حضور یافت؟»، سایت خبرگزاری مشرق، تاریخ درج مطلب: ۶ بهمن ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۳ مرداد ۱۴۰۰ش.
- «نیروی قدس سپاه چگونه شکل گرفت؟»، سایت خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: ۵ بهمن ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۳ مرداد ۱۴۰۰ش.
- «یک ادغام در سازمان اطلاعات سپاه»، سایت خبرگزاری مشرق‌نیوز، تاریخ درج مطلب: ۲۸ اردیبهشت ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۴ مرداد ۱۴۰۰ش.