رجبعلی خیاط (۱۲۶۲ ـ ۱۳۴۰ش) با نام اصلی رجبعلی نکوگویان، استاد اخلاق در تهران که شاگردانی را تربیت کرده است. او در طول عمر خود به خیاطی مشغول بود و در جلسات خصوصی خود، اشعار عرفانی حافظ شیرازی را شرح و تفسیر می‌داد. دوران جوانی رجبعلی خیاط را سرآغاز تحول و رسیدن به کمالات معنوی دانسته‌اند. برخی پژوهشگران، ادعاهایی نظیر دیدار با امام زمان (عج) و کرامات نسبت‌داده‌شده به وی را مورد نقد قرار داده‌اند. او در تحولات سیاسی عصر خود حضور نداشت اما شاگردان و دوستانش را از همکاری با حکومت پهلوی برحذر می‌داشت.
 تصویری از شیخ رجبعلی خیاط | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | رجبعلی نکوگویان معروف به شیخ رجبعلی خیاط |
| تاریخ تولد | ۱۲۶۲ش |
| زادگاه | تهران |
| تاریخ وفات | ۱۳۴۰ش |
| محل دفن | قبرستان ابن‌بابویه |
| شهر وفات | تهران |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | محمدعلی شاه‌آبادی، محمدتقی بافقی |
| شاگردان | محمداسماعیل دولابی • سید ابوالقاسم شجاعی • عبدالکریم حامد • ابوالحسن شیخ • عبدالکریم روشن |
زندگینامه
رجبعلی نکوگویان مشهور به «شیخ رجبعلی خیاط» و «جناب شیخ» در سال ۱۲۶۲ش، مصادف با حکومت قاجاریه و پهلوی در تهران متولد شد.[۱] پدرش، مشهدی‌باقر، یک کارگر ساده بود که در دوازده سالگیِ رجبعلی از دنیا رفت.[۲] او در جوانی برای گذراندن زندگی، شغل خیاطی را پیشه خود قرار داد و تا آخر عمر به این کار اشتغال داشت.[۳]
در مورد تحصیلات شیخ گفته شده که او تحصیلات رسمی حوزوی و کلاسیک نداشت[۴] و مسیر سیر و سلوکی را که به او نسبت می‌دهند، بیشتر بدون استاد گذرانده است؛[۵] اما از جلسات و منابر افرادی چون برهان‌الدین خوراسگانی، محمدعلی شاه‌آبادی، محمدتقی بافقی و میرزا جمال اصفهانی بهره برده است.[۶] محمداسماعیل دولابی، سید ابوالقاسم شجاعی، عبدالکریم حامد، علی مدرسی، عبدالعلی گویا و ابوالحسن شیخ از شاگردان رجبعلی خیاط بوده‌اند.[۷]
رجبعلی خیاط در دیداری که با سید محمدهادی میلانی داشت، مبدأ تحول و نقطه عطف زندگی معنوی خود را در امتناع و رد دعوت به گناه از سوی دختری زیبا از بستگانش، ذکر کرده است.[۸] شیخ رجبعلی در ۲۲ شهریور سال ۱۳۴۰ش در ۷۸ سالگی درگذشت[۹] و در قبرستان ابن‌بابویه شهر ری دفن شد.[۱۰]
ویژگی‌ها
بنابر نقل محمد محمدی ری‌شهری، رجبعلی خیاط، فردی ساده‌زیست انسان‌شناس و عارفی بی‌نظیر بوده است که در جلسه‌های عمومی و در برخوردهای خصوصی به تربیت افراد می‌پرداخت.[۱۱]
در کتاب «عرشیِ خاک‌نشین» برای او ویژگی‌هایی ذکر شده است:
- ساده‌گویی و بی‌تکلفی
- ولایت‌پذیری و توسل به معصومان(ع)
- اخلاص
- شب‌زنده‌داری
- محبت داشتن به خداوند
- غنیمت شمردن فرصت جوانی
- مراقبت و مداومت در تهذیب نفس
- پرهیز از دنیاطلبی
- پرهیز از حب نفس
- اجتناب از تضییع حقوق دیگران[۱۲]
رجبعلی خیاط ارادت خاصی به حافظ شیرازی داشت و او را تنها شاعر عارف شیعه می‌دانست و در جلسات خصوصی خود، اشعار عرفانی‌اش را شرح و تفسیر می‌داد.[۱۳] همچنین او علاقه زیادی به اشعار «هادی پیشرفت» (۱۲۸۶ش ۱۳۳۹ش) متخلص به «رنجی» داشت.[۱۴] گفته می‌شود وی به اشعار مثنوی مولوی نقدهایی داشته است.[۱۵] او در تحولات سیاسی عصر خود، حضور نداشت، اما توصیه‌ها و موعظه‌هایش گویای مخالفت او با حکومت پهلوی و سیاستمداران آن بوده است.[۱۶]
دیدگاه‌ها در مورد او
برخی رجبعلی را دارای کرامات و ویژگی‌هایی همچون دیدار مکرر با معصومان (ع)،[۱۷] تشبیه او به حضرت یوسف (ع)، هم‌ردیفی با پیامبران،[۱۸] معجزه باهره[۱۹] و نداشتن استاد در برنامه‌های عرفانی[۲۰] دانسته‌اند که این نگاه، انتقاداتی را در پی داشته‌است.
منصور کیانی در کتاب «عارف‌سازی و معرفت‌سوزی» منتشر شده در سال ۱۳۸۶ش این ویژگی‌ها را به چالش کشیده‌است. همچنین علی‌اکبر رشاد، رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، آموزه‌های عرفانی را مخصوص خواص دانسته و معتقد است علم و معرفت، رکن مهم عرفان است و باید در ترویج عارفانی مانند: محی الدین که مؤسس عرفان نظری هستند، کوشید و از الگو قرار دادن افراد فاقد این ویژگی‌ها پرهیز نمود.[۲۱] رسول جعفریان در یادداشتی به گسترش داستان‌سرایی‌ها دربارهٔ اشخاصی مثل رجبعلی خیاط و دیگران هشدار داده و تصریح می‌کند که پاکی شخصی این افراد، ارتباطی به این داستان‌سرایی‌ها ندارد.[۲۲]
تک‌نگاری
در مورد زندگینامه، گفته‌ها و خاطرات شیخ رجبعلی، کتاب‌هایی نوشته شده‌است؛ از جمله: دو کتاب «تندیس اخلاص» و «کیمیای محبت» توسط محمد محمدی ری‌شهری؛ «خاطرات جناب شیخ رجبعلی نکوگویان و دیگر دوستان»، نوشته رضا حسین‌پور؛ عرشیِ خاک‌نشین «بررسی سیرهٔ اخلاقی عرفانی مرحوم شیخ رجبعلی نکوگویان (خیاط)» نوشته مرتضی اسماعیل‌زاده.[۲۳]
پانویس
- ↑ محمدی ری‌شهری، کیمیای محبت، ۱۳۸۰ش، ص۳۱؛ کیانی، عارف‌سوزی و معرفت‌سوزی، ۱۳۸۶ش، ص۱۵.
- ↑ محمدی ری‌شهری، کیمیای محبت، ۱۳۸۰ش، ص۳۱.
- ↑ «کیهان فرهنگی، شمارۀ ۲۰۳، ۱۳۸۲ش».
- ↑ مرکز تحقیقات رایانه‌ای قائمیه، زندگینامه مشاهیر ایران و جهان، ج۳، ص۳۸۶.
- ↑ اسماعیل‌زاده، عرشیِ خاک‌نشین، ۱۳۸۵ش، ص۲۰.
- ↑ محمدی ری‌شهری، کیمیای محبت، ۱۳۸۰ش، ص۷۷ـ ۷۸.
- ↑ اسماعیل‌زاده، عرشیِ خاک‌نشین، ۱۳۸۵ش، ص۲۳ ـ ۲۷؛ پروین‌زاده، مقام عشق، ۱۳۸۶ش، ص۹۳.
- ↑ محمدی ری‌شهری، تندیس اخلاص، ۱۳۷۶ش، ص۸؛ محمدی ری‌شهری، کیمیای محبت، ۱۳۸۰ش، ص۸۲؛ پیوندی، «همچو یوسف! گلشنی در زندگی و عارفانه‌های شیخ رجبعلی خیاط (نکوگویان)»، ص۵۴.
- ↑ محمدی ری‌شهری، کیمیای محبت، ۱۳۸۰ش، ص۲۶۲.
- ↑ چه کسانی در ابن‌بابویه مدفونند؟ سایت تبیان.
- ↑ محمدی ری‌شهری، کیمیای محبت، ۱۳۸۰ش، ص۲۱؛ محمدی ری‌شهری، کیمیای محبت، ۱۳۸۰ش، ص۳۲؛محمدی ری‌شهری، کیمیای محبت، ۱۳۸۰ش، ص۶۳؛ محمدی ری‌شهری، کیمیای محبت، ۱۳۸۰ش، ص۸۲.
- ↑ اسماعیل‌زاده، عرشیِ خاک‌نشین، ۱۳۸۵ش، ص۳۷ ـ۱۴۰.
- ↑ پروین‌زاده، آزادی، مقام عشق، ۱۳۸۶ش، ص۱۳۹.
- ↑ پروین‌زاده، آزادی، مقام عشق، ۱۳۸۶ش، ص۱۱۱.
- ↑ محمدی ری‌شهری، کیمیای محبت، ۱۳۸۰ش، ص۶۷ـ ۶۸.
- ↑ محمدی ری‌شهری، کیمیای محبت، ۱۳۸۰ش، ص۷۱ـ ۷۴.
- ↑ کیانی، عارف‌سوزی و معرفت‌سوزی، ۱۳۸۶ش، ص۱۳۹ـ ۱۴۸.
- ↑ کیانی، عارف‌سوزی و معرفت‌سوزی، ۱۳۸۶ش، ص۴۰ ـ ۵۰.
- ↑ کیانی، عارف‌سوزی و معرفت‌سوزی، ۱۳۸۶ش، ص۵۹ ـ ۶۰.
- ↑ کیانی، عارف‌سوزی و معرفت‌سوزی، ۱۳۸۶ش، ص۱۰۵ـ ۱۰۸.
- ↑ «انتقاد رشاد از عرفان سید حسین نصر و رجبعلی خیاط»، پایگاه خبری پارسینه.
- ↑ جعفریان، «تصوف در لباس جدید»، خبرآنلاین.
- ↑ اسماعیل‌زاده، عرشیِ خاک‌نشین، ۱۳۸۵ش، ص۲۷.
منابع
- «مقام عشق»، کیهان فرهنگی، شمارهٔ ۲۰۳، ۱۳۸۲ش.
- اسماعیل‌زاده، مرتضی، عرشیِ خاک‌نشین: بررسی سیرهٔ اخلاقی / عرفانی مرحوم شیخ رجبعلی نکوگویان (خیاط)، قم، نشر معارف، ۱۳۸۵ش.
- انتقاد رشاد از عرفان سید حسین نصر و رجبعلی خیاط، پایگاه خبری تحلیلی پارسینه، تاریخ درج مطلب: ۱۹ اسفند ۱۳۹۱ش، تاریخ بازدید: ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- پروین‌زاده، مهدی، آزادی، مریم، مقام عشق:کتاب فرهنگ۲، یادنامه جناب شیخ رجبعلی خیاط، چاپ سوم، تهران، مؤسسهٔ کیهان، ۱۳۸۶ش.
- پیوندی، محمدرضا، همچو یوسف! گلشنی در زندگی و عارفانه‌های شیخ رجبعلی خیاط (نکوگویان)، مجله مربیان، شماره ۲۶، زمستان ۱۳۸۶ش.
- جعفریان، رسول، «تصوف در لباس جدید»، خبرگزاری تحلیلی ایران خبرآنلاین، تاریخ درج مطلب: ۱۴ اسفند ۱۳۹۱ش، تاریخ بازدید: ۲۸ تیر ۱۴۰۲ش..
- چه کسانی در ابن‌بابویه مدفونند؟، سایت تبیان، تاریخ درج مطلب: ۱۳۸۷/۰۲/۱۴ش، تاریخ بازدید: ۱ خرداد ۱۴۰۲ش.
- کیانی، منصور، عارف‌سوزی و معرفت‌سوزی:نقدی بر نقل کرامات رجبعلی خیاط، قم، انتشارات حسنین(ع)، ۱۳۸۶ش.
- محمدی ری‌شهری، محمد و علی‌عسکری، سعیدرضا، کیمیای محبت، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، ۱۳۷۹ش.
- محمدی ری‌شهری، محمد، تندیس اخلاص، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، ۱۳۷۶ش.
- مرکز تحقیقات رایانه‌ای قائمیه، زندگینامهٔ مشاهیر ایران و جهان، اصفهان، مرکز تحقیقات رایانه‌ای قائمیه اصفهان، ۱۳۹۰ش.
- مصباح یزدی، محمدتقی، رستگاران، چاپ سوم، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، ۱۳۸۸ش.